Skólablaðið - 01.08.1912, Side 2

114
SKÖLABLAÐIÐ
Grundtvig stóð ótti af voldugu nágrönminum, Þjóðverjum,
eins og öðruin ættjarðarvinum í Danmörku um þær mundir, og
vildi hann, að skóli sinn stæði vel á verði fyrir danskt þjóðerni
gegn þeirri hættu, sem því var búin frá Þýskalandi, og á árun-
um 1850 til 1868 var hver lýðháskólinn á fætur öðrum stofn-
aður, og allir í Orundtvigs anda. Andleg vakning bœndastéttar-
innar, aðallega með ræðum og samtölum, var markmiðið.
Jafnfraint vakningunni vilja allir þessir skólar nú frœða,
fyrst og fremst um móðurmálið, og þá um sögu œttjarðarinnar
og landið sjálft, þjóðfélagsskipun og löggjöf En þessi þekking
á að leiða til ættjarðarástar og andlegs og efnalegs sjálfstæðis.
Vakningarinnar var sannarlega þörf í Danmörku, og skólar
þessir hafa unnið ómetanlegt gagn fyrir dönsku þjóðina. En
flJri sofa en danskurinn, meðvitundarlitlir um sinn eigin hag og
landsins gagn og nauðsynjar.
Ekki þóttu þessir skólar gallalausir, síst framanaf. Sumum
þótti þeir hásiglt fley en seglfestulítið. Nemendurnir froðubelg-
ir með ættjarðarást og sjálfstæði á vörunum, en kollinn tóman
af þarflegu mannviti. Má vel vera, að eitthvað hafi verið til í
þessu, og má þó með sanni segja, að margir lýðháskólakennarar
Norðurlanda hafa verið afbragðsmenn. Til mikillar þekkingar var
ekki að ætlast, því skólarnir stóðu eitt ár.
Þar sem ekki erheimtuð svo mikil ákveðinandleg vinna og ekki
gengið eftir því, að nemandinn sýni við burtför sína frá skólan-
um, að hann hafi safnað andlegu > forða, veganesti til lífsgöng-
unnará svo stutturn tíma, þá erauðvitaðhætt við, að áhugaútlir nem-
endur slái fremurslöku við vinnuna, og láti sér nægja að verða hrifnir
af því sem þeir heyra og sjá. En það er auðvitað ekki nóg
að vita það, eða trúa því, að feðratungan okkar sé Ijómandi
falleg; við verðum að leggja á okkur vinnu til þess að læra
að tala hana og rita. Það er heldur ekki nóg að syngja um
landið, að það sé fagurt og frítt, og »eg elska yður, þér Íslands
fjöll«, ef ekkert er gert fyrir landið, heldur haldið áfram að
svifta það fegursta skrúði þess og eyðileggja gæði þess.
Þeir, sem sigla í kjölfar annara, eiga hægara með að forð-
ast skerin, sem þeir hafa rekið sig á. Enda hafa seinni tíma
lýðháskólar sniðið sig betur eftir þörfum tímans. Af þeirra