Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 5

Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 5
HERSTEINN PÁLSSON, ritstjóri: VÍSIR í HÁLFA ÖLD i. Undir síðustu aldamót eygðu menn dagsbrún i islenzkm þjóðlífi. Þegar 20. öldin gekk i garð, var kominn nýr tími í flestum efnum. Þjóðin hafði léngi barizt fyrir frelsi og réttarbótum, og henni hafði orðið talsvert ágengt, þótt ekki sæi enn fyrir enda þessarar baráttu. Sókninni var haldið áfram af kappi, og jafnframt var unnið að bættum kjörum í atvinnu- og efnahagslifi, því að menn sáu, að þau urðu að haldast í hendur við aukin réttindi á sviði stjórnmála. Hvort um sig tryggði hitt, og annað gat varla staðizt án hins. Þeir sigrar, sem unnizt höfðu, gæddu menn bjartsýni, svo að margt var nú talið óhætt, sem enginn hafði látið sér til hugar koma áður. íslendingar sáu og sýndu, að þeir gátu fiest, sem öðrum hafði einum verið talið fært, og þetta gaf framtakssömum mönnum byr undir vængi. Þó hafa þeir liklega verið einna bjartsýn- astir, sem töldu fyrir aldamótin, að hér í Reykja- vík væru fyrir hendi skilyrði til að gefa út dag- blað. í fyrstu tilraun af þvi tagi réðust tveir ungir menn, sem síðar urðu þjóðfrægir. Þetta voru þeir Einar Benediktsson og Sigurður Júl. Jóhannesson, sem dvaldist mestan hluta ævinnar vestan hafs. Þegar þeir hófust handa um að gefa út „Dagskrá“, sem ættað var að verða dagblað, en hún kom fyrst út 1. júlí 1896, voru íbúar Reykjavíkur aðeins um 5000. Sá hópur nægði ekki til þess, að tilraunin mætti lánast. Þar við bættist, að samgöngur voru harla lélegar, svo að ekki sé dýpra tekið í árinni, samband erfitt út um land, enn erfiðara við útlönd, prentsmiðj- ur frumstæðar, eins og gefur að skilja, og fleira kom þar til greina — allt andstætt. Svo leið fram yfir aldamót, en þá gerði Jón Ólafsson ritstjóri næstu tilraun — árið 1903 — til að hleypa af stokkunum dagblaði. Það var Reykjavík. Þessi tilraun fór líka fljótlega út um þúfur. En á þessum áratug eftir 1896 og næstu árum gerðust margvíslegar breytingar hér á landi. Fólkinu fjölgaði lítið eitt, en út af fyrir sig réð það ekki úrslitum. Meira virði var ])að, sem þjóðin hafði hrundið í framkvæmd, og það endurmat á sjálfri sér, sem hún var því fær um. íslendingar fengu ráðherra með aðsetri í land- inu sjálfu, einangrun þeirra við útlönd var rofin því að sæsími var lagður til landsins, út- gerðinni óx fiskur um hrygg og atvinnutækjum fjölgaði. Tímarnir breyttust ört, og menn urðu dugmeiri og bjartsýnni en áður. Þegar svo var komið, að tugur var liðinn af 20. öldinni, var genginn i garð sá tími, þegar unnt var að stofna dagblað hér i bæ og halda þvi úti, og var þó vitanlega engin vissa fyrir því, er í það var ráðizt. II. Einar Gunnarsson lét þó ekki óvissuna aftra sér. Hann var að nálgast fertugt (fæddur 28. maí 1874), þegar hann hleypti Vísi af stokk- unum. Það blað var þó engan veginn fyrsta viðfangsefni hans á sviði ritstarfa eða útgáfu- starfsemi. Hann gaf meðal annars út „Handbók fyrir alla“ árum saman, og þótti hún hið mesta fróðleiksþing. Þá má og geta þess, að þegar menn héldu, að blásýra halastjörnunnar 1909 mundi eyða heimsbyggðina, gaf Einar út póst- kort, sem var jafnframt farmiði með stjörnunnil Sitthvað fleira fékkst hann við, og í ársbyrjun 1905 hafði hann hafið útgáfu Unga íslands. Þótt Einar Gunnarsson yrði til að hrinda Visi af stað, starfaði hann ekki lengi við blaðið, þvi að hann var löngu hættur útgáfu þess og ritstjórn, þegar hann andaðist 22. nóvember 1922. Vísir birti þá dánarminningu hans og skrifaði hana Benedikt Sveinsson. Hann komst meðal annars svo að orði í eftirmælum sínum: ■' „V* „4SS unnar — og það virðist augljóst, að blaðið hefir verið undirbúið