Skólablaðið - 15.03.1909, Page 1

Þriðji árgangur.
7. tbl.
Kcmur út tvisvar í mánuði.
Kostar 2 kr. á ári.
Auglýsingaverð: 1 kr. þuml.
Afgr. Reykjavik.
1909•
Kostnaðargrýlan.
Eitt hið handhægasta ráð, og um
leið hið áhrifamesta, til þess að tefja
fyrir verklegum framkvæmdum er það
að telja mönnum trú um, að það sem
gera skal, kosti of mikið. Það auki
svo mjög gjaldbyrðarnar, að ekki verði
undir risið.
Pað er eðlilegt að efnalitlir gjald-
endur hlusti á slíkar ræður. En einmitt
þessvegna eru þeir menn háskagripir
í mannfjelaginu, sem veifa kostnaðinum
óspart framan í gjaldendnr til að gera
þá hrædda við framkvæmdir, sem þjóð-
fjelaginu eru lífsnauðsynlegar, þó dýrar
sjeu.
Peir, sem amast nú mest við fram-
kvæmdum lýðfræðslulaganna, . halda
kostnaðargrýlunni mjög á lofti. Peir
prjedika það óspart, að fræðslulögin
nýju leggi svo þungar byrðar á
gjaldendum þéssa lands, að þær verði
óbærilegar.
Pað virðist því nauðsynlegt að leggja
niður fyrir sjer, hver kostnaðurinn
verður. Ekki svo að skilja að það
hafi ekki verið gert áður. Pað var
gert þegar verið var að undirbúa
fræðslulögin, og það hefir verið gert
síðan. Og það mun reynast, að
lög þessi eru sniðin svo eftir efna-
hag þessarar þjóðar sem frekast var
kostur, úr því að hugsað var til að
nokkur rjettarbót ætti að verða í lög-
gjöfinni. Pað var og efalaust nauð-
synlegt, því að hjer þurfti mjög á
því að halda, að synda svo milli skers
og báru, að gjaldendur tækju hinni
nýju breytingu með velvilja. Petta
hefir nú tekist að því leyti, að margir
hreppar á landinu hafa tekið þessum
lögum mjög vel, og þykir góð rjettar-
bot í þeim. pað eru þeir hreppar,
sem þegar voru byrjaðir að skipa
fræðslumálum sínum í fast lag áður
en lögin komu, og vantaði ekki nema
hentug lagaákvæði til að styðja sig í
viðleitninni. Peir höfðu þegar lagt
á sig nokkur gjöld til andlegs uppeldis
börnum sínum, og það fult eins mikil
og fræðslulögin gera ráð fyrir, sumir
hverjir.
Peim bregður því ekkert við þessa
löggjöf; hræðast minsta kosti ekki
kostnaðargrýluna. En ýmislegt getur
þeim þótt að lögunum alt um það.
En við því mátti búast að þau yrðu
ekki óaðfinnanleg svona í fyrstu gerð.
Hvaða kostnað leggja þau þá á
hvern hrepp þessi nýju lög?
Hann fer auðvitað eftir því hver
leiðin er farin.
Heimavistarskóli fyrir öllbörnhrepps-
ins á skólaaldri .um 6 mánuði ársins
er dýrasta leiðin. Slíkur skóli vel úr
garðigerður, er efalaust ofureflíflestum
hreppsfjelögum landsinsaðsvo komnu.
En hugsanlegur er heimavistarskóli
með ódýrara fyrirkomulagi. Hreppur,
sem hefði t. d. 60 börn á skólaaldri,
gæti komist af með heimavistarskóla
sem rúmaði aðeins 15 börn, eða x/4
allra barnanna. Stæði slíkur skóli í 8
mánuði, gætu 60 börn fengið kenslu
í honum í 4 hópum, 15 börn í einu,
og hvert barn fengið tveggja mánaða
kenslu. Styrki landsjóður byggingu
hússins verulega, þá verður rekstrar-
kostnaður slíks heimavistarskóla mörg-
um hreppum ekkert ofurefli.
