Skólablaðið - 15.04.1909, Blaðsíða 2

38
Stefán kennari Stefánsson frá Möðru-
völlum því, að nauðsynlegt væri að
koma upp opinberu safni af náttúru-
gripum, og skýrði frá að Björn kan-
didat Bjarnarson, síðar sýslumaður,
hann sjálfur og nokkrir aðrir íslend-
ingar í Kaupmannahöfn hefðu þegar
fyrir nokkrum árum stofnað fjelag til
að koma á slíku safni. Á fundinum
var sýndur sá safnvísir, sem þegar
var orðinn árangurinn af tilraunum
þessum. Fundurmn vildi stuðla að
því, að koma upp sjerstöku náttúru-
fræðisfjelagi. Það var vísir náttúru-
gripasafns landsins, sem á fundi þess-
um var sýndur.
Á aðatfundi 1891 bar Elín Briem,
forstöðukona kvennaskólans á Ytri-Ey,
fram tillögu um það, að kennarafje-
lagið stuðlaði að því, að samfara aðal-
fundum þess færi fram sýning á skóla-
munum, svo sem hannyrðum frá
skólum, teikningum, skrifbókum og
stílabókum. Kennarafjelagið tók þess-
ari málaleitun vel og fóru slíkar sýn-
ingar tram um stund, en því miður
lögðust þær niður, og fáir voru þeir,
er tóku þátt í þeim.
Eitt af áhugamálum fjelagsins var
að reyna að stuðla að útgáfu góðra
kerislubóka handa börnum, og yfir
höfuð góðra skemti og træðibóka
handa þeim; var mál þetta oft rætt á
fjelagsfundum. Engar af bókum þess-
um komu þó út fyrir beina tilhlutun
kennarafjelagsins, en ail-líklegt er að
umræðurnar um málið hafi þó frem-
ur stuðlað að samningi slíkra bóka.
Árið 1891 var samþykt á stjórnar-
fundi fjelagsins, að leita til alþingis
og biðja það um að veita fjárstyrk
til að gefa út nauðsynlegar kenslu-
bækur handa barna og alþýðuskólum ;
skyldi fjeð veitast til bókaútgáfunnar
eftir tillögum stjórnar hns íslenska
kennarafjelags. Á ársfundi fjelagsins
árið eftir var samþykt að fela fjelags-
stjórninni, að skrifa landshöfðingja
og fara þess á leit við hann, að hann
hlutist til um að tekin væri upp í
fjárlagafrumvarp það. er lagt yrði
fyrir þingið 1893, einhver t'járupphæð,
er landstjórnin hefði til umráða til
að styrkja með útgáfu kenslubóka.
Kcitsla og ken$lub«tur.
Þá hefir kennarafjelagið lætt oft á
fundum sínum um kenslu, einkum
barnakenslu og umbætur á henni.
Þegar á fyrsta ári fjelagsins urðu
umræður í fjelaginu um íslenska staf-
setning. Prófessor B. M. Olsen var
þar frummælandi; vildi hann laga
nokkuð ritháttinn eftir núverandi fram-
burði á málinu; hann vildi t. d.
sleppa z algerlega úr ritmálinu með
því að hún ætti ekkert sjerhljóð í
framburði, sömuleiðis y i ý í o. s.
frv. Verður hjer lítt farið út í um-
ræður þær er af þéssu spunnust, nje
hvað af þeim leiddi.
Á aöalfundi fjelagsins hið sama ár
(1889) kom fram tillaga um að skipa
þriggja manna nefnd, til þess að gera
SKÓLABLAÐIÐ______________
tillögur um rithátt í íslensku, er gæti
orðið almennur um land alt, og skyldi
nefndin hafa lokið starfi fyrir næsta
ársfund. I nefnd þessa voru kosnir:
Dr. B. M. Ólsen, Pálmi kennari Páls-
son og Geir T. Zoega kennari. Á
næsta ársfundi skýrði forseti frá því
að nefndin hefði eigi lokið starfi sínu,
en gat þess að eins, að hún væri á
því máli, að nema y og z úr ritmál-
inu. Að öðru leyti kom eigi fram
álit nefndar þessarar, svo kunnugt sje.
En 1892 hóf Pálmi kennari Pálsson
umræður á fjelagsfund um íslensku-
kenslu í skólum vorum. Aðalefnið
í ræðu hans, sem fundurínn tjáði sig
samþykkan, varþetta:
1. Að rjettritun sje fastákveðin fyr-
ir alla skóla landsins, æðri sem
lægri, þá sem kostaðir eru af
landsfje, og að samin sje stutt
og handhæg rjettritunarorðabók.
2. Að samin sje málfræði íslensk,
önnur einfaldari handa barnaskól-
um, alþýðuskólum og kvenna-
skólum, hin fullkomnari handa
gagnfræðaskólunum og latínu-
skólanum eftir sömu eða mjög
líkum frumreglum.
