Skólablaðið - 31.10.1908, Blaðsíða 3

því að óþrifnaðurinn kostar pen-
inga!
Mætti eg setja lög, eða búa til skil-
yrði fyrir því að stúlkur mættu giftast,
þá skyldi það vera fyrsta grenin, að
þær hefði lært að búa til algengan mat,
og vinna algenga handavinnu, og hvort
það er nú gleði- eða sorgarefni fyrir
ungu stúlkurnar, þá spái eg þeim því,
og sú spá mun rætast, að þegar karl-
mennirnir líta kringum sig eftir konu-
efni, þá munu þeir líta meira á það
hvað »hún« kann fyrir sjer í matartilbún-
ingi eða handavinnu, heldur en hitt, hvað
vel hún kann að «punta« sig, eða hvað
vel hún dansar.
Það hefir verið sagt, að leiðin að
hjarta mannsins liggi gegnum magann!
Undarleg setning! Ameríksk stúlka í
skóla átti að svara þeirri spurningu í
ritgerð: Hvað gerir manninn sælan og
heimilið lukkulegt; hún gaf þetta svar.
Og svarið mun eiga að skiljast svo, að
matreiðslan hafi afar mikla þýðingu
fyrir heimilislífið.
Pví hefir verið haldið fram af einu ís-
lenska skáldinu og ýmsum öðrum, að
það skifti engu, þegar um skáldskap er
að ræða, hvað sje sagt, hitt sje aðalat-
riðið, hvernig það sje sagt. Eg er nú
ekki á skoðun þessara manna að því er
skáldskapinn snertir. En eg vildi mega
segja um skáldskapnum óskilt efni, mat-
reiðsluna: Það skiftir minstu, hvað
maður etur; hitt er aðalatriðið: hvernig
maturinn er tilbúinn og framreiddur.
* *
*
Niðurlagsorðin verða þá þessi:
1. Meiri líkamsæfingar, leikfimi og
leiki, úti og inni, fyrir öll börn.
2. Meiri mentun til handanna fyrir
stúlkur og drengi. Upp með heimilis-
iðnaðinn!
3. Handa öllum stúlkum — að minsta
kosti — kensla í almennum eldhúsverk-
aim og matreiðslu.
Jón A. Hjaltalín
er látinn. Hann varð bráðkvaddur að
heimili sínu 15. f. m. Jón A. Hjalta-
lín var fæddur 21. marts 1840 og varð
þannig 68 ára. — Hann tók guðfræð-
ispróf við prestaskólann, en hugði þó
aldrei til prestskapar, — að kunnugra
manna sögn. Hugurinn hneigðist meira
til bókmenta, og kenslustörf fjekst hann
við á námsárum sínum og tvö áreft-
ir að hann lauk prófi; en þáfór hann
utan, og dvaldi þar um 14 ár, í Skot-
landi lengst af; en eitt af þeim árum
var hann í Danmörku. Eitthvað fjekst
hann við kenslu á þessum árum, lík-
lega þó heist til að afla sjer fjár.
Árið 1871 varð hann undirbóka-
vörður við Advocates Library í
í Edinborg, og 1879 bókavörður við
háskólabókasafnið. —
Um þessar mundir var það mál á
prjónunum að stofna skóla norðan
lands, en óljósar vóru hugmyndir
manna um fyrirkomulag hans ogætl-
SKÓLABLAÐIÐ
unarverk. Einhvers konar bænda-
skóli átti það að vera: búnaðarskóli
eða gagnfræðaskóli, eða hvorttveggja.
Gagnfæðaskólinn á Möðruvöll-
um í Hörgárdal var stofnaður, og
átti að taka til starfa 1880, og þar
þurfti mann.
Jón A. Hjaltalín fjekk þar tæki-
færi til að leita átthaganna; flutti heim
og tókst þar á hendur skólastjórn, er
hann hefir gegnt æ síðan þangað til
í ár. — FæStir skólar hjer á landi
hafa gengið marga áratugi alveg
snurðulaust. Möóruvallaskólinn gerði
það heldur ekki. En það höfum vjer
fyrir satt að undir margra annara
stjórn hefði meira gefið á bátinn;
enda hafði Hjaltalín marga góða kosti
stjórnanda. Hann var einarður og
æðrulaus maður og fátt virtist geta
raskað ró hans. Hann var stefnu-
fastur og vildi ekki láta sinn hlut fyr-
ir neinum. Má þó vel vera að ölium
beri ekki saman um skólastjórn hans;
skoðanirnar eru svo margar um það,
hvernig eigi að stjórna skóla, og
dómarnir mismunandl um hvernig
það er gert.
