Skólablaðið - 01.01.1912, Blaðsíða 14

14
SKOLABLAÐIÐ
sé eínhlýtt í askana. Það er ekki einhlýtt hve tnikið sem er af
því. Þekkingin er áhald, tæki; eg held að það sé ekki svo
óheppilegt að líkja henni við lykil; þeir sem hafa hana komast
svo víða inn þar sem hinir þekkingarlausu verða að standa
utan dyra. Og um leið og þekkingin er áhald, tæki, um leið
er hún líka vald, þeir sem hana hafa verða sterkari í samkepni
lífsins en hinir, sem hennar hafa farið á mis; þeir komast þar
áfram, sem hinir verða að hörfa frá. Þetta geta allir séð, sem
nokkuð taka eftir lífinu í kringum sig. Með þekkingu alþýðu
fer vald hennar vaxandi. Auknum tækifærum til að fá almenna
mentun ætti því enginn að fagna meir en alþýða manna; þetta
skilja sumir meðal hennar, en sumir ekki. Margir eldri menn
óska þess af heilum hug að slík tækifæri til mentunar, sem nú
eru, hefðu verið á boðstólum á þeirra æskuárum; þeir finna svo
sárt til þess hvers þeir hafa farið á mis, og hve miklu betur
þeir hefðu staðið að vígi í baráttu lífsins ef þeir hefðu átt kost
á að njóta einhverrar fræðslu.
En með alla kosti bókavitsins og þekkingarinnar fyrir aug-
um megum vjer ekki gleyma þvíað mentunin fær sitt fullkomna
gildi er sannir mannkostir eru henni samfara. Mentastofnanir
þjóðanna voru fyrst fram eftir að eins fræðslustofnanir; það var
eingöngu svo að segja hugsað um að troða bókviti í nemend-
urna, gjöra þá að lærðum mönnum. Með þeirri fræðsluaðferð
í huga hefur eitt íslenskt skáld komist svo að orði: En í skól-
um útum lönd er sú mentun boðin, fátt er skeytt um hjarta og
hönd, hausinn út er troðinn. A síðari tímum hefur þetta mjög
breytst. Mentastofnanir þær sem skilið hafa hlutverk sitt hafa, jafnframt
fræðslunni, farið að Ieggja kapp á að gfjöra nemendurna að sönn-
um mönnum, innrætta þeim réttan og göfugan hugsunarhátt,
kenna þeim prúðmannlega framgöngu o. s. frv., og víðafer jafn-
framt fram kensla í ýmsum hannyrðum, er opt kemur nemend-
unum að góðu haldi í lífinu. Það eru slíkar mentastofnanir,
slíkur vöxtur til dygða og dáða jafnframt bókvitinu sem skáldið
er jeg mintist á, á við erhannkveður svo: þitt er mentað afl og
önd, eigir þú fram að bjóða: hvassan skilning, haga hönd,
hjartað sanna og góða. Frá því marki manninn þann jeg ment-
aðan hiklaust dæmdi, flest og best er var og vann, er vönduðum