Alþýðublaðið - 15.06.1965, Page 7

geysimikil vinna. Prófessor Al-
exander lagði á sig að lesa orða-
bækur yfir mál, sem hann hafði
aldrei lagt stund á — tyrknesku,
fornkínversku, eskimóisku, svo
að nokkur dæmi séu nefnd — til
þess að prófa, hvort kenningar
hans um sameiginlegan uppruna
tungumála fengju staðizt. Hug-
myndin, sem liggur að baki höf-
orðkenningu prófessors Alexand-
ers um uppruna málsins, látæðis-
kenningunni, er ekki ný af nál-
inni. Hins vegar er sú aðferð, sem
hann beitti til að renna stoðum
undir hana, samanburður á end-
urgerðum orðrótum óskyldra
tungumála til þess að draga af
ályktanir um uppruna málsins,
algerlega hans eigið verk. Um
þessa aðferð má deila, enda eru
málfræðingar ekki á eitt sáttir
um hana. En hitt er víst, að
mikla hugkvæmni og einbeitingu
hefir þurft til þess að gera þessu
efni skil á þann hátt, sem pró-
fessor Alexander gerði.
Prófessor Alexander Jóhannes-
son hafði mikinn áhuga á skáld-
skap og ýmsum menningarlegum
efnum utan sérsviðs síns, mál-
visindanna. Eins og á var minnzt,
fjallaði doktorsrit hans ekki um
málvísi, heldur um bókmennta-
legt efni. Þessi bókmenntaáhugi
hans kom einnig fram í því, að
hann þýddi tvö af leikritum
Schillers: Mærin frá Orleans,
rómantískur sorgarleikur. Rvík.
1917 og María Stúart. Sorgarleik-
ur í 5 þáttum. Rvík. 1955. Hann
þýddi einnig mörg íslenzk ljóð á
þýzku, og hefir safn af þeim ný-
lega komið út. Þá gaf Alexander
Út ljóð þriggja þýzkra skálda:
Ljóð eftir SchiIIer. Rvík. 1917;
Ljóð eftir Goethe. Rvík 1919 og
Ljóð eftir Heine. Rvík 1919. Hann
annaðist útgáfu úrvalsljóða Ein-
ars Benediktssonar (íslenzk úr-
valsljóð VII. Rvik. 1947).
IV.
Prófessor Alexander Jóhannes-
son hefir verið lengur rektor Há-
skóla íslands en nokkur annar
maður eða samtals 12 ár (1932 —
35, 1939-42, 1948-1954). í rekt-
orsstarfi reyndist hann stórhuga
framkvæmdamaður, laginn að
koma fram málum, hugkvæmur
um leiðir og fylginn sér um allar
athafnir. Hann hefir átt meiri eða
minni þátt í því, að upp hafa
komizt þær byggingar, sem nú
eru á háskólalóðinni. Hann átti
t. d. sæti í fyrstu nefndinni, sem
vann að byggingu Gamla Garðs,
var formaður byggingarnefndar
Atvinnudeildar Háskólans, há-
skólahússins, Nj'ja stúdentagarðs-
ins og Þjóðminjasafnsins og átti
sæti í byggingarnefnd íþrótta-
húss Háskólans.
Undirstaðan undir byggingar-
framkvæmdum stofnunarinnar
er, eins ög alkunnugt er, Happ-
drælti Háskólans, og frumkvöð-
ull að stofnun þess var tvímæla-
laust Alexander Jóhannesson. Á
fyrsta rektorsári sínu, 9. febr.
1933, boðaði hann til almenns
fundar háskólakennara og flutti
þar erindi um háskólabyggingu
og bar fram tillögu þess efnis, að
Háskólinn skyldi á næsta þingi
fara fram á sérleyfi til rekstrar
peningahappdrættis næstu árin í
því skyni, að ágóðanum yrði var-
ið til háskólahúss. Frá þessu er
skýrt í gerðabók háskólaráðs,
fundargerð frá 14. febr. 1933. Há-
skólaráð samþykkti að koma mál-
inu á framfæri við Alþingi, en
þar fékk það góðar undirtektir.
Happdrættislögin voru sam-
þykkt 3. maí 1933 og hlutu stað-
festingu konungs 19. júní sama
ár. Prófessor Alexander átti sæti
þegar í fyrstu stjóm Happdrætt-
isins og var um langt skeið for-
maður stjórnar þess.
Rekstur kvikmyndahúss var
nokkurt skeið Háskólanum fjár-
hagsleg stoð — og vel má vera,
að svo verði síðar. Alexander Jó-
hannesson átti ekki hugmyndina
að þessu fyrirtæki, en hann
studdi málið með ráðum og dáð.
Hann var formaður byggingar-
nefndar Samkomuhúss Háskól-
ans og hefur látið sér mjög annt
um rekstur þess.
