Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 40

Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 40
Kristjún Kristjánsson. ísólfur Pálsson. þó eflaust táknar „fin de siécle“ á þeirri leið. Lag hans Ó, blessuð vertu, sumarsól mun samt lengi lifa sem einn hreinræktaðasti fagnaðar- söngur íslén'dinga. — MeSan Ingi meS mildum náttúruhæfileikum sínum ekki hlaut neina inöguleika til menntunar fékk Páll fsólfsson (f. 1893) sncmma tækifæri til þess aS njóta kennslu orgelmeistaranna Strauhe í Leipzig og Bonnet í París. Barok-heimur ,1. S. Bachs og nýróman- tískur lieimur Joh. Brahms virSast eiga jafn- mikil ítök í honum, og þessa strauma gat hann fært þurfandi þjóS sinni upp úr fyrstu heims- styrjöld. í tilefni af þúsund ára hátíS Alþingis 1930 voru lionum dæmd 1. verðlaun fyrir kantötu sína. Hann hcfir samiS vandaSa leik- húsmúsík, forleiki, orgelverk (Chaconne, Passa- caglia), kór- og einsöngslög. Sem dómorganisti hefir hann haldið liljómleika í mörgum borgum Evrópu og Ameriku. 1945 var Páll kjörinn doctor honoris causa við Oslóar-háskóla. Samstarfsmaður Páls við RíkisútvarpiS um aldarfjórðungs skeið hefir verið Sigurður Þórð- arson (f. 1895). Einnig hann stundaði nám í mús- íkborginni frægu, Leipzig. Söngleikur hans eða söngspil f álögum, með svifléttum og lifandi óperettu-söngvum, karlakórs-messa, klassískur forleikur og hátíðarkantata eru i óflokksbundn- um stíl sínum, ef svo mætti segja, ekki ómerkir áfangar á leið íslenzkrar músíkþrónnar. — Þórarinn Guðmundsson fiðluleikari (f. 1896) stofnaði 1921 Hljómsveit Reykjavíkur og stjórn- aði henni í fjögur ár. Hljómsveitin efndi síðar til músíkkennslu, og varð það fvrsti vísir að Tónlistarskólanum. Lög Þórarins bera með sér létta, áhyggjulausa sönglund, sem oft styðst við lirotna þrihljóma með chanson-hlæ. — AS sama skapi er stíll Emils Thoroddsens (1898—1944) einnig miðaður við sem mestan mögulegan vel- liljóm, sem andstæðu mishljóms. Leipzig laðar hann líka til náms. Óvenjulegar myndlistar- gáfur koma fram þegar á unglingsárum. Þó helgar hann tónlistinni mesta krafta sina við hliðina á ritstörfum. Eftirtektarverð sönglög, leikhúsmúsík, strokkvartett og kantötur sýna oft mikla liugkvæmni í stefjamyndun en minni stefjavinnslu. Sem ágætur píanisti var hann lengi fastur starfsmaSur útvarpsins. Ágæt er karlakórsfúga hans við íslenzkt rimnalag, Sé ég eftir sauðunum. — Einu ári yngri en Emil er Jón Leifs (f. 1899). Sömuleiðis hann leggur leið sína til Leipzig, þar sem Paul Graener og Alfred Szendrei eru helztu kennarar hans 1 tónsmíði og orkesturmeðferð. Hann kemur fljótt auga á gildi hinna rómantísku þjóðlegu skóla 19. ald- arinnar í Noregi og Tékkóslóvakíu (Grieg, Smetana, Dvorák) og byrjar fyrstur íslendinga að nota þjóðlagið sem uppistöðu í smærri og stærri tónverk: aðallega rímnalagiö og tví- söngslagið. Fæst verka hans hafa enn heyrst á íslandi, en ]iau eru skrifuð án tillits til sætra samhljóma, — lýsa afdráttarlausri stefnufestu og norrænu þreki. Með natúralistíslcri hörku sinni eru þáu blessunarlega laus við alla væmni. Þessi miskunarlausi, stórhöggni strangleiki, sem skapað getur aldahvörf í íslenzkri músik, kem- ur fram i Eddu-óratóríum höfundar, sögu- symfóníu, orgel-konsert, íslands-kantötu, drama- inu Baldur, tveimur strokkvartettum o. fl. Sem rithöfundur hefir Jón víða um heim birt ótal greinar og ritgerðir, gefið út tvær bækur og