Skólablaðið - 15.11.1908, Blaðsíða 2

82
sungið heima og heiman um »F>úsund
vatna landið« og alt það, sem göfugast
er í þjóðlífi þeirra að fornu og nýju!
Spyrjið þá lesari góður! Og spyrjið þá
menn, yfir höfuð að tala, sem einhver
taug er til í, er getur orðið snortin af
söng og fögrum listum. Annars ætti
það að fara að verða óþarft að halda
vörnum uppi fyrir söngnum. Það ætti
að vera lýðum Ijóst, að hann er sjálf-
sögð kenslugrein í skólum, svo að um
það þyrfti ekki að þrátta.
Oleðiefni er það, hvernig ritstjóri
Skólablaðsins lítur á þetta mál. Svo
góðum skilningi á því og svo góðum
hug til þess, höfum vjer tæplega átt að
venjast til skams tíma af þeim mönnum,
sem eitthvað hafa getað lagt til málanna
annað en orðin tóm.
En eitt er víst. Ef vel á að fara, þá
þarf söngkenslan að breytast frá því, sem
hún er eða hefir verið. Því er ekki að
leyna, að hún heíir verið hálfgert kák.
Mundu t. d. margir af þeim mönnum,
sem útskrifast úr Mentaskólanum árlega,
vera færir um að kenna öðrum söng, ef
þess væri krafisí, þó að ekki væri nema
börnurn í barnaskóla. Eg nefni þann
skóla af þeirri ástæðu, að námstíminn
er þar einna lengstur, og skilyrðin að
öðru leyti ákjósanleg. Stingi nú lærðu
mennirnir hendi í sjálfs síns barm. Sex
ár er þó álitlegur tími í þessu sambandi.
Nei, eg hygg, að þeir mundu vera telj-
andi, sem gætu tekist þann starfa á hend-
ur. Og hvernig víkur því við? Aðal-
ástæðan mun hvorki vera ódugnaður
kennarans, nje hitt, að nemendur geti
ekki lært neitt verulegt í söng. Fjarri
fer því. Meinið er hið sama þar einn
og annarstaðar, kensluaðferðin er
óhæf.
Söngfræði er kend — bóklega. »Til
er nóta, sem heitir c\ stundum er hún
eins og »sporöskjulagaður hringur«, en
stundum öðruvísi; ef þrjár nótur fara
saman, þa getur orðið úr þeim »tríóla«,
svo er til »dúr« og »moll«, en það er
nú ekki fyrir alla að botna í þeim. Kann-
ast þú ekki við þessa romsu, lesari
góður!
Söngfræðiskensla án verklegra
æfinga er gagnslaus eða því sem
næst. Og húr, er raun fyrir kennara og
nemendur. Upp með krítina, góðir háls
ar! Skýrið alt með dæmum á töflunni,
sem börnin eigi aðeins lesa, heldur
syngja. Kennið þeim að gera mun á
heilnótu og hálfnótu í söng. F*að er
ekki nóg, þó að þau viti, að heilnótan
á að vera helmingi lengri en hálfnótan.
Pau verða að geta gert rjettan mun á
þeim. Og svona er um alt.
Bein afleiðing af bóklegri söngfræðis-
kenslu einni samatt er það, að öll söng-
lög verður að kenna utan að. Og þó
eru allir með nótur fyrir framan sig. En
alt eru galdrarúnir, sem í bókinni standa,
ólæsilegar, óskiljanlegar. Samt þykir sjálf-
sagt að syngja margraddað. Þessi eilífi
margraddaði söngur er annar höf-
uðg^llinn á söngkenslunni í skól-
um. Eg átti nýlega tal við mann, sem
hafði gengið í einn af æðri skólum
SKÓLABLAÐIÐ
landsins. Honum fórust orð á þessa
leið: »F)egar eg kom í skóla, var byrjað
á margrödduðum söng. Eg gat ekki
tekið þátt í honum og síðan hefi eg
aldrei þorað að syngja.« Líkt mun hafa
farið fyrir fleirum. En þó að mönnum,
sem aldrei hafa sungið, gangi illa að
læra aðrar raddir en »lagið< sjálft, eða
að taka þátt í fleirrödduðum söng, á með-
an þeir eru alveg óvanir og óæfðir, þá
er hart að bola þeim frá fyrir þá skuld,
og það þó að þeir hafi yndi af söng og
langi til að læra hann. Ekki á þetta
síður við um börn en fullorðna. Og er
það nú í rauninni svo mikils vert, að
menn læri eitthvað af milliröddum og
bössum? E“<ki tel eg orð á því gerandi.
F*ó að þú kallir á Lítil, Trítil og fugl-
ana þína alla, þá koma þeir ekki altjend
til þín þessir blessaðir söngfuglar með
»hinar raddirnar«. F*að fer þá svo, að
þú verður að syngja milliröddina þína
einsamall eða þegja að öðrum kosti. Og
þjer verður þá oft á að velja þann kost-
inn. En það er ekki ráðið til þess að
gera þjóðina okkar að »syngjandi« þjóð.
