Vísir - 14.12.1960, Síða 44

Frá vigslu nijs dómhúss Hœstaréttar árið 1949. Forseti íslands Sveinn Björnsson heldur ræðu.
stjóri lians. Eftir hann ger'ðu margir góðir
lagamenn þann stað frægan og létu þeir reynd-
ar ckki sitja við dómsstörfin ein, þvi alla tið
frá því er Alþingi var endurreist árið 1845
og til ársins 1913 átti einhver landsyfirrétt-
ar dómaranna sæti á Alþingi íslcndinga, að
tveimur þingum undanskildum. Verður eigi
annað séð, en að þeir hafi verið liðtækir þar
og gefur dr. .Björn Þórðarson þcim þann
vitnisburð í riti sínu Landsyfirréttardómurinn,
„að engir menn meðal embættismannastéttar
þessa lands, hafi átt jafn mikinn og merkan
þátt í löggjöf landsins frá þvi Alþingi var
endurreist og til ársins 1914, sem dómendur
landsyfirréttarins“.
Nú eiga Iiinir æðstu dómarar landsins þess
eigi kost að sitja á alþingi. Var það ákvæði
sett í stjórnarskrána frá 1915 að dómendur,
sem ekki hefðu umboðsstörf með höndum,
skyldu eigi vera kjörgengir til alþingis. Iíom
þetta ákvæði þá strax til framkvæmdar og
hefur staðið svo síðan. Ákvæði þetta mun sett
til þess að tryggja það, að dómendur í æðri
dómum gætu litið sem hlutlausustum augum á
mál þau, er fyrir dóm koma, og hvort sem þetta
Ur gömlum
Skritnir hrekkir.
Einhverjir hrekkjalómar voru að leika sér
að því meðan sótttvarnirnar voru sem strang-
astar að hringja til hinna og þessara bæjar-
manna og segja við þá eitthvað á þessa leið:
„Þetta er lögregluskrifstofan. Það leikur
grunur á, að inflúensa sé i liúsi yðar og þér
eigið tafarlaust að láta mæla hvort liiti sé í
nokkrum heiinilismanni.
Sumir liöfðu ekki varazt þessa hrekki og
látið mæla hitann í öllu heimilisfólki sínu.
(6. apríl 1920).
Auglýsing
Hann Jón hérna, vandvirki karlinn, við-
feldni á Vitastíg 13, fer nú aftur að byrja á
sínum fjölbreyttu smíðum fyrir fólkið.
(2. april 1920)
Lögreglan.
Lögreglan í Reykjavík hefur löngum verið
fræg fyrir dugnað sinn og hugprýði. Einkum
hefur hún þó sýnt þessa meginkosti sina i
viðureign við þá, sem brotlegir verða við lög
44
ákvæði er nú nauðsynlegt vegna dómendanna
sjálfra, þá mun þessi aðstaða þeirra vera til
þess fallin að auka traust málsaðilja á dóm-
endum og réttdæmi þeirra.
Fækkun dúmenda.
Það ákvæði hæstaréttarlaganna frá 1919,
að dómendur skyldu vera fimm fékk ekki lengi
að standa. Ivröpp kjör hins unga ríkis leiddu
til þess, að það þótti vænlegt til kjósenda-
fylgis að geta borið fram á Alþingi tillögu um
afnám einhvers embættis og eimir reyndar
eftir af þessu enn, þótt forlögin liagi því hins-
vegar svo, að þessar klassísku sparnaðar-
tillögur nái sjaldnast fram að ganga á Alþingi,
þrátt fyrir almennt fylgi þingmanna í orði.
En árið 1924 varð þó annað uppi á teningnum,
því að þá var samþykkt, að fækka dómendum
í þrjá. Kom sú ráðstöfun til framkvæmdar
árið 1926 við andlát Halldórs Daníelssonar,
en áður hafði Kristján dómstjóri Jónsson and-
ast árið 1924. Þessi fækkun sætti þó miklum
andmælum og töldu margir, að ótækt væri að
fækka dómendum, einkum vegna þess, að dóm-
stigin voru ekki nema tvö. Og hvort sem það
landsins með því að fá sér i staupinu, en hún
virðist deigari við þá, sem eru verulegir
glæpamenn.
Það að vernda borgarana fyrir áleitni og
óspektum ölvaðra manna er nú gott og blessað.
En hvernig víkur þvi þá við að maður, sem
hvað eftir annað hcfur verið refsað fyrir glæpi
og virðist hafa nokkurs konar glæpamannseðli,
er látinn ganga hér óáreittur og vinna hvert
spellvirkið eftir annað?
Þessi náungi lallar hér um götur bæjarins,
vanalega með strigapoka á bakinu og staf-
prik i hendi. í vetur barði hann dreng til stór-
skemmda með þessum staf sínum, og hafði
drengurinn þó ekki gert lionum neitt að fyrra
bragði.
