Skólablaðið - 19.02.1909, Page 1

4-5. tbi.
Kcmur út tvisvar i mánuði.
Kosiar 2 kr. á ári.
Sleykjauík /9. febr.
Auglýsingaverð: 1 kr. þuml.
Afgr. Reykjavík.
1909.
Fræösliimál.
Svar iil hr. Vigfúsar Guðmundssonar.
Kostnaður.
Niðuri.
Hr. V. G. áætlar að kostnaður við
farkenslu i sveit með 30 búendum
nemi 800 kr. á ári, sem bætist við
þau gjöld, er á sveitarsjóói hafa áður
hvílt.
Þessa upphæð fær hann út með
því fyrst að gera ráð fyrir. að sveit-
in hafi að undanförnu litlu sem engu
kostað til fræðslumála, því næst að
reikna alt, sém nú fellur á, með ítr-
asta verði, og loks að láta 2 fjöl-
skyldur komast á sveitina vegna
fræðslulaganna.
Fyrst er það að athuga, að um
mörg ár undanfarin hafa ýmsir hrepp-
ar haldið uppi farkenslu. F’annig
vóru farkennarar um 200 á landinu
síðastl. vetur. Hlýtur höf. að vera
þetta kunnugt, og er grein hans því
mjög villandi að þessu leyti.
Víða hefir farkenslan staðið 6 mán-
uði, eins og hann gerir nú ráð fyrir,
og verða útgjöld þeirra hreppa svip-
uð hjer eftir sem hingað til. Kenn-
aralaunin ef til vill dálítið hærri; miklu
nemur það ekki, ef gera má ráð fyr-
ir að fyrirmælum fjárlaganna hat'i ver-
ið fylgt, en eftir þeim áttu kennar-
arnir að fá, auk landsjóðsstyrksins,
að minsta kostí jafnntikið annarstað-
ar frá. Kenn'arafæði, húsrúm, Ijós.
hiti og þjónusta alt óbreytt. Kenslu-
áhöld kannske nýr gjaldliður, en ekki
er hann hár (10 kr.). Og tæplega
geta hin auknu útgjöld í þessum
hreppum komið 2 fjölskyldum á
sveitina, allra síst þegar á það er
litið, að eftir nýju lögunum eiga allir
hreppsbúar að taka tiltölulega jafnari
þátt í kostnaðinum; en áður hefir
hann einatt lent þyngst á fátækum
barnamönnum, sem sje fæði og þjón-
usta kennarans. í’að er einmitt einn
af aðalkostum laganna, að þau jafna
kostnaðinum frekar niður á alla, »hvort
sem þeir eiga börn eða ekki«, með
ákvæðinu um kauplausa kenslu fyrir
börn á aldrinum 10 — 14 ára. Par
með er að nokkru leyti viðurkend sú
kenning, sem þegar hefir hlotið við-
urkenningu í flestum löndum, að upp.
fræðsla barna sje fyrst og fremst
þjóðfjelagsmálefni.
En nú eru margir hreppar, sjálf-
sagt alt of margir, sem engu hafa
kostað til barnafræðslu að undanförnu.
Hugsanlegt er, að þeir geti einmg
framvegis komist hjá þeim kostnaði
að miklu eða öllu leyti, sje heima-
fræóslan í mjög góðu lagi. En reyn-
ist nú þetta ókleift — og það gerir
það sennilega víða — þá kemur sú
spurning, hvort þessir hreppar sjeu
yt'irleitt nokkuð ver staddir efnalega
heldur en hinir, sem farkenslu hat’a
haft, hvort kraftar nir til að bera byrð-
arnar, sem af henni leiðir, sjeu ekki
svipaðír. Par sem eg þekki til, er
það svo. Tökum t. d. hreppana í
Árnessýslu, þar sem við hr. V. G.
erum kunnugastir. Eg held ekki, að
þeir 7 hreppar þar, sem höfðu far-
kenslu síðastliðið ár, sjeu hóti t'ærari
til þess en hinir 7. sem enga farkenslu
höfðu. Pannig mun það víðar vera.
