Vísir - 14.12.1960, Qupperneq 57

Vísir - 14.12.1960, Qupperneq 57
kartöflur 100 tunnur (100), rófur 100 tunnur, korn þroskaðist ekki en var í 1 ha. Dráttar- vélar 6 (6), þar af ein jarðýta, nýrækt 8 lia.“ Mikið er umbreytt, traktörarnir og nýræktin talar sínu málí, og þó segja þessar tölur fæst um það. Með traktorunum fylgir allur venjulegur vélbúnaður til jarðvinnslu og heyskapar, sem eigi þarf að telja, þar á meðal hið nýjasta á þeim sviðum s. s. traktorvögur, sláttutætir og saxblásari til þess að koma grasi í votheys-turnana tvo er byggðir voru 1950. Mjaltavélar í fjósi, súgþurrkunartæki i hlöðum, bílar, kælivélar í kjallara, allt er þetta sjálfsagt, svo og eigin rafstöð, byggð 1937, smá- stöð við lítið vatn, en síðar — 1951 — önnur stærri, 50 kw. Er ég segi að allt sé þetta sjálf- sagt styðst það þeim sannindum, að hin sama framför og breyting er svo víða á býlum bænda, engu minni. Þannig er einnig um liúsa- kost aukinn og bættan eftir þörfum bús og skóla. Engu ákveðnu marki er náð, ennþá eru niöguleikar til mikillar framvindu fyrir hendi á Hólum, og svo er á flestum bújörðum þessa lands, og það sem meira er, á bamdaskólunum báðum er þörf mikilla byggingaframkvæmda, ef skólarnir eiga að eflast til áhrifa til jafns við framfarirnar hjá bændunum, og til þess að vera í fararbroddi. Þetta er' ekki undarlegt þegar þess er gætt að aðalskólaliúsið á Hvann- sem vel mátti geymast hefir sópast á brott svo að skaði er að , t. d. prentsmiðjurústirnar gömlu. Þannig fer þegar mikið er gert, svo sem ég sagði í upphafi máls míns. En gamli bær- inn stendur og minnir á það sem var, sannar getu þjóðarinnar að búa við frumstæða liætti, og getu liennar að nema landið og byggja svo að allt verði breytt — að mestu til góðs. Árin um 1910, eins og ég man þau i æskudal mínum Hjaltadalnum, tæknin og úrræðin jaá, eða skorturinn á tækni og úrræðaleysið, ef vér viljum heldur segja það þannig, saman- borið við það sem nú er, og sjá má framundan, er mikið Guðspjall og Fjallræða hverjum þeim er eyru hefir til að lieyra og augu til að sjá. Hvað er um að tala þótt eitthvað blási á móti, úr norðan átt? Hvað er um að tala þótt ein- hverjir örðugleikar steðji að? Er það ekki leikur einn og karlmennska að herða ólina og axla byrgðar þótt þyngist — í bili — ef svo ber undir, nú, þegar bændastéttin er búin að reyna mátt sinn og megin og gjafmildi ís- lenzkrar moldar, í það ríkum mæli, að feður vora og mæður gat aldrei dreymt um neitt því likt. Árið 1910, undirristuspaðinn, tað- kvörnin, Ijárin, hrífan, reipin og reiðingurinn. Vélaeign Búnaðarsambands Skagfirðinga liin síðustu ár og framkvæmdir. 6 beltatraktorar, 2 hjólatraktorar og skurðgrafa, og með þessu III. Tímabilið 1910—1960 fellur í huga mínum í þrjá kafla, þannig: Árin 1910—1920, árin 1920—1940 og loks árin 1940—1960. Á árunum 1910—1920 gerðist fljótt á litið ekki mikið á sviði búskapar. Nánar að gáð bólar þó á ýmsum nýgræðingi, sem hinsvegar er lágur í lofti og virðist skorta skilyrði til eðlilegs þroska. Vilji til framkvæmda er þar, en honurn er þröngur stakkur skorinn. Áður nefndi ég steinhúsin á bændaskólun- um. Hin fyrstu lög um skógrækt og varnir gegn uppblæstri voru sett 1907, og Gunnlaugur Kristmundsson tekur til starfa. Árið 1910 eru komnar þrjár sandgræðslugirðingar: á Reykj- um á Skeiðum, í Þykkvabæ og i Kaldaðarnesi. C. E. Flensborg starfar að skógræktarmálum á sumrum 1900—1906 og friðar fyrstu svæðin á Hallormsstað og Vöglum. Því miður bar þjóðin ekki gæfu til að njóta starfa þessa mæta manns lengur. A. F. Kofoed-Hansen tekur svo við sem fastráðinn skógræktarstjóri 1907. Sláttuvélar eru farnar að ná nokkurri út- breiðslu, en nær eingöngu á engjajörðum. Tvö sumur, 1909 og 1910 ferðast Jón Jónatansson á sláttuvél um Árnessýsln, Rangárvallasýslu og V-Skaftafellssýslu og kennir bændum að slá. Það markar timamót í búnaðartækninni sunn- anlands á þeim árum. Árið 1911 pantar kaup- ARIN MÍN OG ÁRIN ÞÍN eftir ÁRNA G. EYLANDS eyri og frá 1910 og tilsvarandi liús á Hólum frá 1910 og 1926. Vart