Vísir - 14.12.1960, Qupperneq 17

SJAVARUTVEGURINN
• •
I HALFA OLD
Eftir Davíð Ólafsson fiskimálastjóra
Þegar litið er hálfa öld aftur í tímann á
þróun sjávarútvegsins á íslandi mun flestum
fara svo sem höfundi þessarar greinar, aS
undrast þá stórkostlegu breytingu, sem á hefur
orðið.
Við upphaf þessa tímabils voru framsýnir
menn að eygja þá miklu möguleika, sem sjórinn
umhverfis landið liafði uppá að bjóða, ef beitt
væri þeirri tækni, sem þá var þekkt.
Fram á miðja 19. ötd liöfðu framfarir á sviði
fiskveiða íslendinga verið svo litlar að heita
mátti alger kyrrstaða. Þilskipaútgerð var þá
enn á frumstigi og það var fyrst undir lok
aldarinnar, þegar Englendingar tóku gufuaflið
i þjónustu fiskveiðanna, að íslendingar tóku
að eignast sæmileg skip á þeirra tíma mæli-
kvarða, þegar þeir tóku að kaupa þilskipin,
sem Englendingar losuðu sig við er þeir sjálfir
skiptu yfir til gufuskipanna. En þilskipin voru
aðeins stig í þróuninni, sem stóð raunar
skamma hríð. En engu að síður var það tíma-
bil þýðingarmikið. Stóraukin afkastageta þess
skipakosts, miðað við liin ófullkomnu áraskip,
sem áður tíðkuðust eingöngu, hafði mikla þýð-
ingu i tvennu tilliti. í fyrsta lagi kynntust menn
nú betur en áður fiskimiðunum umhverfis land-
ið og gátu betur gert sér grein fyrir þeim afla-
möguleikum, sem fyrir hendi voru, og i öðru
lagi myndaðist aukið fjármagn i landinu, sem
leitaði stærri verkefna, sem nú voru á næsta
leiti.
A fyrsta áratug aldarinnar mátti segja að
margt gerðist i senn, sem úrslitaþýðingu hafði
fyrir þróun fiskveiðanna liér á landi. Á þessu
timabili var fyrst sett vél i bát, sem verður upp-
haf vélbátaútgerðarinnar, fyrstu togararnir eru
keyptir tit landsins, sein verður upphaf togara-
útgerðárinnar, síldyeiðar með herpinót hefjast,
sem verður fyrirboði stóraukinna síldveiða og
þannig mætti tetja fleira.
í yfirliti því, sem hér fer á eftir nnin verða
leitast við að sýna jiróun þá, sem orðið hefir
frá árinu 1910. Verður það bezt gert með því
að rekja þróun fiskiskipastólsins, aflamagnsins
og loks hversu aflinn hefur verið hagnvttur.
Fiskiskip astóllinn.
Mynd á bls. 18, gefur yfirlit yfir breytingar
þær, sem orðið hafa á fiskiskipastólnum, að
skipategundum og stærð.
Auk þeirra fiskiskipa, sem hér eru talin
hefir svo verið allmikill fjöldi þilfarsbáta
undir 12 rúmlestum og opnir vélbátar og loks
framanaf tíniabilinu róðrarbátar. Þannig voru
taldir 13G4 róðrarbátar árið 1910 en um tölu
opnu vélbátanna og þilfarsbáta undir 12 rúml.
var ekki vitað.
Róðrarliátunum fór svo mjög fækkandi og
voru árið 1920 komnir niður i 1000 en um tölu
liinna var þá enn ekki getið í skýrslum. Það
var fyrst árið 1930, að skýrslur telja þessa tvo
flokka háta og voru þá 423 opnir vélbátar og
3G4 þilfarsbátar undir 12 rúml. Tala róðrar-
báta var aðeins 171 og hurfu þeir smámsaman
úr sögunni. Þilfarsbátum undir 12 rúml. og
opnum vélhátum fór einnig fækkandi, þar sem
nýbyggingar voru yfirleitt stærri þilfarsbátar.
Þannig voru árið 1950 aðeins taldir gerðir út
223 opnir vélbátar og á skrá voru aðeins 110
þilfarsbatar undir 12 rúml. Síðasta áratuginn
og einkum síðustu árin hefur bátum í þessum
stærðarflokkum aftur farið lieldur fjölgandi.
Ástæðunnar til þess er vafalaust fyrst og fremst
að leita í útfærslu landhelginnar, sem hefir
leitt til aukinnar aflasældar á grunnmiðum.
Þegar tímabilið hófst var tími seglskipanna
að líða og fór þeim ört fækkandi eftir 1910.
Þegar kom fram á þriðja tug aldarinnar hverfa
þau með öllu úr fiskiskipaflotanum, því þau
sex seglskip, sem enn eru talin á skrá sem fiski-
skip árið 1930, munu þá ekki hafa verið notuð
til fiskveiða lengur.
Vélvæðing fiskiskipaflotans hófst fyrir al-
vöru um það teyti, sem þetta tímabil, sem hér
Kiitter frá byrjun aldarinnar.
Úr gömlum Vísisblöðum
Nýr kvenbáningur.
