Skólablaðið - 01.09.1911, Blaðsíða 12

140
8KOLABLAÐIÐ
lina málfæri Sunnlendinga. Mál Austflrðinga liggur þar í milli.
Veðráttan eða loftslagið er óefað að einhverju leytí orsök þessa nris-
munar. Framburður um alt land verður aldrei gjörður samróina
hvernig sem farið er'að. Einróma ritmál er aftur á mót ákjós-
anlegt í alla staði og samkvæmt kröfum tímans. En hvernig á
að ná því? Einn vili þetta og annar hitt. Lærðu mönnunum
ber á tnilli hvað rjettast sé. Samkomulags er gjöri alla ánægða
í svip getum vér naumast vænst. En tiihliðrun sem miðar ein-
göngu að því að þóknast þessum eða hinum getur varla leitt til
farsællegrar endalyktar í jafn almennu velferðarmáli og hér er um
að ræða. Sú grundvallarregla aðeins, sem byggð er á reynslu
liðins tíma, með hliðsjón að uppruna orða, viðteknum stöfunar-
reglum, nútíðar framburði og aukinni þekkingu mun reynast
hinn eini heppilegi mælikvarði við endurskoðun á Iögboðnu,
einróma ritmáli. Það er blátt áfram lömun á byggingu og fegvrð
málsii>s, að umsteypa þvf, aðeins til að nema burtu nokkra örðug-
leika á stafsetning þess. Rétt eins og stafsetningin sé vandatnesta
og mikilvægasta greinin í íslenskri málþekking, og að alt sé unnið
með slíkri umbót. Að sönnu er þeim sem strita við að kenna
réttritun í skólum nokkur vorkun þó þeir hallist að viðkitni sem
segist ganga í þá átt að greiða fyrir stafsetningunni, því það er
örðugt verk að öllum jafnaði að kenna hana. Samt sem áður
ættu menn að gæta þess að kostum málsins verði eigi offrað
fyrir þær sakir einar. Og efamál mikið er það hvort sumar af
tilraunum þeim sem stungið hefir verið upp á, og haldið er hátt
á loft í seinni tíð, bæti mikið úr skák í því efni. Hvaða leið
eigum vér þá að þræða í lögboðnum rithætti? Látum undan-
gengna reynslu í liðinni tíð svara.
Strax og bókmentir vorar tóku að endurlífgast á öldinni sem
leið, urðu menn þess skjótlega varir, að framburði og viðteknum
rithætti bar ekki saman. Fjölnismenn sáu það sem öllum lýð er
Ijóst, að samhljóðarnir g og k fá ekki samskonar hljóð þegar
þeir eru settir með raddhljóðunum, e, i, í, og ei. eins og þeir
hafa með öðrum raddhljóðum, heldur birtast þar með auknu
j-hljóði. Þess vegna tóku þeir þá og upp um tfma (eða sumir
þeirra aö ninsta kosti) að rita j á slíkum stöðum, til þess að