Alþýðublaðið - 03.03.1965, Blaðsíða 8

UNDANFARIÐ hafa örlög Carls
von Ossietzkys verið mikið rædd
í þýzkum blöðum; og má með
sanni segja, að þýzkir hafi verið
að kynna líf og verk Ossietzkys
nýrri kynslóð, sem ekkert þekkti
til afreka hans. Sérstakir fundir
um hann hafa verið haldnir við
þýzka háskóla og hafa þeir vakið
mikla athygli. Og nú fyrir
skömmu gaf Kindlforiagið í Miin-
chen út bók um þennan mikla
friðarsinna, og segir hún frá
þeim tíma, sem hann sat í fanga
búðum nazista. Bókina reit hinn
þekkti, þýzki blaðamaður, Kurt
Grossmann, sem var náinn sam-
starfsmaður og vinur Ossietzkys
oe fvrrum aðalritari hinnar þýzku
deildar mannrétindasambands-
ins. Kg kevnti þessa bók og.hafði
einkum í hug að kjmna yngri
kvnslóðinni líf og starf Ossiet-
zkvs. Flestir munu að sjálfsögðu
vita, að hann fékk friðarverðlaun
Nóbeis 1936 og borgarablöðin,
Knut Hamsun og Göbbels mót-
mæltu þessari ráðs+;'í,>n kröftu-
lega, og þau mótmæii urðu til
þess. að sumir hafa ekk>' enn get-
að litið þennan mikla rithöfund
réttu auga. En mótmælin
hiöðnuðu skiótt og brátt var þióð
vor yfirleitt stolt af því að hafa
veitt honum þessa viðurkenn-
ingu.
Samt sem áður var það stað-
revnd, að nokkrir veimenntaðir
Norðmenn þekktu miög lítið til
verka Ossietzkys, þegar hann
fékk þessi verðlaun o.g varð
heimsfrægur. Því mundi grein
um iif hans og starf koma þeim
að gagni. Mig óraði ekki fvrir'
þvi. að þessi verðlaunaveit>ng
mundi afttir komast á hvers
manns varir hér í Noregi. En
svo las ég ruddalega grein eftir
N’ts Rroeger í Natinnen. en til
allrar hamingju svaraði Ragnar
Vn'd honum í Dagbiadet. Honum
ber hei’ður fvrir að láta ekkert
tækifæri ónotað til bess að minna
norsku þ.jóðina á hörmungartíma
nazismans. Og Brtígger hefur
ekki í svari sínu til Vold gert
næmlega grein fyrir hvar hann
hefttr feng>ð þessar heimiidir
S’nar um Ossietzky. Mér finnst,
að bók Grossmanns sé öllu sann-
ferð’igri og áreiðanlegri í alla
staði en þær heimildir, sem
Brógger byggir á.
Vi’ð skulum fvrst rifja upp for-
tíð Ossietzkvs. Ætt. hans er runn-
in frá landamærahéruðum Þýzka
lpnds og Póllands, og hann sjálf-
ur skemmti sér oft við þá til-
hugsun, að hann væri kominn af
pólskum aðli. En faðir hans var
lágt settur embættismaður í þjón
ustu ríkisins í Hamborg, þar sem
Carl fæddist 1889. Móðir hans
giftist aftur myndhöggvara, sem
var sósíalisti. Það varð Ossietzky
aldrei, enda þótt hann tengdist
hreyfingu hins frjálsa verkalýðs
sterkum böndum, eins og svo
margir þýzkir menntamenn á
þessum tíma. Og hann sá, að ein-
ing vinstri aflanna var eina björg
unarvon Þýzkalands frá oki naz-
ismans.
Skömmu áður en fyrri heims-
styrjöldin brauzt út, var Ossiet-
zky þegar tekinn að skrifa á móti
þeirn sem vildu fara í stríð,
stríðsæsingamönnum. Hann var
þá lágt settur embættismaður og
var kvæntur enskri konu. Enda
þótt hann væri friðarsinni, var
hanp of háður tíðarandanum tifl,
þess að geta neitað því að ganga
i herinn, én slapp sökum heilsu-
brests. Eftir að styrjöldinni lauk
var hann um tíma ritari þýzka
friðarsambandsins, en hann eirði
ekki innilokaður á skrifstofu;
hann vildi hafa áhrif á þjóðmál-
in. Og hann gerðist starfsmaður
á Berliner Volkzeitung í nokkur
ár. Það var blað, sem var mjög
útbreitt og óháð flokkavaldinu.
En dagblað var ekki rétti staður-
inn fyrir hann; honum hentaði
betur að rita fyrir tfmaritin og
hann varð ritstjóri tímaritsins
Tagebuch, og síðar stýrði hann
hinu fræga Weltbiihne, sem upp-
runalega var tímarit um leikhús-
mál, en hinn kunni Gyðingur,
Siegfried Jacobsohn, hafði gert
það að pólitísku málgagni. Welt-
biihne var um þessar mundir
helzta málgagn vinstri mennta-
manna og var skoðað sem menn-
ingarspegill Weimar-lýðveldisins.
Ossietzky tók við ritstjórninni úr
höndum Kurt Tucholsky. í Þýzka
landi eiga pólitísk vikublöð langa
hefð að baki sér. Þau hafa' ætíð
verið óháðari flokkavaldiríu en
dagblöðin, og þess vegna verið
skorinorðari og getað leyft sér
sitt af hverju, sem dagblöðin
þorðu tæpast að impra á. Um
daginn sá ég, að í Þýzkalandi eru
nú gefin út 559 dagblöð og er
upplag þeirra 23 milljónir ein-
taka, en um 9400 tímarit og viku
blöð og er upplag þeirra um 200
miiljónlr samanlagt. Og daglega
erum við minnt á, að hin póli-
tísku vikublöð hafa mikil áhrif
á stjórnmál í Þýzkalandi.
