Skólablaðið - 01.04.1909, Blaðsíða 7

SKÓLABLAÐIÐ
35
Ef þau fara eftir þeim áminningum,
þá eru þau hlýðin, og þá er sagt að
þau sjeu hlýðin og góð börn.
* *
*
Hlýðni er þessvegna dygð, - og
þó ekki dygð í sjálfri sjer, því að hún
getur komið af hvötum sem ekki eru
siðferðislegar. En eigi að síður er hún
lífsnauðsynleg fyrir hið siðferðislega
uppeldi, og núkils um vert að börnin
sjeu vanin á hlýðni jafnvel áður en
þau geta sjált gert sjer grein fyrir
hversvegna það er rjett að hlýða, áður
en samviskan ber þeim vitni um það.
Hlýðnin er meðal til að kenna börn-
unum góða siði. En þegar um sið-
ferðilegt uppeldi er að ræða, er það
ekki nóg að börn hegði sjer siðsam-
lega; í siðferðilegu tilliti er það aðal-
atriðið af hvaða hvötum hegðunin er
sprottin. Foreldrarnir — eða kenn-
ararnir — verða að þekkja þessar hvat-
ir; annars geta þeir ekkert dæmt með
rjettu um hegðum barnanna.
það eru þá eignlega orsakirnar til
breytni barnanna, sem vjer verðum
að reyna að hafa áhrif á, ef vjer vilj-
um ala þau upp í góðum siðum. Vjer
verðum því i hvert sinn, sem vjer
höfum eitthvað að setja út á breytni
hans að reyna að komast fyrir það,
af hverjum hvötum það breytti svona;
annars getum vjer ekki »vanið það
af« því að breyta rangt, eða forðað
því, að yfirsjónin endurtakist. En
það var þó einmitt það, sem vjer
ætluðum oss.
En hvernig á að fara að því að út-
rýma tilhneigingunni til hins illa?
Margir reyna að gera það með því að
hegna fyrir yfirsjónirnar. Sumir
kunnaað halda að það sje eina ráðið.
Þeir hafa ekki veitt því eftirtekthve
oft þeir skjóta utan við markið með
því móti. Líkamlegar refsingar, eink-
um »snoppungurinn«, er það, sem
margir nota bæði í tíma og ótíma.
Snoppungurinn er einkar handhægur
til að »jafna reikninginn«, þegar börn-
um verður eitthvað á. F*að er fljót-
legt að uppkveða þann dóm, að yfir-
sjónin kosti snoppung, og fyrirhafn-
arlítið að fullnægja henni. Hitt er
ekki verið að rannsaka, hverjir mála-
vextirnir eru. Því síður verið að leit-
ast við að gera sakborningi (barninu)
skiljanlegt að dómurinn sje rjettlátur.
Börnunum finst hann líka oft rang-
látur; en er þá nokkur von til þess
að refsingin hafi betrandi áhrif?
F*ó aö líkamlegar refsingar væru
rjettmætar — en um það eru mjög
skiftar skoðanir — þá 6r svo mikill
vandi að beita þeim, að óhætt er að
fullyrða, að þær komi sjaldnast að liði
til þess að útrýma tilhneigingum til ills
eða varna yfirsjónum.
Tilhneigingar til góðs eruósamrím-
anlegar tilhneigingum til ills. þær
tvær tilhneigingar geta ekki átt heima
í sömu barnssálinni; minsta kosti
verður önnurhvor að hafa yfirhönd-
ina.
Væri þá ekki reynandi að vekja hjá
barninu góðar tilhneigingar til þess
að útrýma hinum illu? Pað mun lán-
ast betur en að reyna að uppræta
illar tilhneigingar, og skapa hlýðni,
með snoppungum, eða öðrum líkam-
legum refsingum.
Sannleiksást og sannsögli eru
dygöir, sem flestir kunna að meta —
í orði kveðnu. Þrír vóru þættirnir í
uppeldisreglum einnar af fornþjóðun-
um, og einn þátturinn var sá, að
kenna börnunum að segja satt.
Lýgin einkennir syndafall Adams
og Evu, og hún einkennir allar synd-
ir upp frá því. Lýgin á sjer margar
og ólíkar orsakir; hún kemur af hug-
leysi, ótta, hjegómaskap o. s. frv.
Hún getur og stafað af misskilningi.
Vjer verðum ávalt að gera oss far
um að komast fyrir hver orsökin er.
Eftir því verður svo að fara, hverj-
um ráðum vjer beitum til að útrýma
henni.
