Skólablaðið - 15.12.1908, Qupperneq 1

23-2k. bl.
Kcmur út tvisvar t mánuöi.
Kosiar 2 kr. á ári.
bkeykjauík /S. des.
Auglýsingaverð: 1 kr. þuml.
Afgr. Rcykjavik.
/908.
Heimilisiðnaóur.
Vill ekki einhver taka sig til og
telja saman, hve mörg dagsverk glat-
ast með því að ungir og gamlir gánga
iðjulausir þann tíma árs, sem ekki er
kallaður annatími.
Sá sem gerði það, ynni þarft verk;
hann færði sönnur á það, að íslend-
ingar væri auðug þjóð, þar sem hún
hefði efni á að kasta burtu svo mikl-
um tíma fyrir ekki neitt; eða þá að
vjer getum verið auðug þjóð með því
að nota allan burtsóaðá tímann til arð-
vænlegrar vinnu.
Á fámennum sveitaheimilum er ann-
ríki árið um í kring; þar er engu dags-
verki glatað; þar rekur hver vinnan
aðra: voryrkjan, heýskapurinn, haust-
vinnan og vetrargegníngarnar; þar er
alt af nóg að gera, og þar hafa allir
nóg að vihna, ungir og gamlir —
segja menn, og það kanh að einhverju-'
leyti satt að vera. Látum það gott
heita.
En svo eru kaupstaðirnir, kauptún-
in og sjóþorpin.
Par fer þó mikið í súginn af tíma.
Par gánga fullörðnir karlmenn stórir
og sterkir og heilsuhráustir dag eftir
dag og viku eftir viku, óg mánuð eft-
ir niánuð iðjulausir; þai* ganga stálp-
aðir unglingar, sern lókið hafa skóla-
námi (í barnaskóla) í hópum tímunum
saman og hafast ekki að, þar gahga
börn á skólaaldri tvo þriðju parta
dagsins iðjúlaus. — þar er mikill tími
og mikill kráftur ónotaður.
Þetta almenna iðjuleysi ér orðið
svo gamalt og venjulegt, að það er
hneykslar ekki lengur. Þáð er ólukkan!
Ef það vekti hneyksli að stórir hóp-
ar vel vinnandi fólks gangi iðjulausir
mikinn hluta ársins, þá væri farið að
hugsa um hvort þetta gæti ekki vefið'
öðrum vísi, hvort ekki væri hugsan-
legt að gera þennari langa tíma að
peningum, hvört ekki væri auðið áð-
nota þessá miklu krafta til einhvefs.
Bindindishreyfingin hefur áorkað
það, áð nú hneykslar það hvern mann
að sjá drukkna menn slaga þvaðrartdi á
alfaravegi. Pað hneykslaði ekki áður.
Drykkfumenn fyrirverða sig nú að vera
drukknir á almannafæri; þeir gerðu^
það ekki áður. ; •
Ef hugsunarhátturinn breyttist svo,
að iðjuleysið hneykslaði — þar sem
nóg er hægt að hafa fyrir stafni —
þá mundu iðjuleysingjarnir líka fara
að fyrirverða sig.
En það er nú einmitt það, sem
flestir afsaka iðjuleysið með, að ekk-
ert sje hægt að hafa fyrir stafni, aö
enga atvinnu sje að hafa.
Ef einhver væri sá, er ekkert verk
kynni að vinna, nema að raka og slá,
þá væri hann atvinnulaus, nema um
heyannatímann; sá sem ekkert gæti
gert annað en draga fisk úr sjó, yrði
að vera iðjulaus, þegar ekki gefur á
sjó; sá sem ekkert gæti lagt á gjörfa
hönd annað en að sljetta tún, gæti
ekkert haft fyrir stafni, þegar frost
er í jörð o. s. frv.
Allir geta sjeð, að svona einhæfir
menn hlytu að hafa mjög svo stöp-
ula atvinnu, enda þó að um ekkert
alment atvinnuleysi væri að ræða.
