Skólablaðið - 15.12.1908, Page 3

SKÓLABLAÐIÐ
91
en Landskankinn. Fyrirhöfnin er mest
í fyrstu, en mun borga sig, er tímar
líða, ef ekki beinlínis þá óbeiniínis.
Rjett er að geta þess að barnaskóla-
börnin í Rvík eiga nú í Landsbankanum
hátt á annað þús. krónur og eru þó tæp 2
ár síðan aurasjóður þessi myndaðist.
Rauðará við Reykjavík
Laufey Vilhjálmsdóttir.
Laun barnakennara í Danmörku
hafa verið bætt að nokkrum mun á
þessu ári með lögum, sem komu í
gildi 1. apríl í vor er leið. Samkvmt
þeim eru byrjendalaun barnakennara
í sveit 900 kr.; það er lágmarkið; en
skólanefndirnar geta hækkað árslaunin
upp í 1400 kr. Byrjendalaun hjálp-
arkennara eru 700 kr.; þau getur
skólanefnd hækkað upp í 900 kr.
En svo kemur launa-viðaukinn, sem
borgaður er úr ríkissjóði. Hann er
1000 kr. eftir 20 ára þjónustu. Launa-
viðaukarnir eru 5, 200 kr. hver, 4.
hvert ár. Launaviðaukar kenslukvenna
eru 800 kr.
Sveitakskólakennari í Danmörku get-
ur því komist upp 2400 kr. laun á ári
eftir 20 ára þjónustu, en aldrei minna
en 1900 kr. árslaun ef liann starfar í
20 ár. Og kenslukonur fá þannig eftir
20 ára starfsemi við skóla að minsta
kosti 1500 kr. árslaun, en geta líka
fengið 1700 kr. laun.
Hjervið bætist svo ókeypis húsnæði
og eldiviður, og ennfremur garðs af-
not eða jarðarparts, og eru öll þessi
hlunnindi metin 300 kr.
í kaupstöðum eru launin auðvitað
talsvert hærri, og eru tvenn: hærri og
lægri laun eftir þessum niælikvarða:
Kennarar:
Lœgrilaun Hœrri laun
4 fyrstu árin 1500 kr. 1600 kr.
4 næstu 1700 - 2800 -
eftir 20 ár 2800 - 3000 -
enslukonur:
4 fyrstu árin 1400 - 1500 -
4 næstu 1500 - 1600 -
eftir 20 ár 1900 - 2000 -
Petta segja hin nýju launalög Dana.
En svo eiga þeir sjer eftirlaunalog, sem
bæta mjög hag barnakennaranna. Sam-
kvæmt þeim fær kennarinn 50 °/0 af
launum sínum ef hann hættir eftir 10
ára þjónustu og 2/3 launanna eftir 20
ára þjónustu. Afleiðing þessara ágætu
eftirlaunalaga er sú, að í Danmörku
eru menn kennarar á besta aldri, og
leggja kennarastarfið niður hlutfalls-
lega ungir. Gamlir skröggar þykja
heldur ekki hentugir til kennaravinnu.
* *
*
Ekki verður annað sagt en að þessi
nýju launalög Dana sjái nokkurnveginn
vel fyrir barnakennurunum, enda er
mikið heimtáð af þeim. Verkamenn
hinnardönsku kennarastjettar eru verðir
launanna.
Ekki eru þessar tölur settar hjer af
freistingu til þess að gera neinn sam-
anburð milli íslenskra barnakennara
og danskra; það er svo ólíku saman
að jafna um margt; en búast má við
að leséndum Skólabl. þyki nógu fróð-
legt samt sem áður að sjá hversu
mikils kennarastarfið er metið með
nágrannaþjóðunum. Af vinnulaunum,
sem boðin eru, má venjulega sjá
nokkurn veginn ljóslega, hversu mikils
vinnan er metin. Hjer kemur þó
fleira til athugunar, svo sem mentun-
arkostnaður kennara stjettarinnar, efna-
hagur þjóðainnar o. s. frv.
Nýjar bækur.
Málfrœðí isl. tungu og helstu atriði sögn
hennar í ágripi eftir Finn Jónsson. K-höfn
1908. Kostnaðarmaður Sig. Kristjánsson.
Vjer eigum ekki marga afreksmenn, ís-
lendingar, á sviði vísindanna. Enda er
engin von til þess, um svo fámenna þjóð,
að hún leggi lið að mörkum til þess
starfa að ryðja mannsandanum útsýn.
En þeim ntun þakklátari og ræktarlegri
ættum v er að vera þeim hinum fáu, er
halda uppi sæmd vorri í þessu efni.
Afkastamestur allra núlifandi íslenskra
vísindamanna, og orðsælastur með er-
lendum þjóðum, er vafalaust prófessor
Finnur Jónsson, — þótt lítt hafi landar
hans kunnað að meta hann til þessa.
Starfsþrekið er aðdáanlegt, og víðsýni
hans í fræðigrein sinni að sama skapi.