3. Að samdar sjeu lestrarbækur f
móðurmálinu handa öllum skól-
um landsins: a) handa barnaskól-
um; b) handa gagnfræðaskólum
og neðri bekkjum latínuskólans;
c) handa efri bekkjum latínuskól-
ans.
Eigi komst mál þetta lengra áleiðis
að tilhlutun kennarafjelagsins.
Umræður hafa og orðið í kennara-
fjelaginu um kenslu flestra annara
þessara námsgreina, sem börnum eru
kendar, og umbæturá henni, en frem-
ur litlu fjekk það þar áorkað, enda
tók og kennaraskólínn að sínu leyti
málið að sjer.
Hjer verður staöar að nema að sinni,
en vera má, að kostur gefist að segja
síðar skólasögu líðinnar aldar fyllri
og víðtækari én hjer er gert. Pað
hefði verið gaman að geta nú skýrt
greinilegar frá meðferð málauna inn-
an kennarafjelagsins, og að mega
fylgja þeim út fyrir landamerki þess,
en þá hefði þetta orðið oflangt mál,
og rænt óhæflega mtklu rúmi frá ýtns-
um öðrum nauðsynjamáiutn, sem
blaðið þarfaðræða um þessar mund-
ir. X.
Sparsemi,
Pað mundi vera talið nýmæli, ef
stungið væri upp á því, að kenna
börnum sparsemi í skólunum hjer á
Iandi. Og þó er þetta ekkert nýmæli
annarstaðar í heiminum. Heldurekki
nýmæli, að kennari sýni börnum í
skólum hjer á landi fram á nauðsyn
sparseminnar, og bendi þeim á hve
heimskuleg og skaðleg óþörf eyðslu-
semi er.
En nýmæli er það þó óneitanlega
hjer hjá oss að gera tilsögn í spar-
semi að einni skyldugrein í skólanám-
inu.
í Svíþjóð er allmikil hreyfing í þá
átt að kenna sparsemi í barnaskólun-
um; í Frakklandi hefir það lengi ver-
ið gert. Og hver veit hve mikinn
þátt sú kensla á í auðlegð þess
lands?
Enginn mundi neita því, að það sje
eftirsóknarvert að sem flestir einstak-
lingar þjóðarinnar verði efnalega sjálf-
stæðir menn, en vísasti vegurinn til
þess, er auðvitað að temja sjer spar-
semi. Vísasti vegurinn tii þess að
verða efnaður er ekki sá, að afla mik-
ils, heldur hinn, að gæta vel fengins
fj"r-
En hvernig á að fara að því að
gera þjóðina sparsama? Getum vjer
ætlast til þess að það komi af sjálfu
sjer, upp úr þurru? Er líklegt að
börn læri sparsemi á heimilum, þar
sem þau sjá ekki fyrir sjer annað en
ósparsemi og óþarfa eyðslu?
Vjer verðum að byrja á því að
kenna börnunum sparsemi. Ospilun-
arsömu heimilin eru þar slæmirkenn-
arar. Skólarnir verða því að taka
málið að sjer. Kennararnir verða að
taka það til íhugunar og gera sjer svo
skýra grein fyrir nauðsyn þessarar
fræðslu íyrir börnin, og afla sjer svo
mi illar þekkingar í því tilliti, að þeir
geti orðið góðir leiðtogar.
Hvernig á að fara að kenna sparn-
að, þar sem ekkert er til að spara?
Par sem fátældin er svo mikil og al-
menn, að fjöldann vantar hið lífs-
nauðsynlegasta?
Nei, segjum það ekki! — Segjum
ekki, að islenska þjóðin sjesvofátæk,
að hún geti ekki sparað.
ísland getur verið auðugt land með
skynsamlegum sparnaði. Skynsamleg
sparsemi er eini vegurinn fyrir Islend-
inga til að verða fjrhagslega sjálfstæð-
ir. Vjer erum það ekki nú sem stend-
ur, en vjer getum orðið það — með
því að spara. Hagfræðingarnir eru
farnir að tala alvarleg orð til okkar.
Peir segja, eins og eðlilegt er: Petta
getur ekki lengi svo til gengið, og
má ekki lengur svo lil ganga; við eyð-
um meiru en við framleiðum; við
förum á höfuðuð, nema við breytum
til; við verðum að læra þá list að
spara — allir.
En menn, sem hafa lengri eða
skemri æfi lifað f athugaleysi um fjár-
hag sinn, og aldrei hugsað um að
spara, ekki gert sjer grein fyrir, hvort
tekjur hrökkva fyrir gjöldum, tekið
lán á lán ofan meðan það fæst, og
ekki haft fyrir því að hugsa um, hvort
lánin verði nokkurntíma borguð, eiga
bágt með að breyta til. En börn,
sem læra að spara eins og þörf er
á — og þó að þörf sje ekki á — eiga
hægt með að halda þeirri reglu alla
æfi, að eyða ekki meiru en þau afla,
og eyða ekki íje að óþörfu. Peim
vérður sparsemin engin nauðung,