Alþýðublaðið - 15.06.1965, Side 8

,,Hér stóð ég mitt í hörmum
hiidarleiksins — alls staðar var
verið að drepa menn, alls staðar
var dauðinn á ferð og það var
— á það legg ég áherzlu — furðu
leg lífsreynsla fyrir mann, sem
hvorki þurfti að hVýðnast fyrir
skipunum né gefa þær, að vera
þarna I eldlínunni miðri — fxu-ðu
1 leg líÉsreynsIa svo ekki sé fastar
að orði kveðið-“
• Það var William Howard Russ
1 ell, hinn firamúrsfearandi stríðs
; fréttaritari Lundúna—stórblaðs
! ins yTim.es", — maðurinn, sem
, réttilega hefur verið nefndur „fað
j ir stríðsfréUanwa", — sem lýsti
i þannig tilfinningum sínum á með
an á orrustunni við Sevastopol
istóð haustið 1854.
Hann hafði verið fastráðinn "við
„Times“ í 12 ár þegar hann í
maí 1854 fékk skipun ritstjórans,
yfirmanns síns, um að fylgjast
með brezkri herdeild til Yalta.
Brezka stjórnin hafði ákveðið að
styðja Tyrki gegn Rússum, sem
teknir voru að ráðast inn í land
ið í styrjöld þeirri, sem sprott
ið hafði áf deilunni um það, hverj
ir hafa skyldu eftirlit með hin
; um helgu ■ stöðum í Jerúsalem;
•— rú sneski Zarinn vildi gera
upp við Tyrki, „sjúka manninn í
; Evrópu", ejhs og hann nefndi þá.
! Bretar voru harðákveðnir í að
hindra Rússa frá því að komast
til Kons+antinopel, og vildu því
ráðast á rússnesk yfirráðasvæði
við rtrendur Svartahafs-
Russell slóst í hópinn með
brezku könnunarsveitinni á Malta
og fylgdi henni til Búlgaríu, það
an sem hefja skyldi árásina gegn
um Balkanskaga — og sem fyrsti
stríðsfréttari*ari veraldarsögunnar
í brezkum her.var litið á hann
með samblandi af tortryggni og
ótta.
Frá hernaðarlegu sjónarmiði
séð var hann sníkjudýr( laumufar
þegi og vadræðabarn án þess
þó að hafa nokkuð af sér gert:
í fáum orðum sagt plága fyrir aUt
og alla, svo að menn voru ekki
hrifnir af að þurfa að sjá honum
fyrir farkosti, matvælum — og'
upplýsingum. Russell varð það
fljótlega ljóst að hann var allt ann
að en velséður félagi, og að hann
— ef hann á annað borð ætti
Russell — stríðsfréttaritarinn,
sem skapaði sögu . . .
nokkurn tíma að ná til vígstöðv-
anna — yrði að bjargast en
göngu á eigin spýtur.
En þar sem Ruseell var stór og
glaðlyndur íri með ótæmandi sjóð
kátlegra sagna í pokahorninu og
sérstæðan persónuleika, eignaðist
hann fyrr en varði nokkra vini
meðal liðsforingjanna. Meðan her
inn þokaðist áfram, gekk ótrúlega
grejðlega að sjá honum fyrir rúmi
hestum, tjaldi og matföngum; þó
að liðsforingjarnir létu enn sem
liann væri naumast til. En þeir
Sttu þó eftir að uppgötva Það von
bráðar, að hann var til — og
rúmlega það.
Þegar eftir komuna tii Varna
byrjaði hann í greinum sínum að
ráðast á þann skort á áhrifum
og þann algjöra glundroða, sem
um þær mundir setti svip sjnn
á herskipun Breta-
„Látum ekki hermenn okkar
týna lífinu sakir gamaldags
heimsku okkar,“ þrumaði hann í
dálkum „Times". Svo lýsti hann
því hvemig hermennimir hryndu
niður eins og flugur í kringum
hann og oft án þess að hafa svo
mikið sem rúmflet til að liggja
í, af því að lækna, hermanna
spítala og lyf skorti fullkomlega.
Aílt kafnaði í botnlausu feni skrif
stofumennskunnar."
siöðvunum af hermönnunum sjálf
um.
„Þögnin er þrúgandi — miili
hvellra fallbyssuskotanna gat mað
ur heyrt þytinn af bjúgsverðun
um niðri í dalnum. RiVssarnir
vinstra megin við okkur hika
ögn við, en hefja svo breiða fram
rás í áttina til Balaclava. Jörðin
þýtur undan hófum hesta þeirra
og með vaxandi ferð æða þeir
fram að hinni mjóu og rauðu stál
jöðrúðu línu. Tyrkimir hefja nú
harða skothríð. á átta hundruð
stikna færi um leið og þeir ryðj
ast fram. Rússamir eru nú um það
bil sex hudruð stikur í burtu og
ir —- hann skapaði einnig pólitík.
