Alþýðublaðið - 03.11.1965, Blaðsíða 7

SUMARIÐ 1950 frétti ég í Kaup-
mannahöfn, að efnilegasta ljóð-
skáld yngri kynslóðarinnar í
Noregi héti Tor Jonsson. Varð
ég mér úti um bækur hans þrjár,
„Mogning í mörkret”, „Berg ved
blátt vatn” og „Jarnnetter”, og
fékk á þeim mikið dálæti.
Veturinn eftir barst svo andláts-
fregn skáldsins. Tor Jonsson réð
sér bana að unnum úrslitasigri.
Kann ég enga raunhæfa skýr-
ingu á þeirri ráðstöfun hans, en
Norðmenn höfðu misst frábær-
an listamann.
Tor Jonsson orti á landsmáli,
enda fæddur og uppalinn í Lom,
fjallabyggð í Guðbrandsdal, sem
fræg er af náttúrufegurð sinni,
en fátækt hefur löngum þótt
landlæg þar um slóðir. Vora og
kjör hans næsta kröpp í æsku.
Tor Jonsson stundaði um skeið
landbúnaðarstörf í átthögunum,
en hleypti brátt heimdraganum,
gerðist blaðamaður og hóf rit-
störf. Kvaddi hann sér hljóðs á
skáldaþingi hálfþrítugur að
aldri og átti þá aðeins áratug
ólifað. Eigi að síður mun hans
lengi getið í norskri bókmennta-
sögu. Honum vannst vel á
skömmum tíma.
Tor Jonsson minnir helzt á
Stein heitinn Steinarr íslenzkra
samtíðarskálda. Hann samdi
ljóð af hugkvæmnislegri tækni
og var óvægilega ádeilugjarn, en
túlkaði jafnframt fíngerðar til-
finningar og yfirskilvitlegan
næmleik. Sennilega saknaði
hann alltaf æskusveitarinnar
uppi í Guðbrandsdal, en sviði
endurminninganna um harð-
ræði og umkomuleysi hvarf hon-
um aldrei. Þannig kom til sú
tvíhyggja, sem einkenndi skáld-
skap hans og hóf ljóðin í æðra
veldi. Tor Jonsson beitir mjög
táknum, hvort heldur hann er
glaður eða hryggur, sæll eða
reiður, og dauðagrunurinn fylg-
ir kvæðum hans eins og skugg-
inn ljósi. Skáld'ið skynjar örlög
sin áður en hann veit þau, styrj-
öldin hefur kannski vakið hon-
um þennan geigvænlega beyg,
og Tor Jonsson var of viðkvæm-
ur til að harka af sér nema í
eldraun bardagans, þess vegna
lét hann fallast fram á vopn
sitt að fengnum sigri, þó að hann
ætti sér ómþýða og hljómsterka
davíðshörpu. En vegna hennar
lifir hann dáinn.
Nú er í ráði að varðveita til-
tækar heimildir um Tor Jons-
son á bernskuheimili hans í Lom,
þar sem systir hans býr. Þær
verða nokkrar bækur og myndir,
svo og húsið, sem faðir hans
byggði, óbreyttir munir að eign-
armati, en ríkur arfur samt. Og
þar mun forvitinn gestur skiija
betur en ella sögu þcssa dula
manns, sem þó reyndist flestum
opinskárri í Ijóðum sínum, ein-
farans á fjöldans vegi, skáldsins,
er lagði líf sitt að veði í boð-
skap og túlkun og flýði að heirv
an til að komast heim. Þangað
hefur hann borizt í tvennum
skilningi.
Tor Jonssonvar meistari þeirr-
ar vandasömu íþróttar að gera
stutt kvæði stór. Norsk kjær-
leikssong ber aðferð hans órækt
vitni:
Framhald á 10. síðu.
[-»
GRÍMA:
Leikritið um frjálst framtak
Steinars Ólafssonar í veröld
inni.
Höfundur: Magnús Jónsson
Leikstjóri: Eyvindur Erlends
son
Magnús Jónsson brúkar í nið
urlagi leiks síns iiugmyndina
sem þeir Múlabræður hættu við
að herma eftir Strompleik Lax-
ness i Járnhausnum í vor: upp
kemur í leiknum kuflbúinn
„meistari” sem greiðir farsæl
lega fram úr rembihnút hans,
flytur áhorfendum ísmeygilega
tölu um fánýti allra hluta, ekk
ert skipti máli í því samfélagi
þar sem nú lifum vér. Karl Guð
mundsson fer með þessa þulu
af mikilli kúnst. Og þó hug-
myndin sé ekki ýkja djúpt sótt
fær þó satíra höfundarins i þess
ari „þjóðfélagsádeilu" ianghelzt
brodd í leikslokin, og þar skilst
hann greinilegast við venjubund
inn skopleik. Annað innsköts-
efni hans í leiknum, kórar, á-
vörp og athugasemdir beint til
áhorfenda, eru meir tll pírum
párs og uppfyllingar, án þess að
skipta sjálfa framvindu leiks-.
ins nokkru þó margt sé gert
með hnyttni. En vegna þessa
tvlsklnnungs, meðal annars mis
tekst leikurinn sem raunhæf á-
deila, sém ýti við áhorfendum
um, veki þá og virki til þátttö!
hugsunarferli sem fram farj í:
húsinu sjálfu.
