Vísir - 14.12.1960, Side 21

Vilhjálmur Þ. Gíslason
útvarpsstjóri:
30 ára starf Ríkisútvarpsins.
Ríkisútvarpið hefur nú starfað i 30 ár. Það
byrjaði um jólin 1930. Þá var margt rætt og
ritað um þetta nýja furðutæki og um framtíð
þess og möguleika hér á landi. í „Vísis“-grein
skömmu eftir áramótin stendur þetta t. d.:
„Svo virðist sem eitt hið markverðasta menn-
ingartæki sé nú að dreifa sér meðal landsmanna,
þar sem útvarpið er að ná sambandi við allmörg
heimili landsins og vonandi leggur það með tím-
anum flest heimili undir áhrif sín“.
Nokkrum dögum seinna segir „Vísir“ enn:
„Það hafa víst fáar framkvæmdir hér á landi
vakið jafnmiklar vonir í brjóstum manna sem
útvarpið, enda eru möguleikar þess bæði til
fræðslu og skemmtunar nær ótakmarlcaðir, sé
því vel stjórnað. Þess var því beðið með óþreyju
um allar sveitir lands vors“.
Útvarpið var ekki gamalt í nágrannalöndum
okkar þegar það hófst hér. Brezka útvarpið,
B.B.C., tók til starfa í ársbyrjun 1927 en einlca-
stöð hafði verið til frá 1922.
Tilraunir til útvarpsstarfsemi einkastöðvar
höfðu einnig verið gerðar hér áður en rikis-
valdið lióf sín afskipti. Á vegum Rikisútvarpsins
höfðu einnig farið fram tilraunasendingar all-
löngu áður en reglulegt útvarp hófst og stýrði
þeim Gunnlaugur Briem, verkfræðingur, en
Jónas Þorbergsson var útvarpsstjóri.
Talið er að fyrsta feglubundna dagskrár-
sendingin hafi farið fram 21. desember 1930, og
frá þeim degi mun vera elzta prentaða dagskrá-
in sem til er, þó að áþekkt útvarp hafi reyndar
farið fram daginn áður. í þessari dagskrá voru
messur, barnasögur, upplestur, erindi og tón-
list. Dagskráin var á þessum árum stutt móts
við það sem liún er nú orðin, en var þó þegar
árið 1932 orðin rúmar 4 stundar á dag.
Illustendurnir voru líka fáir i upphafi, 450
í árslok 1930, en voru orðnir 3880 í lok fyrsta
heila starfsársins. Þeim hefur farið sifjölgandi
síðan. Nú eru skráðir lilustendur orðnir rúm-
'lega 49 þúsund, er munu liafa um eða yfir 70
þúsund tæki.
Eftir því sem útvarpið efldist og dagskráin
jókst og náði til fleiri og fleiri manna og mál-
efna, kom lika fram gagnrýnin. f upphafi var
nýungin svo mikil og forvitnileg að fólk naut
hennar og fór iðulega á næstu bæi til þess að
hlusta meðan það hafði ekki útvarp sjálft.
Smám saman varð útvarpið hlekkur í festi
daglegs lífs og daglegra starfa og margt efni
þess var ekki lengur einungis hátíð og skemmt
un heldur fræðsla og hjálp við margskonar efni
daglegs lifs og það flutti upplýsingar um fleiri
og fleiri mál. Menn vöndust því að í útvarpinu
ætti fólk að fá sifellda vitneskju um margháttuð
efni — veðrið, klukkuna, skipaferðir, jarðar-
farir, mannfundi, aflabrögð, heyskap og margt
fleira, auk venjulegra erlendra og innlendra
frétta og upplestra, tónlistar og bókmennta.
Þá fór eðlilega að vandast málið, kröfurnar
að aukast og dreifast. Það sem einum þótti óhjá-
kvæmilegt virtist öðrum óþarft — það sem ein-
um sýndist um of þótti öðrum of lítið. „Efnisval
stöðvarinnar er engan veginn óaðfinnanlegt“
var sagt í bréfi úr Breiðafirði undir eins 1931.
