Alþýðublaðið - 02.12.1965, Blaðsíða 9

antshafsríkjanna í Vestur-Evrópu.
Á móti eru ekki sarns konar
flugskeyti vestan við tjaldið, held-
ur öll kjarnorkuvopn Bandaríkj-
anna hin langdrægari. Eru þau
aðallega í Norður-Ameríku og í
Polaris kafbátum.
Þessi staða hefur valdið því, að
margir Vestur-Evrópumenn krefj-
ast hlutdeildar í stjórn kjarnorku-
vopna til að ráða einhverju um
varnir sínar, eins og það er orðað.
Þeir una því ekki eða treysta, að
nálega allar ákvarðanir um beit-
ingu kjarnorkuvopna séu í hönd-
um Bandaríkjaforseta í Washing-
ton.
Frakkar hafa komið upp sínum
eigin kjarnorkuvopnum, vafalaust
í þeirri trú, að það styrki vald
þeirra og virðingu. Eftir það hef-
ur Vestur-Þjóðverjum þótt illt að
vera ekki þátttakendur í stjórn
kjarnorkuvopna, enda þótt þeir
hafi ekki óskað eftir slíkum vopn-
um eða leyfi til að framleiða þau.
Bandaríkjamenn gerðu tilraun
til að leysa þetta vandamál með
kjarnorkuflota bandalagsins, þar
sem margra þjóða menn væru á
hverju skipi, sem hefði kjarnorku-
vopn. Ekki var fullljóst, hver ætti
raunverulega að halda um gikkinn,
en hugmynd þessi mætti sterkri
andstöðu og hefur ekkert orðið
úr henni enn. Bretar lögðu fram
gagntillögu um skipan kiarnorku-
mála, en allt er þetta mál enn í
fullkominni óvissu. Mörg smárík-
in, ekki sízt á Norðurlöndum, vilja
engin afskipti hafa af þessu máli
og sætta sig vel við, að forseti
Bandaríkjanna beri þá ábyrgð að
ákveða notkun kjarnorkuvopna,
enda sé bezt að þau breiðist sero
allra minnst út.
Þetta eru þau meginvandamál,
sem Atlantshafsbandalagið á nú
við að stríða. Margir halda uppi
gagnrýni og vilja breytingar á
bandalaginu, ekki sízt franska
stjórnin, en sá galli er á tali þeirra
að þeir hafa ekki lagt fram skýrar
tillögur um, hvað þeir vilja, að
NATO geri, hvernig þeir vilja
breyta bandalaginu.
Enda þótt þeir, sem harðast gagn
rýna bandalagið, hafi enn ekki
lagt fram tillögur, hafa aðrir reynt
að benda á leiðir, sem kynnu að
leysa vandann og skapa á ný
þá einingu, sem áður ríkti í röð-
um þess. Þessar tillögur falla í
fjóra flokka.
FYRSTA HUGMYNDIN er að
halda núverandi skipulagi NATO
í megindráttum, en gera ýmsar
skipulagsbreytingar innan þess
ramma. Er vitað, að Bandaríkja-
menn aðhyllast þessa skoðun og
mundu helzt vilja, að þessi leið
væri farin, enda þótt þeir viður-
kenni, að breyttar aðstæður geri
ýmsar breytingar óhjákvæmileg-
ar. Hins vegar telja margir, að
þessi leið geti aldrei fulinægt
óskum Frakka.
Helztu breytingar, sem til greina
kæmu, væru mun nánari samvinna
á varnarsviði. Mundu Bandaríkja-
menn þá taka upp nánara sam-
band við stjórnir Evrópulandanna,
til dæmis í málum eins og Kúbu-
deilunni, þegar Kennedy og Krust-
jov stigu fram á barm kjarnorku-
styrjaldar, en þá var varla unnt
að segja, að stjórnin í Washing-
ton leitaði neinna ráða hjá banda-
mönnum sínum.