stjórnað um 30 hljómsveitum á meginlandi Evrópu. — Jafnaldri Jóns er Helgi Pálsson (f. 1899). Eftir að hann lauk tónfræðilegu námi í Tónlistarskólanum hjá dr. Franz.Mixa og dr. Victor Urbancic hefir hann fyrst og fremst skrifað kammermúsík: tvo athyglisverða strok- kvartetta, píanó-fiðlu-tilbrigði, fiðludansa o. fl. Aðalhugðarefni lians er kontrapunktískur nú- tímarit-háttur sem grundvöllur að þjóðlegu tón- máli. — Þessi stefna er ekki jafn augljós lijá Þórarni Jónssyni (f. 1900), sem var sjómaður á Austfjörðum áður en hann hóf músiknám i Reykjavík hjá Ernst Schacht og í Berlín hjá Friedrich Ernst Koch. Smekkvísleg, óbrotin hljómsetning er á sönglögum hans (t. d. Heið- bláa fjólan mín fríða) og óáleitinn, nærri því þagmælskur kontrapunktur i orgelsónötu hans. Ennfremur má nefna kóra með hljómsveit og tvöfalda fúgu fyrir sólófiðlu yfir töfraformúl- una B-A-C-H. Þórarinn liélt hljómleika með eigin verkum 1936 og 1940 í Berlin, þar sem hann var búsettur í 25 ár. Karl Otto Runólfsson (f. 1900) var i tónsmíði nemandi F. Mixa. Hann dregur upp áhrifaríkar stcmmningar í karlakórsverkum sínum Föru- mannaflokkar þeysa og Nú sigla svörtu skipin. Með einföldum tónendurtekningum, eins og í Den farende Svend, tekst honum oft að ná vel hlæ þjóðlagsins. Önnur verk hans eru m. a. fiölusónata, trompetsónata, orkestursvítan Á krossgötum og þjóðlagaútsetningar. Hann raðar gjarna saman hugmyndum sínum að epískum hætti, oft með snöggri hljómskiptingu í frjáls- lega syngjandi formi. Markús Kristjánsson (1902—31) stundaði eins og margir aðrir íslenzkir tónlistarmenn nám í Sr. Iialldór Jónsson. Sigfús Einarsson. píanóleik i Leipzig. Mikill fengur er íslenzkri músík að sönglögum hans, sem vitna um sjald- gæfan þroska ungs manns, er dó aðeins 29 ára gamall. Flestir kannast við Bikarinn og Gott er sjúkum að sofa. — Jafngamall Markúsi er Siguringi Eiríkur Hjörleifsson (f. 1902). Við Tónlistarskólann í Reykjavik lagði hann stund á tónfræðileg fög hjá F. Mixa og V. Urbancic. Furðuhljótt hefir verið um þennan hlédræga höfund, sem samið hefir m. a. 16 konsertvalsa fyrir píanó, fjórradda kórfúgu Lofið guð, fiðlu- sónötu, strokkvartett og symfóníu í c-moll, sem her vott um leitandi ihygli gjörhuguls manns. — Á svipuðum leiðum er Árni Björnsson (f. 1905), sem naut sömu handleiðslu og Siguringi. 1 píanósónötu hans má greina dálæti höfundar- ins á Johannes Brahms, en annars aðhyllist hann þjóðleg sérkenni, enda hafði Guðlaug langamma hans leikið á langspil fyrir Jónas Hallgrímsson. Af tónverkum hans má nefna orkestur-svítu, svítu fyrir strokhljómsveit, lýð- veldiskantötu og 5 þjóðlög fyrir flautu og píanó. Árni nam flautuleik í Manchester í rúm tvö ár og var 1946—52 kennari í píanó- og flautuleik við Tónlistarskólann i Reykjavík. — Björn Franzson (f. 1906) stundaði tónfræðinám lijá F. Mixa og V. Urbancic í Reykjavik og próf. Melchers í Stokkhólmi. Eftir hann liggja aðal- lega sönglög, sem bera með sér vandvirkni í traustum hefðarstíl, Sigursveinn D. Kristinsson (f. 1911) liefir getið sér gott orð sem stjórnandi Tónskólans á SiglufirSi. Eftir hann liggja aðallega kórlög og antifóniskar mótettur með hógværu pólýfón- sniði, auk tóndrápunnar Draumur vetrarrjúp- unnar. — Skúli Halldórsson (f. 1914) er út- skrifaður frá Tónlistarskólanum i Reykjavik. Verk hans svo sem ballett- og orkestur-svítur, kórverk með hljómsveit og sönglög sýna létta hönd