En er það ekki sama sagan sem
gengur, að menn verða að sitja auð-
um höndum af því að þeir eru svo
hræðilega einhæfir, svo frámunalega
óhæfir til að vinna nema einsíaka
verk?
Pegar almenn umkvörtun er um
atvinnaleysi, þá eru þó venjulega
nokkrir menn, sem altaf hafa nóg að
gera.
Það eru þeir, sem eru öðrnm frem--
ur verklægnir, þeir sem eru fjölhæfir,
þeir sern kunna vél til verka, og geta
agt margt á gjörfa hönd.
Væri ekki æskilegt að sem- flestir
væru svo fjölhæfir að þeir gætu sem
oftast fengið sjer eitthvað að gera,
einkum þegar sú atvinna bregst, sem
gefur mestan arðinn, eða sem þéír
vinna aðallega fyrir sjer með?
í stórborgunnm er þetta merkilegt
umhugsunarefni, og afar erfitt við-
fangsefiii, en það er líka umhugsun-
arefni fyrir smábæina, kaupstaðina,
kauptúnin og sjóþorpin fslensku, enda
þó að hjer sje oftar. kvartað um vinnu-
aflaleysi — eða vinnfólksleysi — en
atvinnuleysi.
*
* '■*
f «Skólablaðinu» hefir áður ver-
ið minst á það, að nauðsynlegt væri
að endurreisa heimiiisiðnaðinn og þvf
haldið fram, að beinasti vegupnn til
þess væri sá/ að kenna handavinnu
öllum unglingum í barnaskólunum.
Frá skólunum mundi svo þekkingin
á handavinnu breiðast út um allar
sveitir landsins.
Vjer verðum enn að vera á sömu
skoðun: Á unglingunum verður að
byrja; í skólunum verður að byrja.
Kaupstaðirnir eða káuptúnin eða
sjóþorpin verða að byrja. Par eru
skólarnir, og þar er hægast um hönd
að gera fyrstu tilrauniúa, og — þar
er líka mest þörfin, þvi að þar er flest
af unglingum, sem væri svo knýjandi
nauðsyn að kenna eitthvað til hand-
anna.
Áður hefir verið vikið að því hjer1
í blaðinu, hver eyðilegging það sje
fyrir unglinga að álast upp í iðjuleysi,
og hve vel »heimilisiðnar«-kens!a væri
til þess fallin að temja agalausa ung-
linga, þar sem þess var og minst,
hversu margbrotið og handhægt verk-
efni væri fyrir hendi hvar sem væri,.
til að vera viðfangsefni þessarar kenslu.
Ekkert af þessu skal hjer endurtekið,
heldur lítilsháttar athugað, hvað þarf
að gera til þess að komaþessu nauð-
synjamáli af stað. Pað verður að
komíjst af stað.
Hið fyrsta og nauðsynl^gasta til
undirbúnmgs er það, aá úitvegu kenn-
ara,. Hann er enginri til ^að svo
stöddu, — ekki svo fær í þessari
grein, að hann þyrfti ekki að fjiíU
komna sig,
Nám hans verður landið að kosta,
eða nám hennar, því að kvénmað-
ur, sem væri náttúraður fyrir þess-
konar handavinnu gæti það alteins.
Sá karl eða sú kona, sem væri
orðin fullnuma í þessu til, þess.að.
geta kent vel öðrum, á svo að fá
fasta atvinnu, með 4 sæmilegum laun-
um eftir því sem kennarar eiga að
venjast, við að kenna nemendum
kennaraskólans heimilísjðnað.
Ef kennaraefnin geta ekki orðið
fullnuma meðan þeir ganga í kenn-
araskólann, með öllu öðru. sem þar
er að læra, þá kemur »framha|ds-
mentun kennara« að góðu haldi. Par
ætti að v,era árlega námsskeið í þess-
ari grein fyrir alla þá kennara, sem
vildu. verða færir um að kenna heimi
ilisiðnað, Peir ættu að eiga þá tyo
mánuði,. sem framhaldsmentunin fer
fram, kost á verklegri tilsögn í þess-