Vísir - 04.03.1959, Blaðsíða 4

Vísir - 04.03.1959, Blaðsíða 4
VlSIR Miðvikudaginn 4. marz 1&59 Símon Jóh. Ágústsson: Mttt œitSeiðingu harnn. Fyrir noltkru flutti próf. Símon Jóh. Ágútsson útvarpserindi um ættleiðingu barna. Vísir varð bess var, að erindi ]>essi vöktu mikla athygli almennings, enda ættleiðing víða á dagskrá af augljósum ástæðum, svo að blaðið fór bess á leit að fá erindin til birtingar. Hefur prófessorinn endursamið þau að nokkru leyti fyrir blaðið, og kann það honum þakkir fyrir. r-TJu' 3 Ættleiðing tíðkaðist með Forn-Grikkjum og Rómverjum, og úr rómverskum rétti er hún komin inn í norræn, germönsk ■og engilsaxnesk lög. Hún er og kunn frá fornu fari með ýms- um öðrum þjóðum. Uppruna- legt hlutverk ættleiðingar virðist hafa verið það að koma í veg fyrir að ættin dæi út, varðveita hana sem þjóðfélags- ^stofnun. Barnlaus maður eða hjón tóku sér kjörbarn, oftast kjörson, sem hlaut með laga- gerningi sömu réttindi og skyldur sem væri hann hold- getinn sonur þeirra. Upphaf- lega virðist hafa legið ættleið- ingunni til grundvallar dul- rænar hugmyndir um skyld- leika, sbr. fóstbræðralag. Með helgiathöfn og síðar jafnframt ■eða eingöngu með lagagerningi var unnt að tengja einstakling við ættina með böndum, sem ýafngiltu blóðsifjum eða voru hin sömu. Þessar frumstæðu hugmyndir eru nú auðvitað horfnar í vestrænum menning- arþjóðfélögum. Því er ekki lengur trúáð, að með ættleið- ingu sé stofnað til blóðsifja milli kjörbarns og kjörfor- eldris. Megintilgangur. Upphaflega réð því hagur kjörforeldris og ættar þess meira um ættleiðinguna en hagur kjörbarnsins, en nú er þessu orðið öfugt farið. í flest- um löndum er megintilgangur ættleiðingar sá, að fá vanrækt- um og munaðarlausum börn- um hæfa kjörforeldra, sem ganga þeim í föður og móður stað. Af þessum ástæðum fjölgaði ættleiðingum mjög upp úr fyrri heimsstyrjöld og hinni síðari. Með ýmsum þjóð- um, svo sem Dönum, þar sem ættleiðing er mjög tíð, koma þó önnur sjónarmið til greina, •einkum það að eiginmaður konu, sem átt hefur með öðr- um óskilgetið barn, eða eigin- maður fráskilinnar konu eða ekkju með börnum, ættleiði þau. Loks er víða miklu al- gengara en áður var, að ætt- íngjar barns, sém taka það að sér til uppeldis sakir munaðar- leysis eða vanhæfis foreldris, fái það ættleitt. En ávallt er asttleiðingin réttlætt með því í þessum tilvikum, að með því móti sé hag barnsins betur borgið, þótt raunar sé það í ýmsum tilfelium vafamál. Lög um settleiðingu. Þótt ættleiðing hafi tíðkazt um langt skeið hér á landi, var Sngin heildarlöggjöf hér'til um hana fram til ársins 1953, en þá voru lög um ættleiðingu sett. Ættleiðingum hafði farið mjög fjölgandi og löggjafinn því tal- ið nauðsynlegt að hafa skýrari ákvæði og meiri aðgát um veit- ingu ættleiðingaleyfa en áður. í lögunum eru tekin fram nokkur lágmarksskilyrði, sem væntanlegur ættleiðandi verð- ur að uppfylla, en að öðru leyti hefur dómsmálaráðuneytið það mjög í hendi sinni, hverjum það veitir ættleiðingarleyfi og hverjum það synjar um það. En þar sem löggjöfin hefur ekki orðið til þess að fækka ættleiðingum, heldur fremur hið gagnstæða, má ætla, að ráðuneytið synji sjaldan ætt- leiðingarbeiðnum, ef lág- marksskilyrðum laganna - er fullnægt. Þar sem ættleiðing er orðin næsta algeng hér á landi, en er mjög afdrifarík fyrir þá, sem eiga persónulega hlut að máli, mun ég ræða hér aðallega um hana frá sálfræðilegu og