með sibreytilegum blæbrigðum. Með tíðum kvintfærslum leitast Iiann við að ná fram sam- Friðrik Bjarnason. Sigvaldi Kaldalóns. ræmi milli viðáttu hljóms og landslags. — Allt önnur er afstaða Jóns Þórarinssonar (f. 1917). Sem dyggur Hindemitli-nemandi lítur hann mjög upp til lærimeistara síns og ber réttilega mikla virðingu fyrir traustu, akademísku hand- verki hans. Kemur þetta, ásamt mikilli leikni i stefjavinnslu, einkar vel fram i fiðlu- og klarinettu-sónötum hans, píanósónatínu og orkesturlögum. Nokkur minni lög eru létt og eðlileg og velta engu vandamáli (Fuglinn í fjörunni). 1949 hlaut Jón Master-of-Arts-gráðu við Yale háskólann í New Haven í Bandarikj- unum. — Eina kventónskáldið í þessum hópi er Jórunn Viðar (1918). Sem útlærSur píanisti frá músíkháskólanum i Berlín hefir liún getið sér mikinn orðstir. Auk þess hefir hún m. a. skrifað tvo balletta, kvikmyndamúsík og fortónað Ólafs rímu Grænlendings eftir Einar Benediktsson fyrir kór og hljómsveit. — Lagsetningar hennar við þjóðvísur hafa á sér frískan blæ með líflegri framsögn. Magnús Blöndal Jóhannsson (f. 1.925) stund- aði músíknám í New York, m. a. hjá Bernhard Wagenaar. Frá hans hendi hafa komið sónata fyrir óbó og klarínettu, tvær pianósónötur, kammerkantata fyrir tvo sólósóprana, trompet og píanó o. fl. Hann beitir mishljómnum óspart, oft mjög nýstárlega, er hugmyndaríkur, en form- ið mætti stundum vera dálitlu fastara i sniSum. Eftir að Jón Nordal (f. 1926) hafði lokið próf- um sínum við Tónlistarskólann í Beykjavík stundaði hann framhaldstónsmiðanám hjá einu bezta tónskáldi Svisslendinga, Willy Burkhard í Ziirich. Orkestur-konsert hans, blásaratríó, þjóðlög fyrir hljómsveit og svíta fyrir fiSlu og píanó eru máske ekki sérstaklega einkennandi fyrir ísland, en þau eru ort af ærlegri glóð og kunnáttu listamanns, sem spáir góðu um fram- tíðina. Benjamín starfsbræðra sinna er liér Leifur Þórarinsson (f. 1934). Uppreisnarhugur gegn stirðnuðum venjum hefir löngum verið gott vegarnesti til að kanna ókunna stigu og stækka tjáningarsvið mannsins, án þess þó að forkasta með öllu gildu lögmáli arfs. Tónsmiðar þessa yngsta starfsbróður eru vafalaust spor í þessa átt. NIÐURLAG. Þessu yfirliti er þar með lokið. Framantaldir höfundar hafa allir, beint eða óbeint, lagt nokk- uð af mörkum til eflingar íslenzkri tónmennt. Skerfurinn frá hverjum einstökum er að vísii inisstór, en því fleiri stoðir, því styrkari bygg- ing. En framlag höfundanna eitt saman er ekki nóg. Hlutdeild fólksins er íslenzkri músík lífs- nauðsyn. En hún skapast gegnum uppeldi og lifandi tónkenningu. Æðsta hlutverk menningar er að efla gildi mannsins með ]>vi að þroska meðfædda hæfileika hans, vekja það sem sefur, rækta það, sem áður var eyðimörk. Músik er gildur þáttur menningar. Hér biða enn mikil verkefni óleyst. Enn vantar miklu meira af alls- kyns hljóðfærnm í landið, meiri og betri söng- og músíkkennslu i skólana, aukna heimilismúsík og síðast en ekki sizt fleiri blandaða kóra og hæfilegan hljómleikasal í höfuðborgina, sein enn er enginn til. Ilandverk er undanfari allrar listar. Allir geta í músík numið þetta handverk að vissu marki- Því fleiri sem öðlast tækifæri til að læra það. því betri jarðvegur skapast frjóu músíklífi, þvi betri og blómlegri list sprettur síðar upp úr þeim jarðvegi. 40 VÍSIR 50 ÁRA Afmælisblað VÍSIS
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.