Meðan brezki herinn barðist við
strendur Svartahafs, barðist Rusa
eíl fyrir sannleikanum i greinum
sínum í „Times“ — og saimleikur
inn var illa séður af hershöfð
ingjum og ríkisstjórn. Barátta
hans fyrir því að skýra brezku
þjóðinni frá því, í hve ömurlegu
ástandi brezk hermál voj-u^ ollu
bannlýsingu blaðsins á. sumum
stöðum, ónáð yfirstéttarinnar og
stirðum brosum vina og kunningj
anna, þegar þeir lásu fréttadálka
Rússells.
En þeir öllu því líka, — af þvf
að yfirmenn hans í London brugð
„Þegar hann kom heim úr Krím-
skaga-herferðinni tii þess m. a. aö
hefja umfangsmikinn fyrirlestraleiðang
ur, var honum boðið til miðdegisverð-
Russell komst fljótlegá að raun
um það( sem óteljandi stríðefrétta
ritarar eftir hans daga •— og
alveg fiam að þessu (Suður—Viet
namstpíðið geymir þess einnig
dæmilf —hafa verið að sanna, að
fréttari'arinn á vígstöðvunum, sem
á að |lýea orustunum, verður
sjálfur að heyja sitt stríð gegn
skrifstofuvaldi, þverýðgi.hætti og
tortryggni. Hann sýndi líka ó-
tvírætt fram á það, að þeir sigr
ar, sem unnir er af fréttariturum
að bakj víglínunnar með áhrifum
þeirra á allan almenning geta oft
á tíðum, haft alveg eins mikil
áhrif og heims6ögulega þýðingu
og sigrar þeir; sem vinnast á víg
ar hjá Palmerston forsætsráðherra t
Downing Street 10 og meðan á máltíð-
inni stóð, iagði ráðherrann fyrir hann
eftirfarandi spurningu: „Hvað munduð
þér gera, ef þér á þessari stundu
fengjuð yfirstjórn brezka hersins í
hendur?" — IVSeiri viðurkenning gat
greindum og dugmiklum blaðamanni
í
i
I

'j&m
$$£piissMgs
MNNM
-4 r -■
L-i......
■
' .....
.
Efri myndin er af brezku drekunum þar sem þeir ráðast á Balaclava, en sú neðri af árásinni á
„Fort Kalakov’’ í Krímstríðinu.
tæplega hlotnast.
hávær skothríð kveður við- En' fjar
lægðin er of mikil: Rússarnir
verða ekki stöðvaðir, heldur þjóta
þeir áfram gegnum reykskýin af
öllu því afli, sem hestar og menn
ráða yfir- Haldandi niðri í sér
andanum bíða allir þess, að storm
bylgja þessi ríði niður af klett
unum fyrir neðan, en í um það
bil 250 síikna fjarlægð heyrist
enn ný kúlnahríð og hún veldur
ótta og skelfingu meðajl Rúss
anna. Þeir snúa við — til hægri
og vinstri — hörfa hraðar en þeir
sóttu fram- ,,Vel af sér vikið
Hálendingar — laglega gert“,
hrópa hinir eftirvæntingarfullu á
horfendur.“
Þannig bljóðar lýsing Russells
af því, sem gat að líta við árásina
á Balaclava — fréttin, sem átti
eftir að verða tilefni hins þekkta
snilldarverks stórskáldsins Tenny
sons.
En með fréttaflutningi sínum
frá vígstöðvunum tókst Russell
ekki einungis að skapa bókmennt
ust honum aldrei heldur töldu á
valt í hann kjark með'skeleggum
greinum sínum, — að æðsti hers
höfðingi Sevastopol herferðarinn
ar, Raglan lávarður, hrökkilaðist
frá völdum. „Fólk segir; að þú haf
ir gengið að Raglan dauðum“,
sagfði ritstjóri „Times“, Ðelane,
við Russell, eftir lát hershöfðingj,
ans. Og sökum áhrifa.af skrifum
Russells varð hugsjónakonu einni,
Florence Nigtingale að nafni,
ljóst að 'eitthvað varð að gera á
sviði líknarmála hersins og í því
skyni stofnaði hún til hjálparstarf
semi, sem á+ti eftir að skapa nafni
hennar ódauðleika og varð byrj
un að hinu umfangsmikla starfi
Rauða krossins.
Sannleikur sá, sem á þennan
hátt bar t til Lundúna með skeyt
um og skipum varð brezku stjórn
innj að falli- Palmers+on tók við
stýristaumnum, þó að í efri deild
þingsins væri ennþá römm and
staða gegn „þessu ekkisens óstandi
Russell var í margra aúgum orff
g 15. júní 1965 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ
í iiii
’ir