Hef ég það fyrir satt, að einn okkar hug-
prúðu lögregluþjóna hafi staðið þar skammt
frá og liorft á leik þennan, án þess að hefjast
handa.
Stundum liefur hann ráðist á fólk og rænt
það, og ránfeng sínuin stingur hann í poka
sinn.
Alveg nýskeð brauzt hann inn í hús loft-
VÍSIR 50 ÁRA
er nú svo í raun og veru, að fimm dómendur
dæmi réttari dóma en þrír, þá fór svo. að
þeir sem heldur vildu hafa fimm dómendur
unnu á er fram liðu stundir, þótt eigi lcæmist
það í framkvæmd fyrr en á 25 ára afmæli
dómsins árið 1945, en frá 1. maí þess árs
hafa jafnan setið fimm dómendur i hverju
máli, sem dæmt liefur verið.
Eigi var fækkun dómenda eina breytingin,
sem gerð var á hæstaréttarlögunum 1924. Svo
var mælt í liæstaréttarlögunum, að konungur
skyldi skipa forseta dómsins og gegndi sam-
kvæmt þvi sami maður störfum dómsforseta
meðan honum entist aldur til. Af einhverjum
ástæðum bar þáverandi rikisstjórn fram þá *
breytingu á ákvæðunum um val forseta, að
hann skyldi kosinn af dómendum til eins árs
i senn hið skemmsta. Þessi breyting sætti að
vonum töluverðum andmælum á Aljiingi og
mælti Jóhannes Jóhannesson þáverandi bæjar-
fógeti i Reykjavík eindregið á móti afnámi
fasts dómstjóraembættis og komst svo að orði,
er liann mælti fyrir tillögu þar að lútandi:
„Oss flm. þykir það mundu rýra Hæsta-
rétt jafnvel ennþá meira en dómendafækk-
unin........ef dómstjórinn yrði aftekinn
og skiptandi forsetar kæmu i stað hans.
Dómstjóri Hæstaréttar er höfuð dómara-
stéttar þessa lands, alveg á sama hátt eins
og biskupinn er höfuð kennimannalýðsins,
landlæknir liöfuð læknanna og forsætisráð-
herra höfuð framkvæmdavaldsins — og
ég fyrir mitt leyti álít stöðu hans (forseta
Hæstaréttar) eins virðulega og þýðingar
mikla og stöður hinna. Hver einasti upp-
lýstur maður í landinu veit nú, hver er
dómsstjóri Hæstaréttar og svo á það að vera,
en liver ykkar hv. deildarmenn veit t. d.
hver er háskólarektor í ár. (Rektor háskól-
ans var þá kosinn til eins árs i senn i stað
þriggja nú). Að muna ekki með vissu, liver
væri dómstjóri í þeim rétti, sem landsmenn
eiga eiginlega allt sitt undir, þætti mér
næsta óviðurkvæmilegt.“
Þrátt fyrir þessi andmæli varð ákvæðið um
kjör forseta að lögum. Er það enn i gildi og
þannig i framkvæmd, að sami dómarinn er
aðeins kosinn forseti til eins árs i senn.
Munnlegur málflutningur og málflutningsmenn.
Með stofnun Hæstaréttar varð sú breyting
ú málfærslu hér á landi, að upp var tekinn
munnlegur málflutningur í Hæstarétti, en til
þess tíma var allur málflutningur hér á landi
skeytastöðvarinnar á Melunum að nóttu. Stöðv-
arþjónarnir áttu fullt í fangi með að koma
honum út aftur, þvi karlinn varðist þeim með
linífum. Eftir talsverðar stympingar tókst þeim
þó að koma lionum út, en þá hefndi hann sín
með þvi að brjóta allmargar rúður þar i hús-
inu.
Heldur lögreglan að minni hætta stafi af
þessum bófa heldur en af ósjúlfbjarga dauða-
drukknum mönnum, sem verið er að draga
eftir götunum upp í „Stein“? (26 marz 1920).
Mikil snjóþyngsli.
Mikil snjóþyngsli eru sögð úr Skorradal.
Bærinn Grafardalur þar í dalnum var sokkinn
svo í fönn, að fólk hélzt þar ekki við, og fór
að Draghálsi fyrir eitthvað hálfum mánuði.
(12. marz 1920).
Kgnlegir fyrirboðar.
í bréfi úr Biskupstungum, sem manni hér i
bænum barst í fyrradag, er sagt frá kynlegum
fyrirboða, sem varð i Skálholti i vetur og er
saga sú ú þessa leið:
„í Biskupstungum andaðist í vetur gamall
sveitarómagi og umrenningur, sem ekki þarf
að nafngreina. Hann var jarðaður í Skál-
holti, en einhverra hluta vegna var hvorki
sungið yfir lionum né látið hringja kirkjuklukk-
unum við jarðarförina. En meðan á jarðarför-
Afmælisblað VÍSIS
Vísisblöðum
*