Skólablaðið - 15.10.1909, Blaðsíða 1

19-20.
tb.
Kemur út tvisvar i mánuði■
Kostar 2 kr. á ári.
Auglýsingaverð: 1 kr. þuml.
Afgr. Bergst.str. 27.
1909.
Dr. Maufe: Gleðiboðskapurinn um
eðlilegt uppeldi.1’
Leipzig 1904. Verlag von K. G. Th. Scheffer.
Með því að jeg hef ekki sjeð þessa
manns nje þessarar bókar getið í
Skólablaðinu, en maðurinn er hinsvegar
mjög merkur kennari oguppeldisfræð-
ingur, og efni bókarinnar mikilsvert,
þó ætla jeg að leyfa mjer að skýra
lesendum Skólablaðsins frá meginhugs-
unum Dr. Haufes, eins ogþærkoma
mjer fyrir sjónir í þessari bók.
Er þá fyrst að líta á skoðanir höf.
á náttúrunni og manninum, því á þeim
byggir hann uppeldiskerfi sitt. — -----
Náttúran er móðir mannsins. Upp úr
skauti hennar er hann sprottinn, líkt
og grasið upp úr jörðinni. Af henrti
einni og engu öðru getur hann lært
að lifa rjett. En til þess útheimtist,
að hann lesi rjétt á bók náttúrunnar.
Og í því efni er honum stöðugt að
fara fram. Hann ér altaf að verða
betur og betur læs á náttúruna.
En eins og náttúran er móðir mann-
anna, þannig er hún einnig upphaf
og uppspretta menningarinnar. í nátt-
úrunni hljóta því þau öfl að vera fólg-
in, er knýja menninguna áfram til full-
komnunar.
Náttúran er sístarfandi. Loft, vatn
jörð, jurtir dýr, alt er s/starfandi. Og
maðurinn er engin undantekning frá
þessari reglu. Honum er líkaeðlilegt
að starfa. Til þess að sannfærast um
það, þarf ekki annað en taka eftir
heilbrigðum börnum, þar sem þau fá
að njóta sín. En til þess að geta
starfað mikið, þarf maður að vera
heilbrigður. Enda vilja allir vera heil-
brigðir.
Maðurinn er í eðli sínu ýorvitinn.
Barnið langar til þess að sjá og skilja.
>Mamma! Hvað er þetta. Hvernig
stendur á þessu«? spyrja börnin. En
forvitni er í rauninni ekkí annað en
þekkingarþrá sannleiksþrá.
*) Das Evangelium der natúrlichen
Erziehung.
(Menn láti ekki titilinn, fæla sig frá
að lesa bókina, þó að hann láti mik-
ið yfir sjer).
G. B.
Manninum er líka eðlilegt að sækj-
ast eftir því, sem honum þykir fagurt
og gleðjast yfir þvf. »Vo, dö«! er eitt
hið fyrsta sem börninsegja. Olhvað
það er fallegt!« segja börnin um blóm-
in. Fegurðarþrá og fegurðargleði er
þannig eitt hið fyrsta, er maðurinn
lætur í Ijós.
Að lokum er manninum meðfætt og
eðlilegt að vilja vera góður. En hið
góða er fólgið í hinu sanna, heilbrigða,
fagra og guðdómlega. Og þannig
hefir náttúran skapað þekkingarþrána
heilbrigðiskröýuna, ýegurðargleðina og
siðgœðisviðleitnina í brjósti mannsins.