mun finnast það góðbýli á landi voru er ekki hefir verið endurnýjað að húsum eftir 1910. Það þarf að byggja á bændaskólunum báðum, og það ekkert smá- ræði, það þarf að byggja fyrir tugi milljóna, svo að þessar menntastofnanir bændanna séu við hæfi. Eldri tölur um ræktun og heyfeng á Hólum eru mjög til skýringar á því og til dæmis um hvað skeð hefir. Sumarið 1901 er taðan talin 1012 hestar en úthey 1105 hestar. Árin 1931— 35 er töðufengur talinn 1980 hestar að meðal- tali en úthey 870 hestar. Og svo er jæirra alvarlegu tíðinda að minnast að kalúrið mikla 1918 fengust ekki nema 300 hestar af Hólatúni. Slíkt þurfa hinir ungu ræktunarmenn að vita, fátt sýnir betur hversu vandasamt er og viðamikið um kröfur til kunnáttu, að vera ræktunarbóndi á íslandi. Hólamenn hafa 8 ha í ræktun 1959, þess eru dæmi að einstakir bændur eru jafn stór- tækir, svo stórra taka er sjaldnast þörf, og ef til vill eru þau ekki heppileg með öllu, en það getur staðið þannig á spori, og nú er þetta vandalítið, með þeirri tækni sem ráð ern á. Bestu áveituengjarnar sem voru á Hólum eru orðnar að túni, gömlu beðasléttararnir eru horfnir, orfin og ljáirnir eru úr sögunni, enginn ræðst í kaupavinnu til að nota slík tól. Sumt jarðvinnsluverkfæri margskonar, til og með Skerpiplógar, plógherfi og jarðtætar. Nýrækt- un 1953—55 700,7 ha, en 1956—59 um 1014 ha. Framræsla i svo miklum mæli að á 10 bernskuárum skurðgrafanna, 1942—51 eru gerðir i Firðinum skurðir sem eru 176,7 km að lengd og 666 565 rúmmetrar. En á árunum 1952—59, þegar skurðgröfureksturinn var kom- inn til meiri þroska, er grafið alls i, Skaga- firði sem nemur 649,7 km og 2 347 572 rúm- metrum . Það er ekki út í bláinn að framræsla mýranna sé farin að hafa áhrif á veðurfarið á vorin, minni svell á mýrlendi svo að auðnar fyrr er vorar. Ég stóð undrandi um stund er formaður Búnaðarsambands Skagfirðinga Ivristján Karlsson skólastjóri á Hólum benti mér á þetta sem kenningu og staðreynd. Nú hefi ég haldið mig við Hóla, Hjaltadal og Skagafjörð um sinn, ekki af því að þar sé neitt framar öðrum meginsveitum landsins, er litið er yfir liðin 50 ár. Jafnvel má segja með nokkrum sanni, að Skagfirðingar hafi um sumt farið seinna og hægar af stað en bændur í öðrum sveitum, svo er t. d. um að hýsa býli sin vel og vandlega. Af þessu „sein- læti“ Skagfirðinga leiddi hinsvegar það gott, að þeir eignuðust betri og meiri hús margir hverjir heldur en ella hefði orðið. Nú er mál að skilja við Skagafjörð og lita nokkuð almennara yfir. ielagið Ingólfur 30 sláttuvélar „og fengu færri en vildu.“ Þá eru taldar vera um 100 sláttuvél- ar alls á landinu, „flestar þeirra sunnanlands.“ Magnús Þorláksson byrjar búskap á Blika- stöðum í Mosfellssveit vorið 1909. Það er við- burður, sökuin þess að Magnús velur sér jörð og ræðst til að starfa með það ákveðna mark í liuga að búa ræktunarbúskap, og framkvæmir ætlun sína svo glæsilega að hann eykur töðu- fall á jörðinni úr 80 hestum 1909 í 2000 hesta 1942 er hann fellur frá. Magnús gerir ræktun- ina manna fyrstur að mikilli heimilisvinnu og ákveðinni búsönn. Hann vinnur allt með hestum og af eigin rammleik, einnig eftir að traktorarnir koma til sögunnar. Á Vífilsstöðum tekur Þorleifur Guðmundsson við bústjórn árið 1916 og og stefnir að miklum ræktunarbúskap. Aðal ræktunarátök lians eru þó ekki unnin fyrr en 1920 og næstu ár, allt til þess er Þorleifur féll frá 1925. Þorleifur lætur ræsa fram Vetrarmýrina 25 ha svæði, þar eru grafnir um 23 500 rúmmetrar, allt með hand- afli. Verkinu er lokið 1922. Svo tæti ég mýriná með þúfnabana vorið 1922 og ]iað er sáð i hana alla. Slíkt var einstæð túnrækt á þeim árum. Töðufall á Vífilsstöðum var 63 hestar árið 1916, 250 hestar 1920 en 1360 hestar árið 1925. Vélræktunin, þúfnabaninn, leysti ræktun- armálið á Vífilsstöðum, én grundvöllurinn vai lagður og stefnan mörkuð þegar á fyrsta bú- Afmælisblað VlSIS VÍSIR 50 ÁRA 57
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152

x

Vísir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.