Skólablaðið - 01.10.1912, Blaðsíða 5
SKOLABLAÐIÐ
149
orðið deildar meiningar um fegurð í framburði; eru þá góðir
söngmenn allra manna fæ.astir til að skera úr deilunni, því að
þeir eru jafnan hljómglegstir, enda er það gamalkunnugt að
hljómfögur mál láta best i söng og eru auðsungnust.
Hvað er rjettritun? Til þess að rita rjett þarf sjerstakt
merki (bókstaf) firir bvert hljóð í málinu; þó eru i hverju máli
mörg hljóð svo lík, að vel má greina þau í riti með sama
bókstaf; við höfum t. d. tvö g-hljóð, hart (eins og í gal) og
lint (eins og í lag)\ höfum við sama staf firir bæði og kemur
ekki að sök. Líkur munur er á þ og ð, svo að ð er í raun-
inni óþarfur stafur, enda er þ haft í elstu ritum í þess stað.
í hverju máli eiga því að vera jafnmarglr stafir eins og
tneginhljóð eru tnörg í málinu og jafnan nota sama staf firir
sama hljóð; það er rjettritun. Þegar forfeður okkar tóku að rita
á íslensku, á 12. öld, þá notuðu þeir first latneska stafrófið;
þeir voru latínulærðir. En brátt fundu þeir að það átti ekki
við íslenskuna, og eitthvað um 1140 varð einn ókunnur ágæt-
ismaður til þess, að semja íslenskar ritreglur; hann gerði nían
staf firir hvert það hljóð í tali sínu, sem ekki var til í latínu,
og skrifaði síðan rjett eins og hann talaði.
Þetta rlt er enn til og talið nieistaraverk; það er 1. mál-
fræðisritgerðin í Snorra Eddu; það eru þær einu sönriu
rjettritunarreglur, sem nokkurn tíma hala verið til hjer á
landi.
Síðan hefur framburðurinn breist, öld eftir öld, en staf-
setningin ekki að því skapi, síst á síðari öldum; hún er einlægt
langt á eftir tínianum. Og þanriig er hún orðin til rangritunin
okkar, þessi stóra botnleisa, sem einlægt er verið að hræra i
og gera vitlausari og vitlausari.
Hverjum er það að kenna? Ekki vitru mönnunum. Þeir
hafa viljað filgja dæmi hins mikla málsmllings, sem skapaði ís-
lenska stafsetningu á 12. öld; þeir liafa viljað, <ins og hann,
rita eftir framburði. Þar til má nefna Konráð Gíslason (firstu