Siðgæðisviðleitnin er því náttúrleg,
en kénníngar kirkjunnar eru aftur á
móti svo ónáttúrlegar, að manni verð-
ur að spyrja:
»Var það guð sem skapaði kirkj-
una?« — — —
»Hvað á það að þýða að halda í
náttúrusögu biblíunnar, og koma barn-
inu í mótsögn við náttúruna?« spyr
höf. En þannig farast honum orð,
um uppruna og framþróun trúar og
siðfræði: »Trúbrögðin urðu til á
mjög eðlilegan hátt, eins og alt ann-
að. þau eru einn hluti af framþróun-
inni, framþróun náttúrunnar og manns-
ins. Pau voru til áður en prestar
voru til, og eiga ekkert skylt við kirkju-
þing og kreddur. Fyrstu mennirnir
hafa hlotið nð vera mestu ógæt’umenn-
irnir. Peir titruðu af ótta fyrir lofts-
lagi, villidýrum og ófreskjum, sem
flugu um loftið. Og því gátu þeir
ekki trúað á annað en hið illa. Skap-
arinn hlaut að vera illur andi. En
eftir því sem þeim tók að vegna betur;
eftir því sem þeim tókst að bjarga sjer
sjálfir betur, er þeir eignuðust kofa,
akur, fjenað og skjól gegn loftslagi og
villidýrum, þá varð sólin þeim að góð-
um guði, guði náðar og blessunar.
En blessunin var þeim sjálfum að
þakka; hún var fólgin í þeim gæðum,
sem þeir höfðu áunnið sjer sjálfir,
aflað sjer með baráttu, þar eð þeim
vegnaði því betui, því meir sem þeir
þroskuðust af vinnu og fjelagsskap.
Þá færðist guð nær. Hann sem var
fjarlægur í fyrstu, sem sól á bak við
ský, hann færðist nú nær og nær
jörðunni; fjarlægðin milli guðs og
manns varð því minni, því meir sem
maðurinn mannaðist, því meir sem
honum varð ágengt í því að rann-
saka hið sanna, fagra og góða. En
er mannkyninu fór fram að þekkingu,
svo að það varð djúphyggnara og
trúræknara, svo að guð tók sjer meir
og meir bústað í manninum, þá varð
kirkjan að ósveigjanlegu kreddubákni,
sem ekki samsvarar framþróuninni en
ótal mótsagnir eiga að halda uppi.
Það sem stóð eftir, var ekki hið nátb
úrlega, heldur hið ónáttúrlega, sem
skynsemi og reynsla skunda framhjá.
Það sem maðurinn á framþróunar-
skeiði sínu þráir, það er siðfræði, er
spretti upp úr eðli mannsins í sam-
ræmi við náttúruna umhverfis; hann
þráir trúfræði er sje í samræmi við
hin eilífu lög hins sanna. fagra og
góða, siðfræði, er ekki kljúfi í sundur
kirkju og skóla, elli og æsku, vísindi
og líferni, heldur sameini þau í eitt.
Og þessi eðlilega siðfræði og trúfræði
eiga sjer rætur í hinum eilífu framþró-
unarlögum náttúrunnar og mannsins,
þar, sem maðurinn rennur saman við
lífsheildina, þar sem líferni hans verð-
ur — (eins og Egidy þráði — )aðtrú-
brögðunum*. —
Pessvegna eru hinir ofantöldu eig-
inleikar mannsins, þessi afkvæmi nátt-
úrunnar: starfslöngunin, heilbrigðis-
krafan, fegurðarþráin og siðgæðisvið-
leitnin, sá grundvöllur, er byggja vei ð-
ur á, til þess að uppeldið geti orðið
náttúrlegt, og náttúrlegt verður upp-
eldið að vera, til þess að geta gert
manninn náttúrlegan. Og »maðurinn
getur því aðeins orðið náttúrlegur, að
hann noti lög náttúrunnar og menn-
ingarinnar í samræmi við sitt eigið
eðli, sjereðli sitt (Individualitet). Og
sjereðlið er tvíþætt. það er bæði
þjóðlegt og persónulegt. Hver þjóð
hefir sitt mál, sína sögu, sín vísindi,
sína list. Að gera íslenskt barn eðli-
legt og sjereðlilegt, það þýðir því með-
fram, að gera það islenskt. Þetta er
annar þáttur sjereðlisins. Hinn þátt-
urinn er hið persónulega sjereðli. Það
er: Allir þeir eiginleikar barnsins, er
einkenna það frá öðrum samlöndum
sínum.
þessa tvo þætti þarf að tvinna sam-
an og styrkja svo að lyndiseinkunnin
þroskist. En lyndiseinkunn og sjer-
eðli þroskast ekki við bókalestur list-