Skólablaðið - 15.11.1908, Blaðsíða 1

Annar árgangur.
2/. b/að.
Kcmur út tvisvar i mánuði■
Kostar 2 kr. á ári.
Auglýsingaverð: I kr. þuml.
Afgr. Reykjavík.
/908.
Unglingaskólarnir.
Sú skoðun hefir komið fram aftur og
aftur frá einstökum mönnum, og einnig
á alþingi, að barnaskólamentunin væri
haldlaus og ónýt. Menn hafa sínu máli
til stuðnings verið að bera saman ment-
un barna, — eða kunnáttu í ýmsum
fræðigreinum, — frá sveitaheirr.ilum og
svo þekkingu barnaskólabarna á líkum
aldri, og þóst geta sannað með þeim
samanburði, að heimilismentun barna al-
ment taki skólamentuninni fram; barna-
skóla eigi því ekki að vera að hugsa
um, heldur heimilismentun, endurbætta.
En þetta er vafalaust rangt.
Fyrst og fremst mun oftast svo vera,
að þegar einhver vill geta sýnt þessa
»útkomu», þá tekur hann til saman-
burðar börn frá góðum heimilum og
barnaskólabörn eins og þau gerast, en í
því er engin sanngirni. Allir vita, að
betur notast að kenslu eins eða tveggja
barna heldur en 20 til 30 barna í hóp,
þó að tveir jafngóðir kennarar eigi í hlut.
Þó að mögulegt sje að tína til einstök
dæmi, sem sýnast sanna það, að skóla-
börn sjeu ver að sjer en heimamentuð
börn, þá sanna þau dæmi engan veginn
það, að heimilismentun yfir höfuð taki
skólamentuninni fram, — þar sem hvort-
tveggja er í góðu lagi.
En svo ber þess vel að gæta, að þó
að þetta yrði sannað með rökum, þá er
óhugsanlegt að leggja niður barnaskóla-
kenslu og taka upp heimilisfræðslu í
hennar stað, og það þegar af þeirri; á-
stæðu að það yrði óbærilegur kostnaður.
Heimilismentunin getur aldrei staðið skóla-
mentun á sporði, nema á heimilunum
sjeu álíka góðir kenslukraftar eins og í
skólununi. En óhugsanlegt er að svo
verði alment. — Barnaskólahald gæti
því þrátt fyrir það verið nauðsynlegt —
neyðarúrræði.
þeir, sem hafa haft svo litla trú á
barnaskólunum, hafa þó ekki haft ótrú,
eða óbeit á öllu skólahaldi fyrir ung-
linga; hafa þvert á móti sumir verið
hrifnir af urigling'askólahugmynd-
inni.
Hvað er unglingaskóli? Hvað er kent
í unglingaskólunum?
Alt hið sama og lengi hefir verið
kent í hverjum barnaskóla landsins, ef
bl vill að viðbættri Dönsku, eða Ensku,
sem þó er og kent í mörgum barna-
skólum og jafnvel af farkennurum.
Það, að námsgreinarnar eru allar hin-
ar sömu og í barnaskólunum, þýðir auð-
vitað ekki það, að nemendur unglinga-
skólanna geti ekki öðlast víðtækari og
fyllri mentun en alment gerist f barna-
skólum. Þé að ekki væri á annað litið
en aldur nemandanna, þá er hann einn
út af fyrir sig nógur til að gera mis-
mun. En hitt er víst, að flestir ung-
lingaskólarnir, sem starfað hafa hingað
til, hafa í raun og veru verið barna-
skólar, þó að nemendur þeirra hafi
verið fermdir. Þeir hafa ekki getað ann-
að að kenna neitt verulega umfram það,
sem heimtað er nú með lögum að hver
barnaskóli landsins kenni.
Og hversvegna hefir uppskeran þá
ekki orðið önnur en þessi? Auðvitað
af því, að undirbúningur jarðvegarins
var eins og hann var.
