Skólablaðið - 01.09.1909, Blaðsíða 1

Þriðji árgangur.
18. tb.
Kemur út tvisvar i mánuði.
Koslar 2 kr. á ári.
Jleykjavík 1. september.
Auglýsingaverð: 1 kr. þuml.
Afgr. Bergst.str. 27.
1909.
Júní-hugleiðingar
í Askov.
Eftir J. Þorsteinsson.
Niðurl.
— — Heimilismenn skapa gæfu og
gengí hvers heimilis og heimilin í
sameiningu heill og framfarir þjóðfje-
lagsins.
Hver sú þjóð, stór eða smá, sem
á góð heimili er á framtíðarvegi.
Vjer viljum því styrkja ogverja hinn
gamla heimilisgrundvöll.' Altþað, sem
orðið getur honum að tjóni má ryðj-
ast úr vegi.
— — En hversvegna leitar fólkið
úr sveitunum til kaupstaðanna? þeirri
spurn. hefir venjulega verið svarað
á þá leið, að orsakirnar væru, að þar
byðist betra kaup, skemmri vinnutími
og glaðara líf.
Bændum og öðrum sveita vinum
hefir hætt til, að líta með dálítið ósann-
gjörnum augum á þessar ástæður, að
minsta kosti hina síðari.
Kröfur unglinganna til frjáls-
ara og glaðara lífs, eru oft mis-
s k i I d a r.
F*ær eru skoðaðar sem tilhneiging
til iðjuleysis og fánýtra skemtana.
En þessu er í raun rjettri ekki
þannig háttað.
Pegar bernskuárin hverfa, vaknar
hjá flestum sterk löngun til þess að
sjá og nema nokkuð meira, en þeir
áttu kost á í æsku. þessi löngun —
þessi reynsluþrá — er í alla staði
eðlileg og rjettmæt. Peir, sem alist
hafa upp í sveit þekkja of lítið ann-
að en sitt eigið hjerað — það er
þeirra heimur. Nú vilja þeir þekkja
lífið betur — njóta meira víðsýnis.
Og þar sem fræðslumálum vorum er
ekki betur komið en svo, að lítill
hluti af unglingum þjóðarinnar hefir
efni á »að ganga á skóla«, verður
þeim það á, að leita sjer atvinnu —
helst í hinum stærri kaupstöðum. —
þar er þó ætíð nokkuð nýtt að sjá
og nema. En sú fræðsla, sem þeir á
þann hátt kunna að afla sjer er sjald-
an mikils virði.
Vjer verðum því að finna ráð til
þess, að fullnægja frelsisþrá og fræðslu-
löngun unglinganna heima i sveitun-
um.
Það er erfitt — en sje viljinn góð-
ur mun vegur finnast.
Fyrst af öllu verðum vjer að skilja
og viðurkenna, að allir unglingar
þurfa á mentun og frelsi að halda.
Pað eru kröfur sem koma innan frá
og verður ekki á bug vísað.
Og hvað ber oss svo að gjöra?
Veita þeim kost á fjölbreyttari starf-
semi, andlegri vinnu jafnhliða hinni
líkamlegu, kenna þeim að starfa
meira en nú gerist alment, og láta
þá skilja, að hamingjan er fólgin í
starfseminni.
Starfsemin er aldrei steinn í götu
frelsisins.
— — »Hjálpa þjer sjálfur, svo
hjálpar guð þjer!« Ungir og gamlir
verða að styrkja hver aðra, leggja
fram alla sína góðu krafta þjóðfjelag-
inu til gagns.
Og þá eru það fyrst og fremst
Ungmennafjelögin, sem verða að
hefjast handa og láta sjá, hvað þau
mega.
það eru þau, sem á næstu árum
eiga að blása nýju lífi í sveitaheimilin
og glæða ástina til lands og þjóðar í
hjörtum unglinganna. Það eru þau,
sem á næstu árum eiga að bæta úr
sárustu fræðslulönguninnimeðal fátæks
æskulýðs. — Þau skulu vera vorboði
nýrrar og betri lýðmentunar á landi
voru.
— í 12. tbl. Skbl. sje eg fræðslulög-
unum fundið það til foráttu, að »þau
byrji með börnin óþarflega fljótt og
hætti við þau óbærilega snemma*.
Sama skoðun hetir komið í ljós hjá
sveitaprestinum, er ritað hefir í »(saf.«
Að lögin »byrji með börnin óþarflega
fljótt< tel eg ósanngjarna aðfinningu.
Sú hræðsla, að börnunum verði of-
þjakað með náminu, er á mjög litlum
rökum bygð. Sömuleiðis er það ekki
rjett að gera mjög lítið úr námsgáfum
barna á aldrinum 10-14 ára. Lítum
til nágranna þjóðanna, sem óneitan-
lega eru langt á undan oss hvað al-
þýðufræðslu snertir, og sjáum, að
aldurstakmarkið er mun lægra, (— alt
niður til ö ára).
Að lögin »hætti við þau (o: börnin)
óbærilega snemma* hefir nokkuð til
síns máls.
En mikið hefir verið fengist um
þann mikla kostnað, er fræðslulögin
leggja þjóðinni á herðar, og mundi
því ekki stoða, að krefjast lengri náms-
tíma en ráð er fyrir gert. Að heimta
próf yfir öllum unglingum einhvern-
tíma á aldrinum 16 — 20 ára tel jeg
ekki heppilegt.
Vjer ættum heldur, ef þess væri
kostur, að losna við nokkuð af próf-
unum. Þau eru neyðarvopn í þarfir
alþýðufræðslunnar.
Sá skilningur er meira og minna
ríkjandi, bæði hjá ungum oggömlum
að námið sje skyldukvöð vegna
prófsins. »Keppstu við að læra, svo
þú standir þig í prófinu drengur
minn!«
Og eftir prófin ríkir óánægja — því
enginn gerir svo öllum líki. —
Gætum vjer aðeins látið þá ungu
skilja, 'að námið er fyrir lífið, mundi
það nægja — lífið sjálft mun á sín-
um tíma sjá fyrir prófinu.
— — En þar sem nú fræðslulögin
ekki ná nema til 14 ára aldurs, ættu
Ungmennafjelögin að taka viö, er þau
sleppa, Og sjá fyrir nokkuð frekari
fræðslu.
Og þau verða að gera meira, en
þau hafa gert hingað til, verða al-
menn og vinna starf sitt með áhuga
og ósjerplægni.
Ekki aðeins skemtanir, heldur jafn-
framt starfsemi — nám.
Og eg hefi hugsað mjer fyrirkomu-
lag þeirra hjer um bil á þessa leið:
í hverjum hreppi (sveit eða sókn,
eftir staðháttum) væri eitt aðalfjelag,
sem beittist fyrir hverskonar andleg-
um og líkamlegum framförum meðal
æskulýðsins. Hvert ár tæki það eina
námsgrein tii æfinga, móðurmál, sögu
reikning o. s. frv. En sökum þess,
hve strjálbygt er í flestum sveitum, er
ómögulegt að ná saman öllum fjelags-
mönnum til funda nema éndrum og
eins; skyldi því skifta hverju slíku
fjelagi í smádeildir svo margar sem
þörf væri á til þess, að hver þeirra
gæti komið saman án mikilla örðug-
leika svo oft sem föng væru á —
segjum einusinni í hverri viku að vetr-
inum. Til þess að stjórna hverri deild
skyldi valinn deildarstjóri, sem jafn-
framt væri fær um að kennaþánáms-
grein, er æfast skyldi.