Skólablaðið - 15.03.1909, Side 3

í reikningi og skrift ... fastur barna-
skóli getur ekki komið að liði fyr en
rækileg umferðarkensla er búin að sann-
færa menn um, að skólakensla er bœði
ódýrari og affarabetri. Árleg próf nauð-
synleg, enda mjög vinsæl. Skólakensla
(í sveitum) gefi ekki haft. skaðleg áhrjf á
heimilisfræðslu ^lment ... Oóður um-
ferðarkennari hlýtur að glæða áhuga á
uppfræðingu barna á þeim heimilum, er
hanti dvelur á. Farkenslan ætti að standa
sjaldan minna en 12 vikur og varla
nieira en 24. . , . Mjög væri æskilegt i
að sveitirnar legðu fram fje til kenslu-
mála. . . . Auk fátæktarinnar stendur það
barnauppfræðingu mest fyrir þrifum, hve
fáir kunna að kenna; eitt hið nauðsyn-
legasta sje því það, að efnilegir ungir
menn eigi kost á að afla sjer kennara-
meníunar o. s. frv.
Margir hinir merkari prestar taka í
sama strenginn og sjera Kjartan, þó að
hann kveði einna skýrast að orði um
gagnsemi farkenslunnar og góð áhrif
góðra kennara á heimilisfræðsluna. En
þó skoðar hann farkensluna eitiungis sem
bráðabyrgðar ráðstöfun; skóli geti ekki
komið að liði fyr en rækileg farkensla |
hafi sannfært menn um, að skólakensla
er ódýrari og affarabetri; það er auð- |
sælega takmarkið, sem fyrir þessum
mer.tavini vakir: barnaskólar til sveita eins
og annarstaðar, sem hin ódýrasta og af-
farabesta kensla. Hann er ekki hræddur
við að »hneppa sveitabörnin í skóla-
ánauð«. Hann vill ekki gefa unglingum
»frið« fyrir bóknámi þangað til þeir
eru 16 — 20 ára.
"'"e) (éT'
Bújörð handa
kennurum.
Pessu máli hefir tvívegis veriðhreyft
í Skólablaðinu. Og það er óumflýj-
anlegt fyrir oss kennara að halda því
vakandi, þyrftum nauðsynlega að fá
næsta þing til þess að taka tnál þetta
til meðferðar, það má ekki dragast
sökum þess, að það getur haft all-
mikla þýðingu fyrir kennarastjettina
þegar á næstu árum og hlýtur að
hafa síórkostlegá þýðingu fyrir hana
þegar frani í sækir. Framtíð kennara
landsins utan kaupstaða, verður mjög
undir því komin, hvernig þing og
stjórn taka þessu máli.
Laun barnakennara eru svo lág
og hljóta að verða það að sinni að
þau eru að eins styrkur, lítils háttar
trygging fyrir því að þeir geti unnið
sem frjálsir menn og óháðir að ætl-
unarverki sínu.
Eg genS ÞV1 vísu að allir verði
á sama máli um það, að jarðnæði
þurfi kennarar að hat'a, að nauðsyn-
legt muni verða að allir kennarar ut-
an kaupstaða geti átt kost á því. En
hve stórt þarf kennarajarðnæðið að
vera? Og hve stórt má það vera?
Um það hygg eg að verði skiftar
skoðanir.
SKÓLAB(LAÐ*9» -
Skólaþlaðiö; pvarnr þessum spmn-
ingqm 1, ókt. þ.. á. en mjer virðiát
þó svo, sem lesa megi spurning út úr
svarinu. Það er þannig: Segjuin:
nægilegt til að halda eina kú,
og til þess aó hafa garðrækt eft-
ir vild, Já, hve stórt þarf það
að vera.til. þess?
Eins og margir munu kannast við
þá er að eins einn vegur til þess
að vjer getum haft vaxandi not af
jörðum þeim eða jarðai pörtum er oss
kynni að verða trúað fyrif, sá að
»yrkjum það og verjum« svo að eg
noti orð biblíunnar. En til þess að
yrkja land þarf meðal annars áburð
og hann höfum vjer eigi í sveitum
til muna annan en húsdýraáburð, og
þótt vjer drýgjum áburð undan einni
kú og hirðum hann vel sumar og
vetur, þá býst eg ekki við, að hann
geri betur en að halda einum kýr-
velli í sæmilegri rækt. Og nú þykir
jafnvel talsvert vafasamt hvort það
reynist nægilegt alstaðar. En til þess
að hafa garðrækt eftir vild og þörf-
um, þurfum vjer líka áburð. Hvað-
an fáum vjer hann? Mjer virðist svar-
ið verði á þessa leið að vjer hljótum
að hafa fleiri gripi, segjum: 2 — 3
hross, enda mun það reynast hjer um
bil óhjákvæmilegt upp til sveita. En
þá rekur að því að vjer þurfum að
hafa aðrar slægjur svo mikiar að
vjer getum fóðrað þau sæmilega og
þar að auk sumarhaga. Nú eru mörg
kot í sveitum eigi stærri en svo að
þau fóðra að eins eina kú, nauðsyn-
leg brúkunarhross og nokkrar kindur
að auk og þó að fáir bjargist á þeim
einvörðungu þá eru þau þó bygð.