Lestur og skrift hefir ekki verið
kent nema í einum þeirra unglingaskóla,
sem reknir hafa verið síðastliðið ár. en
einhvernveginn grunar mig, að sumir
nemendur hinna unglinaskólanna sem
ekki hafa fengið tilsögn í þessum barna-
skólanámsgreinum, hefðu haft eins gott
af henni eins og t. d. af Dönsku-nám-
inu.
En hvað um það. Unglingaskólarnir
hafa sjálfsagt unnið gagn, enda þó að
mikið af þeirra vinnu hafi orðið að vera
barnaskólavinna, enda þó að þeir hafi
ekki fullnægt »unglinga«-skólahugmynd-
inni.
Það var fyrirsjáanlegt, þegar stofnað
var til unglingaskólanna, að þeir mundu
eiga örðugt uppdráttar af því að undir-
stöðuna vantaði. Mest efni áttu auðvit-
að kaupstaðirnir í unglingaskóla; þar
höfðu meira og minna góðir barnaskól-
ar starfað, sumir um langan aldur. Þar
var þörfin á þeim líka farin að sýna sig.
»Framhaldsbekkunnn« í Reykjavík kom
fyrst. Tvö ár hefir unglingaskólinn á
ísafirði staðið, og síðastliðinn vetur var
unglingaskóli á Seyðisfirði. Þessi fram-
haldskensla unglinga í kaupstöðunum
fellur varla um koll aftur. Meira tví-
sýni er á framtíð sumra unglingaskól-
anna til sveita.
En það mun þó hafa vakað fyrir flutn-
ingsmönnum uppástungu um fjártillag
úr landssjóði, til unglingaskóla að þeir
ættu að standa upp til sveita, einkum til
þess ætlaðir að gera unglingum þar
kost á að fá nokkra almenna mentun
heima í hjeraði í stað þess að sækja
hana til kaupstaðaskólanna.
Sjö vóru þeir uuglingaskólarnir síðast
liðinn vetur: 4 í sveit, en 3 í kaupstað,
eða verslunarstað. Þeirra er elstur Hey-
dalsárskólinn í Strandasýslu, sem getið
er fyrir skemstu í »Skbl«; Ljósavatns-
skólinn hefir staðið 5 ár; Unglinga-
skólinn á Núpi í Dýrafirði, unglinga-
skólinn á Húsavík og á Isafirði og
Orund í Eyjafirði 2 ár, og Seyisfjarð-
arskólinn eitt ár. Allir hafa skólar
þessir verið styrktir nokkuð af land-
sjóðsfje.
Enn um
söngkenslu.
Góð og þörf er hugvekjan, sem stóð
í Skólablaðinu síðasta (20. tölubl.) um
söngkenslu í skólum. Qóð er hún fyrir
þá sök, að greinarhöf. segir það eitt um
sönginn, sem satt er og rjett og óþörf
má hún ekki heita, ef á það er litið,
að þeir eru ekki nema 9 kennararnir* á
öllu laudinu, sem bera við að kenna
söng. Ekki eru þeir nú margir, sem
leggja hönd á þann plóg, — það væri
synd að segja. En þeim fjölgar. — Við
hverju er líka að búast! Það hefir ekki
þótt mikils við þurfa hingað til, til að
kenna börnum sæmilega. Og hver var
svo sem að fást um það, þó að þeim
væri ekki kendur söngur. Alt gat nú
blessast fyrir það.
Það er skiljanlegt, þó að þeir menn
hugsi svo, sem aldrei hafa fengið neina
nasasjón af söng. Hitt er kynlegra, að
mönnum, sem hafa lært (!) hann árum
saman og taldir eru með mentuðum
mönnum, skuli þykja það óhæfa, er
heimtað er af börnum, að þau kunni
nokkur einföld lög við alkunn ættjarðar-
kvæði. Eitthvað er bogið við það. Já,
þvílík líka óhæfa! Margt hefðu Norð-
menn sjálfsagt getað kent börnum sínum
þarfara, að þessara manna dómi, en að
syngja: »Ja vi elsker dette Landet«. Og
margt hefðu Finnar getað gert þarfara
og betra til viðhalds þjóðerni sínu, held-
ur en að syngja svo, sem þeir hafa
*) Farkennarar. Ritstj.