En þætti heimavistarskóli frágangs-
sök fyrir kostnaðar sakir, þá er að
hverfa frá þeirri hugmynd og halda
farskóla, þar sem ekki er auðið að
koma við heimangönguskóla sakir
strjálbygðar; það mun víða til sveita
verða úrræðið, sem gripið verður til.
En farskólinn verður mjög mismunandi
dýr eftir því, hve langan tíma hvert
barn á aó njóta kenslu á ári hverju,
og eftir því hve stór hreppurinn er.
í sumum hreppum mundi einn
kennari ekki geta kent öllum börnum
á skólaaldri, nema húsakynni væru
svo hentng að hópa mætti börnin á
3 — 4 staðí, og það með því að koma
fleiri eða færri af þeim fyrir utan
heimilis. En þó að staðhættir leyfðu
það, að flest öll börn eins fræðslu-
hjeraðs gætu hópast þannig saman,
þá skortir víðast hvar húsnæði. Skóla-
hús þarf því að reisa, eða kenslustofu,
og dugar jafnvel ekki ein, heldur þarf
að reisa tvær, eða jafnvel þrjár í sama
hreppi. —
Setjum svo, að reistar væru 3 kenslu-
stofur í sama fræðsluhjeraði, þá væri
þó vel hugsanlegt, að einn kennari
kendi í þeim öllum, t. d. sína vikuna
í hverri, og gangi milli þeirra ásunnu-
dögum; væri þá hugsanlegt ,að öll
börn i hreppnum. á skólaaldri fengju
i fveggía mánaða kenslu, eða meira,
I samtals á vetri.
Venjulegur heimangönguskóli verð-
ur óvíða reistur í sveit; strjálbýlið of
mikið til þess ; það er þó mögulegt
á einstöku stað; en þær sveitir standa
þá eins að vígi og kauptúnin og
sjávarþorpin, og er því ekki meiri
vorkun en þeim.
Fjórða aðferðin er að ráða kennara
til eftirlits með heimilisfræðslunni; sú
aðferðin er kostnaðarminst, að Ifk-
indum.
Kostnaðinn er erfitt að áætla svo
að ékki geti skakkað nokkru, er til
framkvæmdar kemur; en tilraun má
gera.
1. Heimavistarskóli handa 15 börnum:
Hús (til kenslu og íbúðar fyrir 15
börn, ráðskonu og kennara) 4500 kr.
F*ar af styrkur úr landsjóði 1500 —
3000 kf.
Árskostnaður 1. af húsinu
(renta, afborgun etc.) gæti
þá verið...................... 300,00
2. Kennaralaun................ 500,00
3. Kennsluáhöld.................10,00
4. Hitun o. fl..............90,00
árskostnaður úr hreppssjóði Kr. 900,00
Hjer við bætist svo áriegur kostn-
aður við heimavistir barnanna, sem
jafnaðist niður á aðstandendur þeirra.
Hann mundi varla verða minni en 50
aurar á dag fyrir hvert barn, eða 30
kr. um tveggja mánaða tíma (ráðs-
konumata og kaup meðtalið).
II. Farskóli.
2 kenslustofur handa 15 — 20
börnum hvor.................. 3000,00
Styrkur úr landsjóði . . . 1000,00
2000’00
Ársk.: 1, af húsinu . . . 200,00
2, Kennaralaun, hús-
næði etc. . . . 312,00
3, Kensluáhöld . . 10,00
4, Hitun og ræsting 78,00
Árskostnaður úrhreppssj. Kr.: 600,00
Hjer við bætist kostnaður á þá
einstaka menn, sem ekki geta látið
börn sín ganga til kenslustaðanna
heiman og heim, fyrir vist þeirra á
kenslustaðnum, eða í nágrenni við
hann. Fyrir þau sveitabörn, sem koma
þyrfti fyrir, lendir meðgjöfin auðvitað
á hreppsjóði, og yrði það þá auð-
vitað aukakostnaður fyrir hreppssjóð.