F*að er rjett sem Skólablaðið segir
í nefndri grein 1. okt. þ. á., það er
æskilegt að kennarinn »kunni að fara
svo með vallardagsláttuna- að hún
gefi arð«, en hins má gæta að hún
gefur aldrei arð, hún selur hann
og það kemst margur að íull keyptu
í viðskiftum við hana, einkum ef þær
eru alt ot" fáar. Pekkingin er ekki
einhlýt. Til þess að rækta jörðina
þarf enn fremur dugnað, hyggindi og
peninga. Tínti vor er peningrr og
þótt vjer ættum víst að ltafa dágóðar
prósentur upp úr vinnu vorri með
tíð og tíma, þá eru þarfirnar oft svo
háværar, að vjer hljótum að sinna
þeim, áður en uppskerutíminn kemur.
Vjer mundum þurfa að girða af bletti
vora, til þess þyrftum vjer fje bein-
línis og það yrði því dýrara, í hlut-
falli við afurðir, sem blettirnir yrðu
minni.
Svo er það og athugavert, meðal
annars, að oss mundi verða dýrari
ræktun í úthögum, heldur en ef vjer
tækjum við jörðum með meir eða
minna ræktuðum túnum og einkan-
lega stæðum vjer ver að vígi að koma
upp húsum yfir sjálfa oss, skepnur
vorar og heyfeng, ef vjer hefðum
ekkert byggingarefni við hendina, því
það eru oft hlunnindi fyrir frumbýl-
ing að taka við byggingarefni fyrtr-
rennara sinna og hústóffum, án þess
að þurfa að kaupa það.
Nei, mjer virðist engar skynsam-
legar líkur fyrir því, að oss væri
verulegur styrkur að smáblettum,
líku jarðnæði og Skólablaðið nefnir.
Ekki upp til sveita.
Jafnvel síður en svo.
Hvað þá að afurðir af slíku búil!
gætu uppfylt megin þaifa vorra eða
talist aðaltekjugrein vor, en svo mikl-
ar ættu þær þó að vera. Vjer ættum
að geta lifað án launanna, án
styrksins. Styrkurinn á að vera
trygging fyrir því að vjer lend-
u m ekki í basli.
Eg get fallist á það, að eigi sje
áríðandi að kennarinn hafi stór-bú
jafnvel ekki æskilegt, þó þykir mjer
engin sanngirni í því að reyna að
koma í veg íyrir það að bú þeirra
blómgist, geti orðið allstór og arð-
berrndi. Mjer virðist svo, sem að
reynslan bendi ekki á það, að sam-
fara dugnaði í búskap, þurfi að vera
slóðaskapur í opinberri stöðu, ef til
vill bendir hún fremur á hið gagn-
stæða. Eða eru þeir embættismenn
óskylduræknari, ónýiari starfsmenn í
þarfir þjóðar sinnar, sem hafa stór-
bú, eru efnalega sjál fstæðir ? Eg hygg
eigi að svo sje.
Tökum til dæmis prestana.
Standa þeir prestar ver í stöðu sinni
þegar á heildina er litið, sem búa á
stór jörðurn, hafa blómleg bú? Ekki
virðist mjer það. En eg gæti bént á
mjög skyldurækna presta og þá eigi
fáa, ei njóta verðugrar hylli og virð-
ingar sóknarbarna sinna og eru þó
góðir búmenn, gefa sig við búskap á
stórjörðum, Og eg heyri fáa andæía
á móti því að þeír sitji á betri jörðum
sveitanna Þó hafa þeir að jafnaði
gildum 2/3 pörtum hærri laun en vjer
kennarar og jafnvel meira. Og vjer
teljum það ekki eftir skylduræknum
prestum, síður en svo.
Eg hygg að efnalegt sjálfstæði sje
eitt af meginskilyrðum fyrir dugnaði í
opinberri stöðu, skilyrði fyrir því að
mannkostir og hæfileikar fái að njóta
sín.
En það er bölvuð örbyrgðin, sem
hefir drepið dáð og dug í mörgum
góðum starfsmanni. Hún hefir komið
í veg fyrir framsóknarviðleitni þeirra,
lamað framkvæmdarþrekið og dregið
kraftinn og kjarkinn úr mörgum nýt-
um embættismanni þessa lands. Og
verði skóladyr íslensku þjóðarinnar
góðfúslega opnaðar fyrir henni, verði
hún sjálfsagður förunautur kennaranna
utan skóla og innan, þá býst eg ekki við
að andi frelsis og framsóknar, andi
sannrar mentunar og mannúðar berist
út um sveitirnar.
Néi, smáblettir nægja oss ekki,
þægilegar smájarðir, sem vjer getum
unnið upp og ræktað við annan mann,
munum vjerláta oss nægja, vænt-
anlega flestir. Þó hefi eg ekkert um-
boð til þess að setja það lágmark
fram sem skoðun allrar stjettarinnar.