ÖNNUR HUGMYNDIN er að
gera Atlantshafsbandalagið að
„tveggja hæða húsi“ eins og það
er orðað, það er að flokka þátt-
tökuríkin í tvennt, eins konar að-
alfélaga og aukafélaga. Mundu
þá aðalfélagarnir samhæfa varnir
sínar undir einni stjórn, eins og
ætlunin hefur lengi verið, en auka-
félagar (sem væru væntanlega
Frakkar) þyrftu ekki að taka þátt
í slíkri sameiningu og hefðu að-
eins hið lausara varnarsamband.
Ný bátttökuríki mundu verða
aukafélagar í fyrstu og væri jafn-
vel hugsanlegt að hafa þriðja
flokkinn fyrir þau ríki, sem vilja
aðeins hafa laus en vinsamleg
tengsl við bandalagið.
Þessi lausn gæti komið til greina
ef ókleift reyndist að bjarga banda
laginu á grundvelli heilsteyptara
samstarfs. En varnarmáttur þess
mundi verða minni en hann er í
dag og eftirgjöf við ólík sjónar-
mið kynni að reynast slík útvötn-
un, að bandalagið yrði veikara
en áður.
ÞRIÐJA HUGMYNDIN er að
byggja bandalagið á „tveim súl-
um“ eins og það er kallað. Væri
þá stofnað sérstakt varnarbanda-
lag Evrópu með þátttöku allra
bandalagsríkjanna þar í álfu, að
Bretum meðtöldum. Mundi banda-
lagið síðan hvíla á þessum Evrópu-
samtökum annars vegar og Norður-
Ameríku (það er Bandaríkjunum
og Kanada) hins vegar. Yrði þá
meira jafnræði milli Evrópu og
Ameríku, eins og margir hafa
óskað eftir.
Bandaríkjamenn hafa alla tíð
stutt sem mesta sameiningu í Vest-
ur-Evrópu og mundi reynast mun
léttara fyrir þá að sémja við einn
aðila austan Atlantshafsins
en 12—13.
Ýmsir telja þó, að þessi hug-
mynd sé ekki raunhæf. Benda þeir
á, að öll helztu deilumál banda-
lagsins mundi vera að finna Ev-
rópumegin og gætu þau torveldað
stofnun varnarbandalagsins þeim
megin hafsins. Ekki þykir ólík-
legt að Frakkar mundu reyna að
verða ráðandi þjóð Evrópumegin,
og vaknar þá spurning þess efnis,
hvort aðrar Vestur-Evrópuþjóðir
mundu una því. Og hvað um kjarn-
orkuvopnin? Mundi varnarbanda-
lag Evrópu frekar verða óháð
bandarískum kjarnorkuvopnum til
að mæta hinum 700 rússnesku
eldflaugum en Vestur-Evrópurík-
in eru í dag?
FJÓRÐA OG SÍÐASTA HUG-
MYNDIN er í aðalatriðum hin
sama og „súlurnar tvær“ nema
hvað ekki er gert ráð fyrir varnar
bandalagi Vestur-Evrópu innan
NATO, heldur aðeins bandalagi
meginlands þjóðanna, með Frakka
og Vestur-Þjóðverja sem kjarna.
Efnahagsbandalag sexveldanna
mundi þannig mynda sérstakt
varnarbandalag innan NATO, en
Framhald á 10. síffu.
SVEINN
SÆMUNDSSON
í BRIMGARÐINUM
Sveinn Sæmundsson, höfundur þessarar bókair*
er AkurnesEngur, en hleypli snemma heimdrag/«
anum, fór I siglingar og dvaldist: f Kanada vfö
nám og störf .Sföastliðin álla ðr hefur Sve»nr»
veriö biaöafulltrúi Flugfélags fslands.Hann hefut»
ritaö mikinn ffölda greina og frðsagna I blöð osj
ffmarit(en þessi bókersú fyrsta frð hans hendi'.
Hér eru fjórfán frðsagnir úr sfarfi ís’enzkra sjó-
manna, barðttu viö bafiö og æðandl ofviðri vl£á
grýtta kiettastrðnd islands.