Skólablaðið - 01.08.1909, Blaðsíða 1
16. tb.
Kemur út tvisvar i mánuði.
Koslar 2 kr. á ári.
Sleykjavík 1. ágúst.
Augíýsingaverð: 1 kr. þuml.
Afgr. Bergst.str. 27.
1909.
Inngangsræða um kristindóms-
fræðslu barna
á prestastefnunni á Pingvelli 3. júli.
(Eftir sjera Magnús Helgason).
Niðurl.
Hverju á þá að breyta? Pað á ekki
lengur að byrja á öfuga endanum;
ekki á trúarlærdómunum, heldur efn-
inu, sem þeir eru dregnir af, lífinu og
sögunni. Það er eins sjálfsagt eins
og að stíga fyrst í neðstu tröppuna,
er gengið er upp eftir stiga, en fara
ekki í þess stað að klifrast utan við
hana upp í efri tröppurnar; það geta
einstöku fimleikamenn leikið, en er
ekki fyrir almenning. Eg sleppi því
hjer að tala um allra fyrstu undirstöð-
una, þegar góð móðir, eða einhver
hennar líki, kennir barninu fyrstu bæn-
arorðin og vekur fyrstu lotninguna í
hjarta þess fyrir því sem heilagt er.
Eg sleppi því ekki fyrir þá sök að
mjer þyki lítils vert um þábyrjun, því
fer fjarri; eg veit að margur másegja
eins og Matthías við móður sínu:
»Mitt andans skrúð var skorið af þjer,
sú skyrtan best hefir dugað mjer«.
En hjer verður ekki um alt talað, er
að þessu efni lýtur, og mjer finst þetta
þýðingarmikla, helga starf heimilanna
koma oss hjer minna við; hjer eftir
sem hingað til mun því verða haldið
áfram í kyrþey, óháð öllum samþykt-
um og prestastefnum.
Hin eiginlega kensla á að byrja á
biblíusögum. Pað er alkunna, að
börnum þykir flestum gaman að sög-
um; þar fá þau efni, sem þau geta
búið sjer til myndir af í huganum, eft-
ir því sem þau þekkja; með slíkt efni
leikur ímyndunarafl þeirra, það verkar
á tilfinningar og hjartalag; það fest-
ist í barnshuganum. Þessa fræðslu
má gjarna byrja snemma, áður en
börn eru læs, svo fljótt sem vill, velja
einungis sögurnar eftir þroska barns-
ins og því, hverju maður treystir sjer
til að segja nógu vel frá. Fleiri sög-
ur geta og verið góðar í þessu skyni,
en biblíusögur. Þessi fræðsla ætti ekki
að koma að barninu sem nauðungar-
nám, heldur því til skemtunar. Pegar
börn eru orðin læs, er rjett að nota
kenslubók í biblíusögum, en þó á
þann hátt, að segja þeim jafnan sög-
urnar fyrst, tala svo um þær, dæma
um menn og atburði, sem fyrirkoma
í þeim; minnast á aðrar sögur til
samanburðar og atvik úr daglegu lífi;
binda þau svo við spakmæli, ritning-
argreinar eða vers eftir atvikum; benda
þeim svo á sögurnar í bókinni og
segja þeim að lesa þærtil næstu kenslu-
stundar og reyna þá, hvað þau muna
af efninu aftur. F*etta er svo nauðsyn-
legt til þess að börnin læri ekki alt í
þulu, heldur eins og sögu. Pegar
börnum vex þroski má svo hjálpa
þeim tíl að finna almenn sannindi og
trúarlærdóma út af efninu.
Engin ástæða er til fyrir kennara að
binda sig við það í fyrstu, að kenna
sögurnar allar, eða í sömu röð og þær
eru í bókinni. Sumir vilja byrja á
nýja testamentinu, og auðvitað á saga
frelsarans að vera þungamiðja allrar
kenslunnar og margt er þarviðbarna
hæfi, en þó finst mjer, að fult eins
vel megi byrja á sögum úr gamla
testamentinu. Börn skilja allra best
sögur, sem snerta heimilislífið; það
þekkja þau best. Kennarar eiga í
þessu efni að hafa sem frjálsastar hend-
ur.