Síðustu árin hafa konur, einkum á Englandi,
haft sérstakan utreiðabúning, nokkurs konar
buxur með mjög víðum slíUmum. En nú er
svo komið að farið er að taka þennan búning
upp sem hversdagsföt. í Lundúnum tók all-
margt kvenfólk upp á þvi í fyrra og nú um
áramótin eru þær byrjaðar á því í París og
má telja víst að hann ryðji sér smám samar
til rúms i öllum siðuðum löndum. Fyrst var
búningurinn sýndur í höfuðteikhúsunum í
Paris og vakti hann sem geta má nærri afar-
mikla athygli. Nú hafa konur tekið hann upp
í ýmsum löndum. Mætir liann víða hinni mestu
mótspyrnu einkum í lítt upptýstum löndum.
Hafa stúlkur í Madrid verið ofsóttar af skriln-
um, er þær hafa sést i buxum.
I Kaupmannahöfn er eitthvað lítitsháttar
farið að bera við að nota þennan búning og
þykir mikið til koma — af því liann kemur
frá París. En ef hann hefði komið frá Græn-
landi væri það varla talið eftirbreytnivert.
(Miðvd. 29. marz 1911)
Davið Ólafsson.
um ræðir, hófst. Togararnir sýndu brátt mikla
yfirburði í veiðum, enda var fiskur mikill á
þessum fyrstu árum togaraútgerðarinnar.
Fjölgaði þeim ört fyrstu árin og allt fram undir
1930, en það ár voru þeir taldir 42.
Uppúr því varð þó hreyting á. Miklir og
vaxandi efnahagsörðugleikar steðjuðu að tog-
araútgerðinni á árunum eftir 1930. Erfiðleikar
þessir áttu upptök sín í þeirri viðskiptakreppu,
sem gekk yfir heiminn um og eftir 1930 en
litill skilningur manna á áhrifum þeirra erfið-
leika á rekstur togaranna jók þá fremur en
að draga úr. Togaraflotinn gekk þvi mjög úr
sér á áratugnum fyrir styrjöldina þvi um ný-
byggingar var ekki að ræða og árið 1940 va,
tala togarnnna komin niður í 34.
Það var fyrst eftir styrjöldina að liægt var
að hefjast handa um endurbyggingu togara-
flotans og á árunum 1947 til 1952 voru byggðir
44 nýir togarar. Voru þeir að stærð og öllum
búnaði í fáu sambærilegir hinum eldri togurum,
enda hurfu hinir síðarnefndu smátt og smátt
og voru ýmist seldir úr landi eða höggnir upp
sem brotajárn. Mátti heita að togaraútgerðin
byggðist eingöngu á hinum nýja flota eftir 1950.
Gat það ekki talist óeðlilegt þó nokkurt hlé yrði
á togarahyggingum eftir hið mikla átak,
sem gert var í þvi efni á fyrrgreindu
tímabili, en óstöðugt efnaliagsástand innan-
lands og ört vaxandi verðbólga, sem leiddi til
vaxandi rekstrarkostnaðar, sem bitnaði harð-
ast á sjávarútveginum, átti einnig sinn þátt i
því hléi, sem varð á togarabyggingum um nokk-
urra ára skeið. Fyrst var hafist handa aftur
um byggingu togara til að hæta í skörð, sem
orðið höfðu við skiptapa en síðar er um ný-
byggingar að ræða, sem eru viðbót við þann
flota, sem fyrir hendi er. Má gera ráð fyrir, að
á þessu ári verði togaraflotinn orðinn 49 skip
og rúmlestatalan 33.900. Er þá meðalstærð skip-
anna orðin G92 rúmlestir. Er það rétt tvöfalt
á við það, sem var árið 1940.
Svipuð þróun og að því er togarana snertir,
átti sér stað með vélbátaflotann. Ör fjölgun
átti sér stað þegar eftir 1910 og var það livort-
tveggja, að ný skip voru byggð óg vélar voru
settar í opna báta og þilskip. Árið 1930 var
tala vélskipa, annarra en togara, orðin 2G4, en
þar með eru talin allmörg eimskip (línuveið-
arar), sem voru um 30 að tölu en fór fækkandi
næsta áratuginn. Vélbátaflotinn óx jafnt og
þétt að tölu til en eftir styrjöldina varð einnig
mikil breyting á stærð hátanna og fór ineðal-
stærðin ört vaxandi. Þannig var meðalstærðin
árið 1940 26 rúml. en var orðin 1950 um 48
rúml. og á þessu ári mun láta nærri, að hún
verði 53 rúml. Rúmlestatala 737 skipa vélbáta-
flotans á þessu ári mun vera nærri 40 þús.
Aflamagnið.
Aflahrögð geta sem kunnugt verið afar mis-
jöfn frá ári til árs og eru þó sveiflur í afla-
brögðum misjafnar hvað hinar ýmsu fiskteg-
undir snertir. Alkunnugt er, að engin þeirra
fisktegunda, sem veiðast hér við land hafa sýnt
Afmælisblað VÍSIS
VÍSIR 50 ÁRA
17