Grímumenn lásu upp leikr
um frjálst framtak Steinars
afssonar í veröldinni, leiki
uppkastið væri víst nær
segja, á sviðinu í Tjarnarbæ;
mætti segja að leikurinn v
hálfleikinn. Þetta flutningsfi
virðist mjög haganíegt' fyrir ’
rit af þessu tagi þar sem ung
ur höfundur er að þreifa sig
áfram, kanna hvað hann géti
gert; kostir þess njóta sín vel
með þessu móti en. trafali verð
ur með minnsta móti af van
smfði þess. Sviðsetningin ef vérk
ungs leikstjóra sem enn er við
nám, Eyvinds Erlendssonar, og
frumraun hans hér sem hann leys
ir með sóma. Ég get ekki ímynd
að mér að leikritið um Steinar
hefði notlð sín betur í eiginlegri
sýrtingu;" það virðist sem sagt
allfjarri því að vera fullskrifað
til leiks. Frumhugmynd leiksins
virðíst að sönnu góð og gild; þar
er lagður grundvöllur að ósköp
venjubundnum skopleik. blönd -
uðum alvöru eftir efnum og á-
stæðum. Ferill Steinars frá venju
legum, tiltölulega heiðarlegum
sjómanni unz hann er orðinn
smygl-matador og grósséri virð
ist haganlegt tilefni hæðinnar
Og ádeiHnnar samfélagslýsingar;
Arnar Jónsson, Sigurður Karlsson ofe Karl Guðmundssson.
mér virðist hreinræktuð skop
sýn efnisins vænlegust undir-
staða undir álvöru höfundárins,
ádeilu hans og jafnvel eirthvern
boðskap. En enn sem komið er
megnar Magnús Jónsson ekki að
skrifa samféllda, sannfærandi
sviðsræðu; það einkennir rithátt
hans að setningarnar eru einatt
hnyttnar ein og ein en samtöl
in míklu miður; og byggirtg leiks
hans er mjög í molum. Léikritið
um Steinar orkar á undirritaðan
eins og forviínilegt uþpkast; þar
eru dregnar útlinUr efnis, mann
lýsinga og samfélags, sem sitt
hvað mætti gera úr. Annars veg
»r kaldrifjað grín, leikinn og
liðugan farsa, með miklu meiri
ritleikni og sviðstæknl. Hins veg
ar, kannski. róttæka samfélags
lýsingu og ádeilu með miklu rót.
tækari úryinnslu efnisins, ný-
stárlegri vinnubrögðum, gagn-
gerari skírskotun til áhorfenda
í leikhúsinu. En eins- og leikur
inn stendur nú virðist út í hött
að geta gátur um framtíð höf
undarins, ,hver leið sé honum
vænlegust cða hverja hann velji.
Leikendur Grímu sem fluttu
leikinn i Tjarnarbæ á sunnudags
kyöld eru, eins og vera ber Ungt
. fólk, sumt efnilegir leikarar, aðr
ir óráðnari eins og gengur. Einna
mest mæðir á Arnari Jónssyni,
sem fer með þrjú hlutverk, og
Hugrúnu Gunnarsdóttur með tvö.
Hugrún sýndi einna mestan leik
í sýningunni, lýsti þeim Bellu
og .Sunnu báðum með tilfinningu
ogþrótti; en raddbeitíng hennar
er , enn mjög ábótavant. Fyrsta
hlutverk Arnars, Siggi, er æði
óráðið af hálfu höfundarins, en
Arnar fór skilmerkilega með
það; Júníór gerði liann síðan
mjög skopleg skil. Þriðja aðalhlut
verk leiksins (Steinar) les Sig-
urður Karlsson, það mun vera-
fyrsta eiginlega hlutverk IcikíT
ans og var fíutningur hans óneit
anlega með miklum viðvaninga
brag. Enn er að nefna þá KarV
Guðmundsson og Eyvind Erlenda
son sem lýstu tveimur „gvend
um" æði kátlega; það eru hreirv
ar farsapersónur og líklega hc:k
legastar í leiknum. Eyvindur fór
ennfremur með hlutverk Lári’9
ar útgerðarmanns af þrihross-
ættinni, og Karl með hlutverft:
Ólafs, heiðvirðs erfiðismanno.
Fleiri nöfn verða ehsk
nefnd að sinni en þátttakendiác
í leiknum eru níu talsins, hluk
verkin fimmtán, sum örsmá. —
Leiknum var vel tekið af fulí
Framhald á 10. síðu
FRJÁLST
FRAMTAK
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 3. nóv. 1965 J