Eg skal nú játa, að mjer finst að
biblíusögu-kensla með þessum hætti,
nægi til kristindómsfræðslu barna,
kverið sje óþarft. Eg hygg, að unt
sje að koma inn hjá börnum eins
mikilli trúarbragða þekkingu eins og þó
að kverinu væri bætt við, en á Ijósari,
skemtilegri hátt og fyrirhafnarminna
fyrir börn og kennara, ef kennari er
starfi sínu nokkurn veginn vaxinn;en
sje hann það ekki, þá ætla eg, að
hvorki börnunum nje guðs kristni
verði uppbygging í, að kvelja þau á
lengra andlausu stagli.
Látum svo vera að börnin læri ekki
að gjöra grein fyrir öllum þeim hug-
tökum og guðfræðisorðum, sem skil-
greind eru í kverinu, en þau eru öll
dregin af því efni, sem lært hefur ver-
ið í biblíusögunum; þar hefur efnið
verkað á hugarfar barnanna, ef það
getur það, en eintóm hugtökin gjöra
það aldrei. Ef barn hefur lærtþaðaf
sögum um gæsku guðs við mennina,
að vjer megum trúa á hann og elska
hann, og einhver slíkur ylur hefur
lifnað í hjarta þess, erþánokkurþörf
á, að láta það læra að segja: »vjer
eigum að óttast og elska guð«, og
»sönn elska til guðs er það, að vort
mesta yndi sje að hugsa um guð og
vor heitasta löngun að þóknast hon-
um,« og mundi það hins vegar nokk-
uð hjálpa, að láta barn læra þessi orð,
ef sögurnar hafa engu áorkað? Öll
þessi hugtök: Náð, trú, auðmýkt, misk-
unn o. s. frv. læra þau ekki að ákvarða
með orðum, en þau fá lifandi glöggv-
ar myndir af þeim þar sem eru faðir
sonarins, er týndur var, konan kan-
verska, tollheimtumaðurinn í muster-
inu. samverjinn miskunnsami o. fl. og
þá þekki eg ekkert til barnshjartans
nje mannshugans, ef það reynist ekki
drjúgara. Þau hat'a kynst við Jesú í
bernsku og æsku, sjeð hann í anda
blessa börnin, líkna aumingjunum,
syndurunum, biðja fyrir vinum og óvin-
um, leggja sig undir vilja föður síns
og fela anda sinn í hendur hans. Ef
kennari hefur ekki getað komið barni
til með þessum sögum að elska Jesú
og langa til að líkjast honum, hvern-
ig getur þá nokkrum manni komið í
hug, að honum takist það með því
að spyrja barnið út úr greinum kvers-
ins um þetta efni? Eg man ekki eftir
neinum trúarlærdómi, sem nokkru varð-
ar, að ekki megi koma honum að í
sambandi við biblíusögur, en þó að
eitthvað yrði út undan, þá virðist mjer
ekki hættan mikil; það er nóg af
prestum, kirkjum og bókum til að
veita frekari fræðslu, ef að eins löng-
unin er vakin,
Eg býst við, að sumir vilji ekki
missa kverió vegna ritningargreinanna;
þær sjeu dýrgrípir. sem barnið þurfi
að eiga alia æfi. Eg gjöri ekki lítið
úr þeim. En eg gjöri ekki mikið úr
sönnunargildi þeirra fyrir trúarlær-
dómnum, sem þeim er hnýtt aftan
við. Börn spyrja lítt um sannanir, og
ef þau gjörðu það, mundu þau fyrst
biðja um sannanir fyrir ritningargrein-
nnum sjálfum. Eg sakna ekki heldur
allra ritningargreinanna frá börnunum,
þær eru sumar of þungar til þess að
geta orðið þeim hjartfólgnar, en án
þess verða þær þeim aldrei dýrmæt
æfinleg eign. Svo eru og margar þær
fegurstu í biblíusögunum, og má læra
þær þar. Þar eru þær líka eins og
heima hjá sjer, í sögulegri umgjörð,