Vísir - 14.12.1960, Side 53

1930 er tala smáverzlana orðin 967 og umbóðs-
og heildverzlana 76, eða samtals 1043 verzl-
anir. Nú er tala smásöluverzlana um 1300 og
heiidverzlana 310. Tala verzlana hefur þvi
nálega ferfaldast á 50 ára tímabili, en á sama
tíma hefur þungi heildarinnflutnings til lands-
ins fimmfaldast. Aukning er aS tiltölu mest
i umboðs og heildverzlunum, enda byrjar ekki
þessi þáttur verzlunarinnar fyrr en nokkru
eftir aldamót og voru aSeins nokkrar heild-
verzlanir starfandi hér 1910. En þegar þess
er gætt, að þessi stétt annast nú að miklu
leyti þau viStæku verzlunarsambönd, sem
þjóðin befur út um allan heim, er eðlilegt að
aukning stéttarinnar hafi verið mikil.
Samgöngurnar og viðskiptin.
Öldum saman þurfti þjóðin að berjast við
ýmiskonar erfiðleika, sem stöfuðu beint af
ófullnægjandi samgöngum við umheimin. Við
slík skilyrði getur hagkvæm verzlun ekki þrif-
ist. Þótt svo ætti að heita að reglubundnum
ferðum væri haldið uppi með smáskipum
aðallega milli Damnerkur og fslands, fyrsta
tug aldarinnar, fóru samgöngur fyrst að kom-
ast í skaplegt horf, þegar íslendingar sjálfir
eignuðust skip til siglinga milli landa. Stofnun
Eimskipafélags íslands 1914 var stærsta spor-
ið sem til þess tíma hafði verið stigið, til
þess að leysa verzlunina úr hinum steinrunna
farvegi eldri tíma og gera þjóðina sjálfbjarga
með aðflutninga til landsins. Stofnun Eim-
skipafélags íslands var þvi öflugur þáttur i
þeirri byltingu i verzlunarmálunum, sem
hófst í fyrri heimsstyrjöld.
Fyrsta skip félagsins „Gullfoss" kom hingað
til lands. Skipið var 1414 brúttótonn. Það var
jafnan happaskip. Nú á félagið 9 skip, sem eru
samtals 24.465 brúttótonn. Ilin mikla aukning
skipastóls félagsins sýnir meðal annars hina
stórstígu þróun utanríkisviðskiptanna, sem
orðið hefur frá því félagið var stofnað. Hér
eru nú fjögur félög önnur, sem eiga skip i
millilandasigíingum. Samband íslenskra Sam-
vinnufélaga með 7 skip samtals 18989 brúttótonn
Eimskipafélag Reykjavíkur með 2 skip, sem
eru 1831 brúttótonn, Jöklar h.f. 2 skip, sem
eru 2911 brúttótonn og Hafskip h.f. 1 skip.
Þegar rætt er um samgöngur milli landa, sem
eitt fyrsta skilyrði hagkvæmrar verzlunar, má
ekki gleyma því, að öflugur þáttur í þróun
og viðgangi íslenzkra utanríkisviðskipta var
lagning sæsimans 1906, er kom landinu i dag-
TALA VERZLANA
smásala I_________I Heildsala
legt samband við umheiminn og gerði öll við-
skipti greiðari og auðvehlari en áður.
Skipulag og félagsþroski.
Eins og hvarvetna annarsstaðar hefur skipu-
lagning verzlunarinnar æ meira færst í það
horf að skiptast í sérgreinir. í stað liins gamla
fyrirkomulags að sama verzlun seldi allt milli
himins og jarðar, eru nú allsstaðar starfandi
sérverzlanir, sem eingöngu selja sérstaka vöru-
flokka. Þetta er eðlileg afleiðing af fjölbreytt-
ara vöruvali og kröfu almennings um meiri
sérþekkingu þeirra, sem vörurnar selja. Hver
sérgrein hefur nú sín félagssamtök, sem svo
hafa bundist i víðtækari hagsmunaheildir.
Kaupmenn og kaupfélög hafa jafnan starfað sitt
í hvoru lagi í félagslegum efnum, þótt þessar
tvær greinar verzlunarstéttarinnar hafi að
mörgu leyti sömu hagsmuna að gæta. Verzl-
unarráð íslands var stofnað 1917 og Samband
íslenskra samvinnufélaga var stofnað 1917.
Báðar þessar stofnanir, þótt þær hafi mjög ó-
likt verksvið, voru stofnaðar til þess að sam-
eina krafta þessara starfsgreina, efla félagsleg
áhugamál og gæta hagsmuna þeirra á ýmsan
hátt.
Hin félagslega þróun verzlunarinnar hefur
gengið i svipaða átt og verið hefur í nágranna-
löndunum.
Menntun og þjálfun.
Hér á landi hafa lengi starfað tveir skólar,
sem sérmennta verzhinarfólk. Verzlunarskóli
Islands, stofnaður 1905 og Samvinnuskólinn
stofnaður 1918. Hinn fyrrnefndi hefur árlcga
um 340 nemendur en hinn síðarnefndi um 70
nemendur. Báðir njóta jieir nokkurs rikis-
styrks. Verzlunarskólinn starfar í 14 bekkja-
deildum og hefur rétt til að útskrifa stútenta.
Auk þessara tveggja skóla, sem aðallega veita
nemendum ýmiskonar verzlunarmenntun, starf-
ar einnig sérstök deild i Háskóla íslands,
ýiðskiptadeild, sem veitir nemendum fram-
haldsmentun í viðskiptafræðum.
Auk jieirrar menntunar, sem hér er nú
fáanleg í verzlunarfræðum, leita margir frek-
ari menntunar erlendis í ýmsum sérgreinum,
enda er mönnum Ijóst, að nauðsynlegt er að
mæta kröfum hins nýja tíma meS því aS hag-
nýta sér tækni og. vinnuvísindi, sem liinn si-
vaxandi hraði viðskiptanna jiarfnast.
Yfirleitt má segja, að hin islenzka verzlunar-
stétt sé vel menntuð og vel þjálfuð í starfi
sínu. Hún starfar í nánu sambandi við flest
þau lönd, er hún skiptir við. íslenzkir kaup-
sýslumenn ferðast mikiS og fara víða urn lönd
og fylgjast vel með því sem gerist í viðskipta-
heiminum.
Enginn veit hvað framtíðin ber í skauti.
Eitt af höfuðverkefnum þeirra, sem annast
utanríkisviðskipti þjóðarinnar, er að vera við-
búnir bverju sem að höndum ber. Reynzla
undanfarandi tíma hefur kennt okkur, að
margskonar vandamál og miklir erfiðleikar
geta að höndum borið vegna breytinga á við-
skiptaháttum annara landa eða átaka milli
stórjijóðanna.
Viðskipti Vestur- Evrópu standa nú i tákni
mikilla umbreytinga og enginn veit enn hvað
úr því verður eða hverjar afleiðingar þetta
kann að hafa. ísland hefur til þessa verið
áhrifalaus áliorfandi að deilum og flokkadrátt-
um vestrænu þjóðanna í sambandi við þessi
mál.
Hvernig mál þessi skipast að lokum getur
reynst örlagaríkt fyrir íslenzku þjóðina. Eins
og sakir standa veit enginn hvað framtíðin
ber i skauti í þessum efnum. Reynsla undan-
farandi fimmtíu ára liefur kennt íslendingum
margt og vonandi kemur hún þeim aS notum
í þeirri þróun, sem framundan er í utanríkis-
viðskiptum landsins.
Afmælisblað VÍSIS
VÍSIR 50 ÁRA
53