Mörg önnur mál lét prófessor
Alexander til sín taka innan Há-
skólans, en hér er aðeins unnt
að nefna fá þeirra. Orðabók Há-
skólans var eitt af óskabörnum
hans innan stofnunarinnar. Hann
minnist á það í setningarræðu
Háskólans 1932, að það hljóti „að
verða keppikefli íslendinga að . . .
láta semja vísindalega orffabók ís-
lenzkrar tungu.” Fjárhagslegt
getuleysi stofnunarinnar olli því,
að þetta mál dróst á langinn,
enda vart tímabært, fyrr en leyst
hafði verið úr frumstæðustu hús-
næðisþörfum hennar. Á fundi í
Heimspekideild 3. maí 1943, ná-
kvæmlega 10 árum eftir að happ-
drættislögin voru samþykkt, er
óskað framlags úr Sáttmálasjóði
til „undirbúnings sögulegrar
orðabókar um íslenzkt mál frá
miðri 16. öld til vorra daga.” —
Málið var rætt í háskólaráði 11.
mai og endanlega samþykkt 2.
júní 1943. Alexander Jóhannes-
son var formaður Orðabókar-
nefndar frá stofnun liennar til
dauðadags. Hann vann ötullegá að
fjölgun starfsliðs og bættum
vinnuskilyrðum við Orðabókina.
Orðabókarnefnd hafði um langt
skeið með höndum útgáfu ný-
yrða fyrir Menntamálaráðuneyti,
og tók prófessor Alexander þátt
í því starfi af miklum áhuga,
var djarfur nýyrðasmiður, en
ekki er tóm til að rekja þá sögu
hér.
Af öðrum meiri háttar málum
innan Háskóians, sem prófessor
Alexander var við riðinn, mætti
neína, að verkfræðikennsla hófst
í Háskólanum í rektorstíð hans
(1940), sömuleiðis að kennsla í
viðskiptafræði var flutt í Háskól-
ann (1941), og komið var skipan
á B.A.-nám (1942).
Af málum, sem ekki varða Há-
skólann beint, en eru þó í nán-
um tengslum við áhugamál þeirr-
ar stofnunar, má nefna, að pró-
fessor Alexander var um skeið
formaður íslenzk-dansks orða-
bókarsjóðs (Blöndalssjóðs). Sem
formaður sjóðstjórnar hratt hann
í framkvæmd ljósmyndaprentun
Blöndalsorðabókar, sem út kom
1951 — 52. Gekk það fyrirtæki svo
vel — þótt ekki væri góðu um
það spáð — að nægiiegt fé safn-
aðist til þess að gefa út viðbótar-
bindi við Blöndalsbók, og var þó
nokkuð eftir í sjóði, er þeirri út-
gáfu var lokið (1963).
Framhald á 15. síðu
Finnland - Sovéfríkin Ú
15 daga ferð É
V///M',
17.7. - 31.7.
!
Verð kr. 15.600.00 /////*
Fjölbreytt og óviðjafnanleg ferð, þvert y/
yfir Rússland allt suður í Kákasíu. Dvalist á
baðströnd við Svartahaf, skoðaðir sögustaðir,
söfn, leikhúsferðir. Ferðir, hótel, matur og léið-
sögn innifalin í Verði. Flogið með flugvéluitt
Loftleiða.
Fararstjóri: Reynir Bjarnason, landbúnaðar-
kandidat Moskvuháskóla.
Ferðaáætlun: 17. júlí: Flogið til Helsinki og
dvalið þar í sólarhring. 18. júlí: Farið méð járn-
braut til Leningrad og dvalið þar 2 daga. 21.
júlí: Flogið til Riga og dvalið þar einn dag. 22.
júlí: Flogið til Kiev og dvalið þar einn dag. 23.
júlí: Flogið til Sochi við Svartahaf, og dvalið
þar 4 daga á baðströndinni. 28. júlí: Flogið til
Moskvu og dvalið þar í 3 daga. 30. júlí: Farið
með járnbraut til Helsinki. 31. júlí: Flogið til
íslands.
LAM □ S y N rf-
FER. ÐASKRIFSTOFA
Skólavörðustíg 16, II. haað
SlMI 22890 BOX 465 REYKJAVÍK
i
%
HANNES PÁLSSON
Ijósmyndari
MJÚIiHLÍÐ 4
Slmi 23081 — Reykjavik
Mercedes-Benz 180 o" 220
Mercedes-Benz vörub. 322
Ford Taunus 12 M og 17 M
Ford Taunus Transit
Chevrolet fólksb. 1912-1952
Chevrolet fólksb. 1955
Chevrolet vörub. 1947-1955
Dodge fólksb. 1946-1955
Dodge vörub. 1946-1955
Willys jeppi 1946-1955
Ford fólksb. 1955-1956
Deirtparar
fyrir
Opel Reckord og Caravan
Simca Ariane
Mereedes-Benz fólksb.
Willys jeppa
Chevrolét fólksb. 1958-1962
Vauxhall Wyvern og Velok
’ 52-57
Chevrolet pick-up ’54-’55
Dodge fólksb. 1955-’61
Plymouth fólksb. 1955-’61
De Soto fólksb. 1955-’61
S.E.V. kveikjur
og kveikjuhlutir fyrir:
Simca
Renault
Peugeot
Citroen
Bremsudælur
fyrir:
Opel Rekord
Opel Caravan
Ennfremur fyrirliggjandi:
Bílaþvottakústar, stórir
Stefnuljósarofar
Blikkarar
Borðljós
Háspennukefli ...
Kveikjulok
Platínur
Afturljós
Bakkluktir
Biðljós
Rúðusprautur
Ljósaöryggi (allar teg.)
Glitaugu
Númersljós
Rafmagnsbenzindælur
Sýrumælar
Luktagler
Kertalyklar
Innsogsbarkar
o. m. fl.
Varahlutaverzlun
ióh. Óiafsson & Co.
Brautarholti 2
Sími 1-19-84.
Nýkomið:
framiuktir í eftirtaidar
bifreiffir:
* BILLINN
Rent an Icecar
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 15. júní 1965 J