Ef vjer verðum þess varir, að börn
fari með ósannindi, þá réynum vjer
að leiðrjetta missögnina og bendum
þeim á að þau hafi skrökvað; flestir
gera sjer far um það, því að ósann-
söglin þykir ljót í fari barna. Og
ekki þykir gott eiga mikið undir
þeim mönnum, er ekki má trúa því,
sem þeir segja. En barnsvaninn er
ríkur, og þá er afar nauðsynlegt að
venja börn frá unga aldri á sann-
sögli og sannleiksást. F*au verða
þá rjettorðir menn og áreiðanlegir
til orða og verka.
Ætli kinnhesturinn dugi til þess að
venja börn af ósannsögli? Skyldi
sannleiksástin glæðast mjög mikið af
því að þau eru barin fyrir að segja
ósatt? Ólíklegt er það. Líklegra er
hitt að sú refsing skapi nýja lýgi.
Barnið verður varkárara að vísu, og
lýgur ef til vill ekki eins óhrætt og
áður; en óttinn fyrir löðrungnum
kennir því ekki að elska sannleikann.
Hjer ríður mest á því, að barnið
finni það og skilji, að lýgin færir því
böl, en sannleikurinn sælu. Það met-
ur þá sannleikann meira, eiskar hann
en hatar lýgina.
Barnið þarf að komast upp á að
þekkja þá sælutilfinningu sem af því
flýtur að pabbi og mamma og kenn-
arinn trúir því og treystir. F*egar
það þekkir þá sælu, vill það ekki
missa hana. F’að þarf að finna hví-
!ík ólukka það er, ef bestu vinir þess
trúa því ekki. F*að vill þá ekki baka
sjer böl með því að skrökva.
Hægðarleikur er að láta börn finna
þennan mun, þegar á þarf að halda,
þó að það sje ekki eins fyrirhafnar-
lítið og að reka þeim löðrung.
Öllum börnum þykir vænt um að
þeim sje sýnt traust; þau vilja ekki
brjóta það af sjer með ósannsögli.
Því er varlega gerandi að rengja
börn fyr en í fulla hnefana. En ekki
má heldur taka alt sem góða vöru er
þau segja, alveg að órannsökuðu
máli. Betra þó að trúa of miklu en
rengja of margt.
Um rjettritunina í nýju lesbókinni
sendir einn kennarinn »SkbI.« nokkr-
ar athugasemdir. Hann telur »blaða-
manna rjettritunina* best kjörna til að
vera notuð í öllum skólum. Segir að
flestir barnakennarar fylgi henni. Land-
stjórnin hefði átt að leggja fyrir
kennara að kenna sömu rjettritun í
barnaskólunum sem hún fyrirskipaði
að hafa á lesbókinni. Börnin sjeulátin
skrifa >é« hjá mörgum kennurum í
stílnum sínum, en í lesbókinni sjá þau
svo »je«. Þar við bætist að í for-
skriftarbókunum standi líka »je« en
ekki: »é«. — Óleik geri það og að
einn barnakennarinn kenni þessa rjett-
ritunina, annar hina. Kennaraskifti tíð,
og sje börnum því kend sín rjettrit-
unin hvert árið, o. s. frv.
F*að er hverju orði sannara, að þessi
hrærigrautur í rjettritunarkenslunni er
óhafandi. Og í barnaskólunum ætti
als engin grautargerð í þessu tilliti að
eiga sjer stað.
Allir barnakennarar landsins ættu að
kenna sömu rjettritunina, minstakosti
allir þeir, sem kenna við opinbera
skóla, sem fá styrk að einhverju leyti
af landssjóðsje. Enn hefir ekkert ver-
ið fyrirskipað um það efni af yfirstjórn
fræðslumálanna, en þess getur ekki
orðið langt að bíða, að hún hafi af-
skifti af því máli.
F*að nær engri átt að kennari skipi
börnunum að skrifa alla aðra rjettrit-
un en þær kenslubækur hafa sem
hann brúkar aðallega við móðurmáls-
kensluna, kenni t. d. í stílunum að
skrifa »é«, en með lesbókinni ogfor-
skriftabókunum »je«. F*eir kennarar,
sem eru svo elskir að »é-inu«, að þeir
álíti það hjer um bil sáluhjálparsök
fyrir börnin að þau skrifi þennan staf
i staðinn fyrir »je«, — ættu helst ekki
að brúka lesbókina nýju, nje heldur
forskriftabækur J. F*. og M. H. En
þeir kennarar, sem nota þessar bækur
við móðurmálskensluna, ættu sjálf-
sagt að láta börnin fylgja rithætti les-
bókarinnar. —
crkissongur
„Ungmennafjelags Vestmanneyja''
Lag: Þú söguríka.......
Fram, íslendingar! fylking fram!
sem frjálsar hetjur stáls í glam,
er gengu á hólm við gamm
og sundur bjarnar sveigðu hramm
og syntu, glímdu, keptu þram. —
Með frelsi krýnum fjall og hvamm.
en forðumst allir vamm.
(í garani og alvöru).
St. Sig.