Auk þess er hann hefir leyst af hendi
hvert stórvirkið á fætur öðru — nefni eg
þar helst til bókmentasöguna tniklu (um
1800 bls. í stóru 8vo), er hann reit á
dönsku, og Heimskringluútgáfu hans —
rignir árlega úr penna hans mörgnm vís-
indalegum ritgerðum, er fela að baki sjer
margbrotið rannsóknastarf í ýmsum grein-
um norrænna fræða. Um þekking á
fornum kveðskap og glöggskygni á eðli
og sögu fornísl. handrita má hann telj-
ast öndvegishöldur norrænna vísindamanna
hú á dögum. þetta margbrotna vísinda-
starf hans hefir vitanlega farið fyrir ofan
garð og neðan hjá öllum þorra manna
hjer á landi.
Kunnari eru mönnum alþýðurit próf.
Finns. Hann hefir sem sje við og við
lagt rannsóknirnar á hilluna og brugðið
sjer yfir á annan vjettvang, — tekið að
rita fyrir íslenska alþýðu. En þar stend-
ur hann óneitanlega feti aftar — enda
er það ekki aðalstarfssvið hans. Hann
er vísindamaður í húð og hár, og því
tamara að láta skyusemina, kaldan rann-
sóknaranda, stjórna penna sínum heldur
en iistfengi eða tilfinningar. Mönnum
þykja alþýðubækur hans þurrur og ólist-
næmar, og telja þeim það til lasts. Rjett
er nú það, — að nokkru Ieyti. Víst er
það kostur á alþýðurithöfundum, að þeir
geti ktætt efnið í hjartnæman búning
og látið gneista hrjóta úr pennafarinu —
svona við og við Pað getur orðið til
þess, að dottandi sálir hrökkvi upp og
fari að hlusta. Höf. hefir hætt til að
virða þetta atriði of mjög að vettugi.
En of mikið má að því gera, og galla-
tilhneiging er það hjá vísindamanni.
Efnisatriðunum sjálfum hættir þá einatt
til, sje hófs eigi vandlega gætt, að hverfa
til hálfs í glitrandi tíbrá, svo að það sem
eftir situr í huga lesandans verður óljóst
tilfinningahjóm, en eigi þekking; höf-
undurinn seilist inn á starfssvið skálds-
ins, og gildi bókarinnar verður fagur-
fræðilegs eðlis. Alþýðubækur Finns full-
nægja hins vegar þeirri kröfu, er jafnan
hlýtur að verða efst á baugi um fræðirit;
þær eru einkar áreiðanlegar og greina
glögt meginatriði frá aukaatriðum; les-
andinn missir aldrei sjónar á mergnum
málsins.
Sú bók, er próf. Finnur hefir nú
sent löndum sínurn fyrir milligöngu Sig-
urðar Kristjánssonar, er alivísindaleg og
eigi þannig vaxin að efni til, að til
skemtilesturs mætti horfa, öðrum en þeim,
sem snortnir eru af ást á efninu sjálfu
og þrá fróðleik um það. Hún er stremb-
in fræðibók, innviðamikil, ekkert al-
manna-Ijúffengi; hún hæfir þeim einum.
sem öðlast hafa allgóða undirbúnings-
þekkingu á málinu og vilja nú hnýsast
lengra. En þeim er hún líklega gullvæg
handbók. Höf. hefir þar sett saman í
eina yfirlitsglögga heild öll þýðingar-
mestu atriðin, er vísindamennirnir hafa
orðið ásáttir uin til þessa á þeim sviðum,
er bókin viðkemur. Smávægilegum ágrein-
ingsatriðuin sleppir hann, og um hin, er
meira máli skifta, lætur hann þess við
getið að á þeim leiki vafi. Allir þelr,
er íslensku-kenslu hafa á hendi, hljóta
því að verða bók þessari ails hugar
fegnir, og víst er eigi fyrir það að synja,
sem höf. vonar, að mörgum öðrum full-
tfða mönnum, jafnt leikum sem lærðum,
muni þykja gaman »að fá skýringar. á
helstu atriðum íslenskrar máifræði og
sögu þeirra og orðmyndanna.«
Til þess að vera námsbók í skólum er
hún aptur á móti eigi vel fallin, enda eigi
í þeim tilgangi samin. Og jeg get jafn-
vel ekki tekið undir þá hógværlegu ágisk-
un höfundarins, er hann lætur í veðri vaka
að bókina mætti eftir vild nota handa
námsmönnum í efstu bekkjum hinna æðri
skóla vorra, — — það væri þó helst í
efstu bekkjum lærðaskólans, með stakri var-
færni af kennarans hálfu. Titill hennar
er »málfræði íslenskrar tungu« o, v. frv.
I ,En hann ferístóransveignminnihaldbókar-
innar. Hún tekur til meðferðar að eins
tvö höfuð atriði íslenskrar málfræði, innan
vissra takmarka, hljöðfræðina ogorð
myndafræðinar hina fyrri nærfelt ein-
göngu með tilliti til tornmálsins, hina
síðarnefndu eftir málsögniegum rökum
frá frumnorrænu til nýíslensku. En orð-
myndafræðin, orðaskipunarfræðin ög þýð-
ingarfræðin eru látnar utanveltu. Bókin
er þannig söguleg málmyndalýsing
í ágripi — og ágæt á því sviði. En
námsbók í ísl.málfræði þarf að koma víðar
við og fara fljótará yfir áhverju eiiistöku