Pví skal eigi neitað, að gjaldabyrði
eykst allmikið í þcim hjeruðum, sem
engu hafa áður kostað til íræðslu-
mála, og sjerstaklega, sje heimafræðsl-
an þar jafnframt í laklegu ástandi.
en það tvent mun víða fara santan.
Pó tel eg íræðslumálum hjeraðsins
óhaganlega íyrir komið, ef kostnaðar-
aukinn verður eins mikill og hr. V.
G. áætlar.
Við 4 fyrstu liðina á kostnaðar-
reikningi hans geri eg ekki sjerstakar
athugasemdir, og sýnist mjer þó, að
2. og 3. iiður sjeu sæmilega hátt settir.
En 5. liðurinn er einkum athuga-
verður. Hann er þannig:
Fjölskyldurnar (640-:-120)
520 kr.
Það er hvorki meira nje minna, en
að af 800 kr., sem er allur fræðslu-
málakostnaður hjeraðsins, fara 520
kr. í »fjölskyldurnar«, sem höf. áætlar
að fari á sveitina vegna kostnaðar
við fræðslu barnanna.
Hann lætur hvora þessara tveggja
fjölsyldna hafa 4 börn á námsreki —
nefnir reyndar 10: en það mun nú
vera að eins til að sýna ægilegar
tölur. Börnin lætur hann njóta 6
mán. kenslu utan heimilis. og borgun
með hverju barni vera 90 kr. Pess-
um gjöldum rísa heimiiin ekki undir.
Pau fara á hreppinn.
það er eftirtektavert, að hann, sem
rjett á undan hefir farið svo stórum
orðum um heimafræðsluna, álítur hana
nú ekki meira virði en svo, að hún
getur alls ekkert ljett undir við námið.
Nú þurfa börnin nauðsynléga að vera
undir hendi kennarans allan timann, 6
mánuði. Er það af því að höf. þurfi
hjer á því að halda til að gera mál
sitt sennilegra? Pað verður undan-
tekning, ef barn fylgir farkennara all-
an tímann, en óhugsandi, að 8 börn
j Seri það.
Farskólí á 2 stöðum í hjeraðinu nálg-
ast mest fastaskóla, og yrði það fyr-
irkomulag eflaust vel viðunandi, þar
sem heimafræðslan er ekki því meira
vanrækt. Pað Ijettir meðgjafarkostn-
aðinn um helming. Hugsanlegt er,
að kenslustöðum verði svo fyrirkom-
ið, að börnin af öðruhvoru heimilinu
eða báðum geti gengið þangað heim-
an frá sjer. þá sparast kostnaðurinn
allur. Að öðrum kosti verður að
koma börnunum fyrir í 3 mán., og
svo tæpt g^ta heimilin staðið, að það
ríði þeim að fullu, sje í strangan reikn-
ing farið og enginn verðí til að rjetta
hjálparhönd. Lögum samkvæmt má
ekki veita meðgjafarstyrk úr sveitar-
sjóði, nema það sje talinn sveitar-
styrkur; það tel eg galla á löggjöf-
inní. En aðrar leiðir eru til, svo sem
matgjafir efnaðri mnnna, samskot o.
s. frv., alt saman leiðir, sem sveita-
bændur þekkja vel og sem borgar sig
betur, heldur en að fá heilar fjölskyld-
ur á sveitina. Pessar leiðir veit eg
til að farnar hafa verið einmitt í þessu
skyni, og eg hugsa, að þær verði
farnar þar sem ekki vantar vi'jann;
nema svo sje, að hreppsbúar vilji láta
i fjölskyldurnar komast á sveit, og get-
ur staðið svo á, að þeir hafi hag af
því.
Einn kaflinn í grein hr. V. G. er
um kostnað við fastaskóla (heimavista-
skóla) í sveitum. Um hann ætla eg
eigi að fjölyrða. Eg geng að því
vísu, að kostnaðurinn yrði mikill, þótt
eg hins vegar sjái, að sumt í áætlun
höf. sje ofreiknað. Hann gerir t. d.
ráð tyrir 2 kennurum við skóla með
20 börnum, þótt altítt sje, að 1 kenn-
ari kenni 20 — 40 börnum í fastaskói-