nokkuð lengi. Lesflöturinn var 17 sm. á annan veg og 30 á hinn, siðurnar voru fjórar og dálkarnir þrir — hver 12 „sísero“, eins og það kallast á prentaramáli. Einar Gunnarsson sýnir strax á fyrstu siðu hins fyrsta tölublaðs, að hann hefir smekk fyrir því, sem almenningur mun hafa áhuga fyrir — eða er vænlegt til að vekja athygli almennings, því að hann birtir þar mynd, sem er tiltölulega jafnstór og ýmsar stærstu myndir blaðanna eru nú. Daginn eftir að blaðið kom út, voru liðin 60 ár frá fæðingu frægasta vísindamanns, sem ísland hafði alið, Niels Finsens. Hann fæddist 15. desember 1860, og hefði orðið 50 ára daginn eftir fæðingu Vísis, ef honum hefði enzt aldur (hann andaðist 24. sept. 1904.) Myndin var af honum. En Visir birti ýmislegt fleira. Hann hóf til dæmis þegar í stað birtingu framhaldssögu, og þar var ekki verið að velja höfund af verra taginu, því að sagan var eftir engan annan en Emile Zola. Þar að auki var heil siða af ýmsum erlendum fréttum. Þær voru ekki alveg nýjar af nálinni, enda þótt sæsíminn væri kominn. Þær voru teknar úr siðustu blöðum, sem borizt höfðu, áður en blaðinu var hleypt af stokkunum. En þótt ritsíminn væri ekki enn notaður til að bera fregnir milli landa, kom liann Vísi að gagni frá upphafi vega, því að á fremstu síðu fyrsta blaðsins var fregn, sem siminn einn gerði blaðinu kleift að flytja. Ilún fjallaði um veðrið þenna dag á ýmsum stöðum úti um land — t. d. á Akureyri, Seyðisfirði og Grímsstöðum. Já, menn höfðu ekki siður áhuga fyrir veðurfregn- um þá en nú. Ekki má heldur gleyma auglýsingunum, sem ekkert blað getur án verið, því að þær fylltu meira en síðu. í einni þeirra minnir Einar með- al annars á Unga ísland, en ein fárra verzlana, sem þá auglýsti og er enn starfandi, var „EDIN- BORG“, sem skýrði almenningi svo frá, að jóla- salan mikla hæfist þar þenna dag — 14. desember. „Ekki var annar maður fundinn rneðal ungra manna, er Einari væri greiðviknari og dreng- lyndari. Mætti þess ýmsir minnast. Þjóðrækni var kynfylgja hans föst og eðli hans svo sam- gróin, að aldrei mátti bregðast. Aldrei spurði hann um fjölda eða mátt andstæðinga sinna, heldur var hann jafnan ótrauður að ganga fram með þeim fremstu í fylkingu til allra dáða. Þó gekk hann ekki þann veg fram fyrir skjöldu, að hann talaði á mannfundum. Var hann einn þeirra, er annað tveggja eru of geðríkir eða skortir framfærni til að beita sér þann veg. En víst má segja, að á honum hafi rætzt hið fornkveðna: Þagalt ok hugalt skyli þjóðans barn ok vigdjarft vera. Brá ekki skugga á það, að hann hafði stað- fastan vilja til þess að fylgja fram eindregnustu þjóðarkröfum. Var eigi spurt um fylgi eða metorð ...“ III. Fyi ita tölublað Vísis kom út miðvikudaginn 14. desember — það er einkennileg tilviljun, að 50. afmælisdaginn ber upp á sama dag vik- IV. Fyrsta tölublað Vísis kom út á miðvikudegi, eins og þegar er sagt, og á einum stað á fyrstu síðu segir: Næsta blað á föstudag. Þar fyrir neðan stendur þessi klausa: Vf SIR er að þreifa fyrir sjer, hvort tiltök sjeu að stofna hjer dagblað. Dagblaðið ætti aðallega að vera sann- ort frjettablað, en laust við að taka þátt í deilumálum. Vísir óskar stuðnings sem flestra og leiðbeiningar um það, sem vanta þykir. Lesari góður, viljið þjer hugsa um blaðið og láta það vita uni tillögur yðar. Loks er þess að geta, að nafnið var meira en eitt orð, því að það var á þessa leið:„Vísir til dagblaðs í Reykjavík.“ Þessi þrjú atriði sýna, að Einar Gunnarsson hefir engan veginn verið viss um, að þessi til- raun mundi bera meiri árangnr en hinar fyrri. Iíann vildi því ekki virðast of sigurviss í upp- hafi. Afmælisblað VÍSIS VÍSIR 50 ÁRA 5
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.