En eitt ber öllum saman um og
það er það að Hjaltalín hafi verið
góður kennari. Kennarastjettin hef-
ir með honum mist einhvern allra
besta liðsmanninn. Hann átti marga
trygðavini; var sjálfur tryggur og
hreinn í lund. Óhreinlyndi hataði
hann, og þegar hann mintist læri-
sveina sinna, sem hann vildi síður
gera, nema til lofs, þá sagði liann
oft: »bann var ekki óheill«. Þeir
menn uÆlu fl|ótt vinir hans; hinir
aldrei.
Söngkensla.
Þeir, sem lesa þetta eintak »Skóla-
blaðsins«, reka augun í það, að af
200 kennurum bera einir 9 það við
að kenna börnum söng.
Þetta ber óneitanlega vott um, að
þjóðin sje ekki mjög »syngjandi«.
Það ber líka vott um það, að kenn-
ararnir sjeu ekki mjög sönghæfir,
eða sönghneigðir. Annars væri þetta
söngleysi óhugsanlegt.
Hætt er og við, að sú skoðun sje
nokkuð almenn, að börnin geti ann-
að þarfara gert meðan þau eru undir
hendi kennarans en að vera að syngja.
Nýlega átti eg tal við prest, og hann
ekki af lakari endanum. Ýmislegt
hafði hann út á nýju fræðslulögin að
setja, en það sem honum þótti einna
fráleitast var það, að heimtað væri
»að börn gætu skrifað ritgerðir, og
ættu undantekningarlaust að læra söng;
rjett eins og öll börn gætu lært að
syngja; sjera Magnús Helgason skóla-
meistari gæti ekki einu sinni fullnægt
kröfum þessara laga, því að ekki gæti
hann sungið . . .«
Parna er eitt sem háir útbreiðslu
79
söngsins; sú skoðun, að í raun og
veru sje það mjög óalmenn gáfa,
sem að eins einn og einn einstakl-
ingur sje gæddur, að geta sungið,
eða hafi sönghæfileik.
En sannleikurinn er sá, að öll börn,
sem ekki eru vansköpuð, hafa ein-
hvern sönghæfileika, einn af hinum
mörgu, sem hverfa úr sögunni af
þvf að enginn leggur rækt við hann
hjá börnunum.
Hjar á landi hafa á öllum tímum
verið til framúrskarandi söngraddir,
og eru til enn, bæði kvenna og karla;
en til skams tíma minna um söng-
kunnáttu. Og er eiginlega merkilegt
að nokkur söngrödd skuli vera leng-
ur til, með öllu ræktarleysinu við
söngraddir barnanna.
Söngurinn stendur vel að vígi í
samkeppninni við aðrar námsgreinar
að því leyti, að flestum þykir skemti-
legt að heyra vel sungið, og óska
þá líkiega, að börnin sín læri vel að
syngja. En hætt er við, að sú skoð-
un sje nokkuð almenn að söngkensl-
an og söngurinn hafi lítið gildi sein
uppeldismeðal. Menn hafa meiri trú
á Dönskunni. Hundrað sveitakenn-
arar kenna Dönsku, en 9 kenna söng
— börnum uppi í sveit á íslandi !
Skólarnir hafa svo fátt að bjóða,
sem lífgar og lyftir, og hefir ment-
andi áhrif á smekk barnanna og feg-
urðartilfinningu þeirra, svo fátt, sem
er göfgandi fyrir barnslundina. Það
fer svo mikið af tíma og kröftum í
stagl og leiðinlegt náms strit; börn-
in þurfa hressingu.
Skólarnir mega ekki missa af söngn-
um; og þeir hafa ekkert jafngott til
að setja í staðinn.
Einhver hefir haft eftir Jóni Sig-
urðssyni, að íslendingur segði ekki
meiningu sína, nema fullur eða reið-
ur. Útlendingur, sem hjer var nýlega
á ferð, halði tekið svo eftir, að ís-
lendingar syngju aldrei nema »við
skál«. Og það er víst, að fleirum
en útlendingum kemur til hugar, ef
menn heyrast vera að syngja, að þeir
muni ekki vera alskostar »gáðir«.
Sannleikurinn er þetta: með gleð-
inni brýst söngurinn fram, jafnvel hjá
þeim sem annars bregða sjaldan: á
leik í söng.
Hverjum verður það að list sem
hann leikur, en engum getur orðið
það að list, sem hann leikur ekki.
Ef þjóðin á að verða sönghneigð,
þá verða börnin að syngja, og fá
leiðbeiningu í söng. Ef »garg og
gól» kirkjusöngsins á að rýma fyrir
fögrum ög hátíðlegum kirkjusöng, þá
verða börnin að syngja.
Það er um það talað nú á tímum,
að farið sje að lifna yfir söngment-
inni, og er gleðiefni; en vjer megum
ekki láta oss nægja að einn og einn
maður verði söngmaður, eitt og eitt
söngfjelag geti sungið sæmilega til
skemtunar »fyrir fólkið«. Vjer verð-
um að stefna að því, að söngþekk-
ingin og sönghæfileikinn, og söng-