Skólablaðið - 15.05.1909, Page 1

Þriðji árgangur.
Kemur út tvisvar í mánuði.
Koslar 2 kr. á ári.
Fræðslulögin nýju
°g
fræðslumálin.
Fræðslulögin nýju hafa víða valdið
ógnar ugg og kvíða. Sumir hafa með
öllu fordæmt þau vægðarlaust, eins og
Vigfús í Haga, og aðrir að miklu
leyti, eins og sveitaprestur, báðir með
löngu máli í Isafold. Og fjöldi
manna möglar heima í hjeruðum.
Að sögn hafa komið til þingsins
núna ýmsar kvartanir og áskoranir
um breytingar, eða jafnvel frestun á
lögum þessum, hvað sem nú þingið
gerir.
Pað sem lögum þessum er til for-
áttu fundið er að þau sjeu ófram-
kvæmanleg sakir óbærilegs kostnaðar
annars vegar og óhærilega hárra kunn-
áttukrafa.
Langbest hefir Skólabl, haldið uppi
svörum íyrir þessi ofsóttu fræðslu-
lög, ogjafnframt með langmestri mann-
úð og kurteisi, eins og góðu og göf-
ugu máli sómir best, svo og ment-
uðum mönnnm um mentamál.
Annars þykir mjer það skrítið, og
þó ógeðslegt, að sum blöðin okkar,
taka ekki til meðíerðar nema aðeins
eina hiiðina á þessu stóra og merka
máli, og þá eitt blaðið eintómt last,
en hitt einbert lof. Og um eitt blað-
ið veit eg, að það hefir til þessa als
ekki tekið til birtingar það, sem því
hefur borist til málsbóta fræðslulög-
unum. Þetta finnst mjer ósæmilega
einhlióa og illa tilfallið af »leíðandi«
þjóðblaði.
Bætir slíkt lítt tiltrúna til óhlutdrægni
og annara dygða.
Fræðslulögin og fræðslumálin eru
þó ein af þeinr stórmálum þjóðar
vorrar, sem hafa fleiri en eina eða tvær
hliðar sem skyldugt er að skoða og
ræða um frá öllum þeini hliðum, sem
á þeim finnast, og það sem allra ein-
lægast og sem allra ljettúðarlausast eða
ónota og særingarminst.
Og nú vildi eg, með þetta fyrir
augum, mega segja svolítið um þessi
mál, að minsta kosti frá tveim hliðum:
Fræðslulögin nýju hafa óneitaulega
ýmsa ágætis kosti:
Fyrstir og bestir eru þeir kostir, að
5leykjavík /5. maí.
þau eru frjálslegri og rýmri en fiest
önnur lög, og með þeim er leitast
við, aö ná góðum tilgangi með því,
að sketða sem allra minst vald og
mindugleika, eða heimastjórn hjeraó-
anna. F*etta ættu menn að meta mikils.
Pau veita hjeruðunum, sveitunum,
mjög mikið og mikilsvert sjálfræði um
meðferð fræðslumálanna heima fyrir,
og setja þeim engan ófrávíkjanlegan
skamt með aðferðina til að fullnægja
þeim.
Og eiginlega íeyfa þau mönnum
alt, nema það eitt, að kenna börnum
sínum mjög lítið eða ekkert. Og
það vænti eg, aðfáum þyki ofhart.
Lögin heimta ákveðna kunnáttu í
ákveðnum greinum á ákveðnum aldri
barnanna, 14 ára, og þessa kunnáttu
leyfa þau hjeruðunum að veita með
einhverri af eftirnefndum aðferðum:
1. Með fastakólakenslu, ef eitthvert
hjerað treystir sjer til þess, og
það er líka besta aðferðin. Veitir
besta kenslu og kunnáttu.
2. Með farskólakenslu, ef menn treysta
sjer ekki við fastaskóla, og það
gengur fastaskóla næst.