Einn hað um „meiri fjölbreytni i raddsöng“,
annar um messur, sá þriðji um útvarp frá Hótel
Borg og Hótel ísland. Svo var ekki að þvi að
spyrja, menn fundu fljótlega upp á því að „út-
varpið ætti við og við að veita notöndum hress-
andi hláturstund, það mundi vel þegið“. Þá var
fljótt farið að tala um „hlutdrægni útvarpsins“
í sambandi við stjórnmálaræður og alþingis-
umræður.
Það merkilega skeði lika undir eins á fyrsta
ái*i útvarpsins, meðan dagskráin var ekki nema
3 til 4 stundir á dag, að sumum þótti útvarpið
óþarflega langt, einlcum á sumrin, nema helzt
um helgar, þá mátti það gjarnan vera fjöl-
breyttara.
Svo var mjög snemma farið að deila um tón-
listina. Einn vildi ekki grammófónmúsík heldur
lifandi söng, annar vildi meiri grammófón, einn
vildi sígild og fögur kvæði, annar vildi losna
við Beethoven og Brahms og alla þessa hina
leiðinlegu.
Svona hefur þetta gengið si og æ, að sitt
sýnist hverjum og verður ekki að gert og er
eðlilegt. Meðan litlu var útvarpað gat þetta
verið enn skiljanlegra, því að úr litlu var að
velja og öllum var skammtað eins, — og þá
vandskammtað. Eftir þvi sem útvarpstiminn
hefur lengst og dagskrárliðir orðið fleiri og
fjölbreyttari, hefði átt að koma efni fyrir fleiri
og fleiri, enda hefur svo orðið, þótt kröfurnar
yrðu harðari og sundurleitari. Vandi hvers og
eins er þá sá, að velja og hafna og svo sá, að
hafa sæmilegt umburðarlyndi til þess að þola
það að einlivers staðar á dagslcránni sé eitthvað
fyrir hina líka. Enginn hlustar á útvarp í 10—12
stundir á dag og ekki til þess ætlazt. Það má
vel segja að þessi tími sé óþarflega langur eða
of langur og er það sumra mál, ef alltaf er allt
látið dynja í eyrum allra. Margir eru reyndar
orðnir vanir því að vilja hafa eitthvað hressandi
og hvetjandi hljóð við dagsins önn og eril. En
hin langa dagskrá er fyrst og fremst til þess
að geta komið við svo mikilli fjölbreytni að
eittlivað gott og liressandi sé fyrir sem flesta,
auk þess að ýmiskonar almenn þjónusta við dag-
legt líf borgaranna tekur meiri og meiri tíma.
Ég held það geti ekki farið milli mála, að
útvarpsdagskráin hafi ekki einungis lengst held-
ur einnig batnað, að því leyti að hún er nú
eðlilega miklu víðtækari og fjölbreyttari og
fjölmennari en hún var og að flestu leyti flutt
af fullkomnari tækni en áður, þar sem útvarpið
hefur nú hin ágætustu og nýjustu tæki.
Hitt er svo annað mál, að fjölbreytni og full-
komin tækni segir ekki allt um dagskrána og
gæði hennar. Þrátt fyrir nauðsyn nákvæmnar
tækni og margskonar efnis eru kostir dagskrár-
innar eftir sem áður ekki sízt persónulegir. Gæði
dagskrárinnar og áhrif hennar velta fyrst og
fremst á mönnunum í dagskránni, á því efni sem
þeir geta borið fram úr fjársjóði hjarta sins
og fræða sinna og skemmtunar og á því hvcrnig
þeir flytja það.
Útvarpsflutningur er sérstakt og sjálfstætt
form eða listgrein, sérstakur háttur tjáningar-
L
Afmælisblað VÍSIS
VÍSIR 50 ÁRA
21