upp- eldislegu sjónarmiði, ef vera kynni, að einstaklingar og stofnanir þær, sem milligöngu hafa um ættleiðdngu, létu sig hugleiðingar þessar einhverju varða. Þá mun ég og víkja sér- staklega að íslenzku ættleið- ingarlöguríum og _ framkvæmd þeirra. Þegar hjón ættleiða barn. Ég ræði hér eingöngu um ættleiðingu í því formi, þegar hjón ættleiða barn, — barn- laus kjörforeldri eru hér eink- um höfð í huga — tryggja því og afkomendum þess erfðarétt eftir sig, kenna það til sín og ala það upp sem þeirra eigið barn væri, því að þessi tegund ætleiðing'ar er algengust og hefur mest félagslegt giidi. Raunar er ættleiðing í öðrum tilvikum heimiluð í lögum, t. d. að einhleypur kari eða kona ættleiði barn og sjái um upp- eldi þess, en ábyrgar stofnanir, sem hafa milligöngu um ætt- leiðingu, hafa jafnan gætt mik- illar varúðar og ekki mælt með einhleypu kjörforeldri, nema sérstaklega standi á. Menn geta jafnvel gert fullorðinn mann að kjörbarni sínu, en þá auð- vitað með sjálfs hans sam- þykki. í flestum eða öllum vestræn- um. löndum er högum þannig háttað, að þúsundir barnlausra hjóna vilja taka kjörbarn, en þó eru þar tugir stofnana yfir- fullar af munaðarlausUm börn- um eða börnum, sem geta ekki verið í umsjá móður eða for- eldra, Ber einkum tvennt til lar móðirin fer að sinna því gerbreytt viðhorfi hennar við Því, svo að móðir, sem ráðin ! var í því að gefá frá sér ófætt ,barn sitt, getur snúizt hugur, svo að hún'vilji fyrir hvern jmun halda því. Fyrsta skylda ármannsins gagnvart móður- kjörforeldrar ættleiði barn, sem hefur sakir óheppilegrar meðferðar beðið mikið tjón á persónuþroska sínum. Af þess- um ástæðum er það bezt bæði fyrir kjörforeldrana og barnið, að það fari sem fyrst til þeirra. Því fyrr sem þau taka barríið, því meiri líkindi eru á því, að inni og barninu er því að kanna tilfinningatengsl þeirra við það hæfi hennar, möguleika og Símon Jóh. Ágústsson. þessa: Sum þessara barna þykja ekki ættleiðingarhæf sakir andlegra eða líkamlegra ágalla, og síðan eru margar mæður mjög tregar til þess að gefa börn sín, jafnvel þótt lítil líkindi séu á því, að þær geti annazt uppeldi þeirra, enda sumar þeirra lítt hæfar eða ó- hæfar til þess. Varðar 3 aðila. Ætt|eiðing varðar þrjá aðila: foreldra barnsins, sérstaklega móður þess, barnið sjálft og væntanlega kjörforeldra þess, verði hin sömu eða nær hin sömu og um þeirra eigið barn væri að ræða. Þrjár mótbárur, Þrjár mótbárur eru aðallega gegn því, að ættleiðing fari mjög snemma fram::) *) Sjá um eftirfarandi: John Bowlby: Maternal Care and Mental Health, Geneva 1952, Chap. 11, bls. 101—108. 1. Móðirin verður að taka á- kvörðun sína mjög fljótt. 2. Barnið getur ekki verið á brjósti. 3. Mjög torvelt er að dæma um þroskamöguleika ungbarns. Hin fyrst talda mótbára er ef til vill þyngst á metunum. Það er ekki nóg, að móðirin taki rétta ákvörðun, heldur verður hún einnig sjálf að vera sannfærð um, að hún hafi gert rétt, svo að hún þjáist ekki af samvizkubiti og sjálfsásökun- um, og svo að viðskilnaður hennar við barnið verði sem sársaukaminnstur. En sjaldn- ast leiðir til góðs að draga þessa ákvörðun mjög á ianginn. Reyndur ármaður getur orðið móðurinni að miklu liði, og ef vilja á því að ala sjálf upp barnið og veita henni alla þá aðstoð, sem unnt er. Samt sem áður er móðurinni ótvírætt sjálfri fyrir beztu, að gera það sem fyrst upp við sjálfa sig, hvort hún ætlar að gefa barnið eða