3. Með eftirlitsfræðsln, ef menn treysta
sjer hvorki við fastaskóla nje far-
skóla, og
4. Með hei makenslu, ef menn treysta
sjer til að kenna svo börnum sín-
um heima hjá sjer, að kunnáttu-
kröfum laganna verði fullnægt, og
ef þeim þykir það ódýrara.
Þenna 4. veg hafa líka fræðslulögin,
og hann er þó ekki erfiður, ef heim-
ilin sjálf geta lagt kensluna til, eða
þurfa ekki að kaupa hana annarsstaðar
að.
Alt þetta finst mjer vera til kosta
teljandi.
Fastaskólakeuslan er æskilegust og
líklegust til bestrar kenslu og kuriáttu.
En hún er dýrust, svo dýr, að fæstar
sveitir uppi í landinu munu treysta
sjer við hana, eins og nú stendur.
Farsólakensla gengur þar næst að
gæðum, en hún ér miklu ódýrari, eða
getur verið það, og hún mun verða
helst ofaná í flestum sveitum.
Og með góðu fyrirkomulagi, sem
hvert fræðsluhjerað má að mestu ráða
sjálft, tel eg hana líklega til að geta
fullnægt kunnáttukröfum laganna, og
vera vel bærilega að kostnaði til, eink-
1909.
anlega þó, ef eftirlitsfræðsla er höfð
með til undir búningsy líkt og nú er
í Landhreppi og víðar.
F*ar er fræðsluskyldum börnum skift
í tvo flokka, í öðrum eru 10 — 12 ára
börn, í hinum 12 — 14 ára. Fyrra
flokknum er veitt eftirlitsfræðsla, hin-
um síðara farskólakensla.
Þetta kemur skiljanlega Ijettara nið-
ur heldur en farskólakensla einsaman.
Því heimili hinna yngri nemenda fæða
sjálf eftirlitskennarann, og miklu færri
þurfa að gefa með börnum sínum að
heiman í farskólann. Og margur sá
sem með farskólafyrirkomulaginu einu
saman yrði að kosta að heiman 3 — 4
börn í einu, þarf nú eigi að kosta
nema 1—2 í senn. Petta er því nær
helmingsljettir fyrir hvern einstakan
barnamann.
En eftirlits-kensla einsaman held eg
að ekki geti fullnægt kunnáttukröfun-
um, meðan heimilin sjálf geta alment
ekki veitt meiri fræðslu en ennþá á
sjer stað, nema þá, að eftirlitskenn-
arar væri hafðir því fleiri. En það
yrði æði dýrt og fræðslan þá og að
líkindum nokkuð ósamkynja í hjerað-
inu.
En ef nú þessi nýju fræðslulög
kæmu því til vegar uieð tímanum —
ef til vill ekki mjög löngum — að
hvert heimili yrði sjálft fært um, að
fullnægja kröfum laganna um kunn-
áttu barna 14 ára, hvað segja menn
um það?
Þetta er þó tilgangnr og takmark
laganna, og að því stefna þau, eða
vilja stefna. Og ætti síst slíkt að lasta.
En munu þau geta náð þessum
góða tilgangi, þessu háa takmarki?
Með hagkvæmilegu kenslufyrirkomu-
lagi og góðum kennurum munu þau
allvel ná því, að allur þorri 14 ára
unglinga standist tilskilið próf í áskild-
um námsgreinum. Um það efast eg
ekki.
En allur þorri ungmennanna mun
týna niður mjög bráðlega meiru eða
minnu af þessu námi, eigi síður en
flestir týna »kverinu« sínu skjótt eftir
ferminguna; og mikið eða mestalt af
þessu námi kemur þá að litlu eða
engu gagni í lífinu.
Petta nám á þessum unga aldri, er
svo fljótt er hætt við, og einatt mun
verða rembst við aðaliega til að ná
A uglýsingaverð: 1 kr. þuml.
Afgr. Reykjavik.