Eg veit það vel, að það þykir »fínt«
að syngja margraddað. Hitt skiftir litlu,
hvernig það er gert, — bara ef það er
margraddað! Og endilega verður að
gera það við söngprófin. Ef vel á að
vera, þá eiga þau að vera einskonar
»skemíun fyrir fólkið«. Þessu þarf að
breyta. Við verðum að minsta kosti,
söngkennararnir, að geta fært áheyrend-
um vorum við söngprófin heirn sanninn
um það. að nemendur okkar, hvort held-
ur eru börn eða fullorðnir, kunni eitt-
hvað annað og meira í söng, en fáein
margrödduð lög, sem við höfum kent
þeim með mikilli tyrirhöfn og yfirlegu
utan að, eins og páfagaukum.
Byrjum á því, sem einfaldast er og
| mest um vert, — einraddaða söngn-
um, en geymum þann margraddaða þang-
að íil seinast. Leggjum meiri rækt við
verklegu æfingarnar, svo að söng-
fræðiskunnáttan geti komið að fullum
notum; kennum að syngja eftir nótun-
um. »Að þylja nöfnin tóm«, — það
er gagnslaust. Eg mun koma síðar að
því atriðínu sjrrstaklega, — söng eftir
nótum.
Sf
£öð miíí barna
og
fátatkralöfl.
Tvær fræðslunefndir, sem þegar
hafa sent fræðslusamþykt til yfirstjórn-
ar fræðslumálanna til staðíestingar,
hafa sett í fræðslusamþyktir sínar á-
kvæði um það, að meðlagseyrir með
fátæklinga börnum meðan þau eru við
nám í farskólum, skuli ekki talinn
þeginn sveitarstyrkur.
En svo koma Fátækralögin ogsegja:
Nei, ekkert annað en »kenslukaup,
eða gjald fyrir nauðsynlegar bækur
eða önnur kensluáhöld« megið þið
leggja börnum íátæklinga til á kostn-
að sveitarsjóðs, — nema það sje að
álíta sem þeginn sveitarstyrkur.
FVssar fræðslusamþyktir hafa því
eigi getað hlotið staðfestingu stjórn-
arráðsins.
F*að er nú ekki svo undarlegt að
mönnum finnist fræðslulögin reka sig
óþægilega á þessi ákvæði fátækralag-
anna, F*au heimta ákveðna fræðslu
undantekningarlaust handa fátækra
manna börnum eigi síður en efnaðra
manna börnum, og þau bjóða fátækl-
ingunum alt eins og hinum efnuðu
að senda börn þeirra til hinna op-
nberu farskóla í lireppnum, svo fram-
arlega sem þeir geta ekki sjeð börn-
um sínum fyrir kenslu á annan hátt
annaðlivort með því að taka kennara
a heimilið, eða þá kenna sjálfir. Und-
anþágu frá því að senda börn til
hinnar opinberu kenslu geta efnamenn
venjulega fengið, ef þeir vilja, en fá-
tæklingar langt um síður; þeir hafa
venjulega ekki önnur ráð en að nota
farskóla fræðsluhjeraðsins.
Fátækur barnamaður getur ef til
vill alið önn fyrir fjöEkyldu sinni
með því að hafa allan hópinn heima
hjá sjer, en honurn þó verið ókleift
að gefa með 2 — 3 börnum í farskóla.
Eræðslulögin gefa engin grið. Hann
verður að senda þau í farskólann af
því að hann getur ekki kent þeim
sjálfur, og því síður keypt kenslu
handa þeim heim til sín, Maðurinn
fer á sveitina. Fræðslulögin — og
fátækralögin hafa gert hann að
þurfamanni!
Er þetta sanngjarnt? Parf þetta að
vera svona?
F*að er ekki gott að vita, hve marg-
ir heiðariegir, en fátækir, fjölskyldu-
menn rnissa borgaraleg rjettindi og
verða sveitarlimir af þessum orsök-
um á næstu árum; því er miður að
hætt er við að þeir verði töluvert
.margir; en enginn ætti að verða fyr-
ir því, ef annars væri kostur. Getur
verið að það kunni að vera áiitamál,
hversu ranglát önnur eins lagaákvæði
og þessi eru, eða hvort þau eru rang-
látyfirleitt eða ekki. F*að má vel vera,
að það þyki ekki nema eðlileg afleið-
ing af fátæktinm, að menn verði ósjálf-
bjarga og missi dýrmæt rjettindi; en
það er þó sanngjarnt að gera mun
á því, hvort svo mikil fátækt er sjálf-
skaparvíti, eða hvort löggjöfin leggur
svo miklar skyldukvaðir á fátækan
mann, sem naumlega er sjálfbjarga,
að liann verði ósjálfbjarga.
Slík sanngirni hefir vakað fyrir þeim,
sem stýlaði 53. gr. fátækralaganna.
Hann hefir kinnokað sjer við að láta
það varða heiðarlegan borgara rjett-
indamissi, ef hann gæti ekkí af eigin
ramleik borgað kenslu barna sinna í
skólum eða farskólum, eða bækur
handa þeim, eða önnur kensluáhöld,
og talið sanngjarnt, að bláfátækum
manni væri rjett þessi hjálparhönd
án þess að það »kæmi honum að
neinu leyti til baga« - eins og seg-
ir í tilvitnaðri grein fátækraiaganna. —