halda því. Og ef hún kemst að þeirri niðurstöðu, að hún sakir eigin ágalla eða aðstæðna, sem ekki er unnt að ráða bót á, sé vanfær til þess að veita barninu sómasamlegt uppeldi, fæ ég ekki annað séð en það sé vafasöm ráðstöfun að hvetja hana til þess að hafa barnið nokkra mánuði á brjósti áður en hún lætur það frá sér. Allur viðskilnaður hennar við barnið hlýtur að verða miklu sárari með þessu móti. Enginn ágreiningur er um það, að móðurmjólkin er ung- barninu hollasta fæðan. En þó ber þess að gæta,' að^ vitneskja manna um næringarþörf ung- banra er miklu meiri nú en áð- ur var, svo að nú er ólíkt minni hætta á því en áður fyrr, að pelabörn bíði verulegt eða varanlegt tjón af vaneldi, ef það er í góðra manna höndum og læknir fylgrst vel með heilsufari þess og framíörum. A. m. k. er það mikið vafamál, hvort betra er fyrir barnið tíð barnsins rétt eftir fæðingu á langinn með öllum þeim ó þess. Raunar kemur margt, sem máli skiptir. fram hjá móður- inni áður en hún elur barnið, svo sem teng'sl hennar við barnsföður sinn, skapgerð, möguleikar og jafnvel hæfi hennar til þess að annast uppeldi barnsins. Hins vegar getur fæðing barnsins og þeg- kostum, sem því fylgja, en að vera nært á pela og ættleiðing- in fari snemma fram. Þriðja mótbáran. Þriðja mótbáran gegn því að ættleiðing fari snemma fram Frh. á 9. s.' ' hún hefur leitað hjálpar nógu snemma, er mögulegt, að hún;síátft’ að vera nokkra mánuði og verða þeir, sem milligöngu geti tekið ákvörðun um fram-1 á brjósti og- ættleiðingin dragist hafa um ættleiðingu, að kynna ... - •— ’■ f sér þá eftir föngum. Móðurinni verður að hjálpa til þess að taka ákvörðun, sem er henni og barninu fyrir beztu, og koma henni til skilnings á að- stæðum sínum. í öðru lagi verða menn að reyna að ganga úr skugga um, hvort barnið er heilbrigt á sál og líkama og gera sér greinfyrirmöguleikum þeim,, sem það býr yfiii, en það er mjög torvelt, einkum þegar ungt barn á í hlut, og guk þess eru hér, til baga ýmsir hleypi- dómar, sem ég mun víkja að síðar. í þriðja lagi verða memi að ráða í með nókkurri vissu, hverpig hjón þau, sem um ræðir, munu reynast sem kjör- foreldrar og veita þeim ýmsa aðstoð og leiðbeiningar a. m. k. í byrjun. Þetta eru ekki auð- veld viðfangsefni og þar að auki verður að ráða fljótt fram úr þeim, því að allir,. sem reynslu hafa í þessum efnum, telja miklu varða, að barnið fari til kjörforeldra sinna svo fljótt sem þess er kostur, og ástæðurnar til þess eru einkum þessar: Frá uppeldislegu sjón- armiði er bezt að barnið fari til kjörmóður sinnar svo að segja rétt eftir fæðingu, því að með.því .móti er bezt tryggt,. .að hún líti á það sem sitt .eigið barn, Ef barnið verður hjá móður sinni, getur hún gefizt fljótt upp á því að hafa það hjá sér, vanrækt það eða kom- ið því fyrir á vöggustbfu eða smábarnaheimili. En ýmis þeirra eru enn rekin á þann hátt, að andlegur þroski barn- anna heftist eða bíður tjón af. Langur dráttur getur hæglega [orðið þess valdandi, að góðir .usturríski dýraíeinjarinn Ernst Gobol kynnir blaðaljósmynd- rrum ellefu vetra gamlan fíl, sem er eign dýragarðsins í Torino i Ítalíu. Héfur enskur prófessor fengið fílinn lánaðan, því að hann ætlar að reyna að feta í fótspor Hannibals yfir Alpana, tara frá Grenoble til Torino, en hershöfðinginn mikli fór mdj herskara sína suður yfir fjöllin árið 129 f. Kr. burð. j

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.