Hin leynilega hervæðing Þýzka
lands milli styrjaldanna fór fram
á ýmsan hátt. Við landamæri Pól-
lands og baltnesku ríkjanna voru
staðsettar sjálfboðáliðavseitir,
sem áttu að vernda landamærin,
en í reynd mynduðu þær aðal-
kjarnann í-stormsveitum Hitlers.
Ossietzky fletti' ofan af starfsemi
þeirra og sýndi fram á hvernig'
þær framfylgdu eigin lögum;
mýrtu og pyntuðu- Hann birti
nöfn þeirra, sem voru ,:myrtir og
morðingjanna. Og hann var yfir
lýstur erkióvinur stormsveitanna.
,,En Weltblinhe varð“ segír
mann, „það afl, sem skildi í sund
nr hin demókra^'sku öfl hins nýja
Þýzkalands og hinn gamla hern-
•aðaranda“.
Brúnstakkar á verði við „verndar-gæzlu“ búðir.
En h^ð'unga lýðveldi bj'ó
réttarfar fornaldar. Lagaákvæði
um landráð var áhrifamesta með
alið til þess að kveða niður í þeim
blöðum, sem flettu ofan af slík-
um málum, eins og þeim, sem
birzt höfðu í Weltbiihne undir
ritstjóm Ossietzkys. Og það er
svo að sjá, að þessi lagaákvæði
séu enn í gildi í Þýzkalandi.
Ossietzky varð líka oft og mörg-
um sinnum að sitja í fangelsi
fyrir uppljóstranir sínar og í síð-
asta sinn fékk hann.1% árs fang
-elsisdóm. Hann var látinri laus
rétt fyrir jólin 1932, eftir að 43
þúsund manns höfðu sótt um náð-
un fyrir hann, Skömmu áður
höfðu fyrstu þingkosningarnar
1932 farið fram og Hitler fékk
230 þingsæti í Ríkisbinginu og
Hermann Göring var forseti Rík
isþingsins og tók við af sósíal-
demókratanum Paul Löbe. En í
síðari kosningunum sama ár tap-
aði Hitler miklu atkvæðamagni.
Ossietzky beindi nú kröftum sín-
um að því að sameina vinstri öfl-
in í landinu. í einni af ræðum
sínum sagði hann: „Ég er óflokks
bundinn maður, en hugur minn
er allur með baráttu verkalýðs-
ins, samt ekki þeirri baráttu,
sem háð er til þess að ná ákveðn
um markmiðum, eftir einhverj-
um kreddukenningum, heldur
fýlg'i' é'g verkalýðinum í baráttu
hans fyrir mannréttindum, rétt-
læti“.
Með Þinghúsbrunanum 27. febr
úar 1933 hófst skelfingartiminn.
Margir flúðu, en Ossietzky, sem
var í meiri hættu en nokkur ann-
ar, vildi ekki flýja land. Dag nokk
urn var hann fluttur á lögreglu-
stöðina á Alexanderplatz og það-
an var hann fluttur til kastalans
Sonnenburg, þar sem stormsveitir
Hitler pyntuðu fanga á hinn
svívirðilegasta hátt. Til eru marg
ar frásagnir um svívirðinguna
þar, meðal annars á nokkrum dag
bókarblöðum þýzka skáldsins
Erich Miihsam, og skýrði hann
þar frá því, að hann og Ossietzký
hefðu veriö pyntaðir til að graía
sínar eigin grafir. Verðirnir ætl-
uðu að neyða Múhsam til aS
syngja Horst-Wessel sönginn og
var hann pyntaður svo hroðalega,
•að hann hengdi sig á salemi
skömmu síðar.
Henry Knickenbocker, hinn
þekkti bandaríski blaðamaðiu>,
fékk fyrir náð að heimsækja
fangana í Sonnenburg og tala við
þá. Hann- skýrir frá samtali þeirra
Ossietzkys í fáeinum setningum.
Ossietzky vissi hvað hann hætti
á; hann svaraði spurningum
blaðamannsins á þann veg, að
hann hefði yfir engu að kvarta.
En skömmu áður en þeir kvödd-
ust, spurði Knickenbocker, hvort
Ossietzky
hann gæri gert nokkuð fyrir
hann og þá bað Ossietzky hann
um að lána sér bók um meðferð
fanga á miðöldum. Fy.rsti yfir-
maður Gestano, Rudolf Diels,
reyndi víst að koma í veg fyrir
misþvrminzar fanga. í bók >sinni,
Lucifer ante porte, hefur hann
m. a. savt frá því, hvernig hann
komst við illan leik til Sonnen-
burg. Þar lvsir hann þeim föng-
um, sem hann fékk að sjá og
hann þekkti ekki áður. Þessa lýs-
ingu ætt> Brdgger að lesa. Ossiet
zky var óbekkjanlegur eftir allar
misþyrmingarnar. Veikri röddu
bað hann um að komast út úr
helvíti bessu.
í febrúar var Ossietzky fluttur
í fangabúðirnar Esterwegen, sem
voru rétt við hollenzku landa-
mærin. Þess»m fangabúðum hafa
margir norskir fangar lýst eftir
frásögnum þýzkra samfanga
sinna.
Meðal þýzkra flóttamanna voru
margir vina Ossietzkys, sem

g 3. marz 1965 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