Skólablaðið - 15.12.1908, Blaðsíða 4

92
SKOLABLAÐIÐ
sviði. F*að getur ekki komið til nokk- '
urra mála, að iáta nemendur verja svo ;
miklum tíma til orðmyndafræðinnar einnar,
sem þessi hlyti að leiða til. Legar af þessari
ástæðu getur húnað mínu viti, ekki komið
skólunumað liði, — nema semfróðleikslínd
kennarana. Enn fremur leggur hún forn-
málið til grundvallar. Skólanámsbók í
ísl. málfræði verður að hafa nútíðarmálið j
að sjónarhól.
Bók þessibætir þvíekki úr þeirri þörfinni,
en mest kreppir að Islensku-kenslmmi í
skólum voruni. Bað var handhæg náms- j
bók handa miðskólunum, í öllum þáttum
ísl. málfræði, sem helst vanhagaði um
Slíkri bók gátum vjer ekki heldur búist
við frá hendi þess manns, sem hefur
eingöngu fengist við vísindastörf.
En í góðar þarfir kernur »Málfræðin«
skólakennurum samt sem áður, bæði að
því leyíi sem jeg hefi áður tekið fram,
og þá eigi síður sakir þess, að á umfangs-
mesta sviði tslenskrar málfræði hefur höf.
með bók þessari búið snildarlega í hend-
urnar á æfðum kennara, er taka vildi að
sjer að semja handhæga námsbók. Og
eg vildi óska, að próf. Finnur eða aðr-
ir snjallir vísindamenn vildu ryðja sem
fyrst jafn-grandgæfilega brautina einnig í
öðrum höfuðþáttum íslenskrar málfræði,
eigi síst orðaskipunarfræðinni. Viðunan-
legt ágrip til kenslu í þeirri grein verð-
ur vart samið enn sem komið er snkir
skorts á nákvæmum vísindalegum rann-
sóknum. .
Lfm einstök efnisatriði hirði eg ekki
að tala; eg ætla mjer ekki þá dul að fara
að knjesetja höfundinn, og það því síður
sem athugasemdir mínar gætu að cins
náð til smámuna. Það er óhætt að full-
yrða, að bókin sje svo áreiðanleg sem
framast er kostur á. Fáeinum íslenskum
bögumælum virðist mjer þó gert helst til
hátt undir höfði, ekki að því leyti
að á þau er minst — bögumæli eru
merkileg í mörgu tilliti, einkum þau sem
eru frjóangar framtíðar-máltísku — held-
ur er hitt, að höf. virðist ætla þeim of
ríkan stað í mælta málinu, t. d. nelgdi
(f. negldí), jórar, læknirar o. fl.
Sams konar ofástar á daglega málinu
gætir einnig í orðfæri höfundarins og
gerir það sumstaðar óviðfeldið.. En lítils
virði er það atriði um þess kyns rit er
hjer er um að ræða.
Kostur hefði það verið á bókinni, ef
henni hefði fylgt skrá yfir öll þau orð,
sem tekin eru til meðferðar sjerstaklega;
mundi hún þá hafa orðið mun handhægri
til afnota.
Fljartans þökk sje höfundinum fyrir
ritið.
Sýni íslendingar nú rækt sína og alúð
við móðurmálið — með því að afla sjer
bókar þessarar og færa sjer fróðleik henn-
ar í nyt. Margur er þurfandi þess, og
það jafnvel þeir, er vandlætingasamastir
eru um rithátt annara manna.
Kennari.
Nýjar barnabœkur.
»Unga ísland« hefir nú sent út 4.
barnabókina sína; það er úrval úr kvæð-
um og sögum Jónasar Hallgrímssonar.
Enginn mun telja því litla kveri ofaukið,
þó að Ijóðabók Jónasar sje nú víða til
og annað úrval úr Ijóðum hans ko::dð
út :yrfr skömmu; sá sem þarf þess ekki
með sjálfur, getur altaf glatt einhvern
lítinn vin eða vinstúlku með slíkri gjöf.
Lað er oss ættgengt íslendingum, að
elska Ijóð og sögur, og eg held, að fram-
ar megi segja um Jónas, en nokkurt ann-
að af skáldum voruin, að hvert barn
unni honum. Kverið er lítið, 4 arkir,
og kvæðin því fá, enda hafa sögurnar
v rið látnar sitja í fyrirrúmi; er ekki að
því að telja, því að þar er hver síða vel
skipuð og valið orð í hverju rúmi, en
af því að Jónasarkvæði eru svo vinsæl
af almenningi má búast við því, að
margur sakni einhvers, sem hann hefði
viljað finna í úrvali þessu, einn þessa
og annar hins; verður ekki við slíku
sjeð. Eg hefði t. d. hek’ur slept síðustu
sögunni, en íekið í síað nn formanns-
vísurnBr« ög skipað þeim hjá »sláttuvís-
ununi«. Eg sakna þeirra þaðan, og er
eg þó ekki sjómaður. Ekki er það ein-
göngu eða beint af því, hver yfirburða-
snild er á þeirn, heldur meðfram af því,
að Jónas beitir þar, og í siáttuvístinum
list sinni til að sýua, hvílíka fegurð ís-
lenska vinnan helir að geyma, bæði á
sjó og landi; hvernig þar tvinnast sam-
an ánægja lífsins og alvara. Svo hefði
Eggert Olafsson víljað kveða. Annars
eru þeir ekki rnargir, sem valið hafa það
yrkisefnið. Slík kvæði finnast mjereink-
ar vel fallin hauda ísl. unglingum, heil-
næm og hrein, eins og heyangan og
hafgola. Skaldín hafa kenf mörgum að
finna þar fegurð og tign í náttúru lands-
ins, sem þeir hefðu annars enga fundið,
ekkert annað en óblíðu og ófrjósemi til
erfiðleika og kvalar. Með því hafa þau
auðgað lífið að mörgum yndisstundum.
En mundu þau ekki lika geta komið
mörgum tii að finna fegurð og yndi í
vjnnu og störfum, þar sem hann verður
nú ekki var við annað en stritið, þreyt-
una og baslið? Ekki væri það minni
ávinningur fyrir þjóðina. Mundi það
svo torfundið tápmiklum unglingi, að það
sje í rauninni ait eins góð skemtun að
slá og hirða hey, eins og að dansa, að
ganga að sauðum, eins og að Sitja á
gildaskála; og þá má það vera skárri
sjónarleikurinn, sem tekur því fram að
reka á lambafjallið eða fara í göngur.
þá yrði nú fyrst gaman að lifa, er menn
gengju að störfum sem til gleðileika,
með augun og hugann opinn fyrir feg-
urðinni og unaðinum, sem þau hafa líka
að bjóða.
Á undan þessari barnabók hafði Unga
Island gefið kaupendum sínum þrjár aðr-
ar barnabækur.
Lað er þegar eigulegt safn. Ekki hefir
það samt látið þar við sitja, þessi kver
eru við hæfi unglinga og stálpaðra barna,
en það hefir ekki viljað setja yngri syst-
kinin hjá, og svo sendir það þeim »barna-
sögur«. Af þeim er nú komið 2. heft-
ið. Par eru 4 sögur, og þykir börnum
vafalaust gaman að þeinr öllum. Óprýði
er það á því kveri, hvað margar eru í
því prentvillurnar og orðatiltæki sum illa
íslensk: Kongsdóttirin hló, svo að tárin
stóðu í augum hennar, f. svo að henni
vöknaði um augu. Kerlirigin dróg Hans
út úr, f. fram úr rúminu. Þetta olli, f.
fjekk foreldrunum mikillar áhyggju (olli
stýrir þágufalli). Grjeta var næstum því
dáin af hræðslu, f. var nær dauða en
lífi af. »GangsIaust« fyrir »gagnslaust«
mun vera prentvilla, en það er annars
orðið furðulega títt að sjá í riti þá stafa-
reglu, t. d. hengt f. hegnt, gengt f.
gegnt. Satt er það að vísu, að víða
getur að líta stærri syndir gegn fsl. tungu,
en í þessum barnasögum, en við börn
skyldi hver maður vera orðvarastur, svo
um dönskuslettur sem annan Ijótan munn-
söfnuð.
Eg man ekki hvort þau systkinin Unga
fsland og Skólablaðið hafa nokkurn tíma
vikið hlýju orði livort að öðru, en vel
mætti vera kært nicð þeim; þau vilja
bæði svo gjarna hafa gott fyrir börnun-
um, og fyrir börnin vilja þau bæði lifa
og vinna. Skólablaðið biður alla, sem
orð þess sjá eða heyra, að muna eftir
Unga íslandi og barnabókum þess; það
er eitthvert eigulegasta barnagull, sem
kostur er á, til gamans fyrir börn og
barnavini, og gagns líka, því að það
færir fróðleik, vekur góðar tilfinningar
og löngnn til að lesa. Það vita allir,
sem kent hafa börnum að lesa, hver
munur það er, að hafa til þess bækur,
sem börnunum þykir gaman að. Móðir
rnín hefir sagt mjer, að eg liafi orðið
fluglæs á 5. árinu, af því að þá komu
þjóðsögurnar. En eg hef heldur aldrei
getað losnað við myrkfælnina síðair
Unga í ,l. gjörir engan myrkfælinn.
M. H.
$p«niin(jar 09 $vör.
1. Fær fræðsluhjerað landsjóðsstyrk,
þó að það fullnægi ekki settum skilyrð-
um að því leyti og af þeim ástæðuui,
sem hj r greinir:
a. Það hefir ekki kensluáhöld vegna
þes« að það gat ekki fengið þau
í Reykjavík í haust, en er búiðað
panta þau. —
b. Kenslaii stendur ekki yfir í tvo
mánuði á hverjum keuslustað, sök-
utn þess, að kensla var ekki fáanleg
svo langan tíma, en ráðning kenn-
arans, eða kennaranna, er lögum
samkvæm að öðru leyti.
c. Fræðslunefnd hefir ekki getað fengið
fræðslusamþ. samþ. heima fyrir, þeg-
ar hún sækir um landsjóðsstyrk sök-
um staðhátta og tíðarfars.
Svar:
Fræðsluhjeraðið mun í þetta sinn
fá nokkurn landsjóðsstyrk, enda þó að
kensluáhöld sjeu ekki fengin, kenslutím-
inn sje styttri en 2 mánuðir, og fræðslu-
samþykt ekki sa ;.j.yk: í hjcraði. En eft-
irleiðis verður þetta alt skilyrði fyrir
styrkveitingu úr landsjóði. —
2. Hvaða hús er fullnægjandi skóla-
hús?