Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 61

Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 61
okkur fór að ganga betur, litum sjaldan á klukkuna, unnum stanzlaust eða því sem næst, og hölluSum okkur útaf á milli þúfna til skiptis. Spildan, þessir 25 ha voru fullunnir meira en nógu snemma undir sáningu. Dag- inn sem viS lukum vinnslunni sendi ég Thor Jensen símskeyti svohljóSandi: „Búnir“ •— og ekkert meir. SíSar varS ég þess fyllilega var hve mjög honum var þetta aS skapi. meiri efndir en loforS, og engar málalengingar i kringum þaS. VoriS 1920 kaupir B. í. fjórhjólaSan traktor og vagna meS honum, en engin jarSvinnslu- tæki. Var helst í ráSi aS gera tilraun aS nota þessi tæki viS þungavöruflutninga á vegum. Ekkert varS þó úr þvi, og traktorinn komst ekki í notkun. Þegar sáningu hafra var lokiS á KorpúlfsstöSum voriS 1923 stóS til aS láta þar viS sitja, og mylda sáSkorniS alls ekki niSur. Slíkt gat gengiS, ef vel viSraSi til spír- unar, en ekki fannst mér þetta viSunandi. Tók ég þá traktor B. í. upp eftir, tjaslaSi aftan í hann tveim diskaherfum — venjulegum hesta- herfum — og herfaSi yfir flögin öll og moldaSi korniS. Þetta var hin fyrsta jarSvinnsla meS traktor á íslandi sem nokkru nam og kom aS fullum notum. í sömu kviSunni gerSum viS tilraun aS plægja mýri meS traktornum, og notuSum stóran hestaplóg, sem maSur gekk og stjórnaSi, eins og viS venjulega plægingu meS hestum. Þetta voru spor í rétta átt, gangan var hafin aS vinna aS nýrækt meS traktorum. Traktor B. í. fór ekki aftur frá KorpúlfsstöSum, en var notaSur þar á margan hátt og brátt var bætt viS öSrum af sömu gerS. ÞaS varS aS gefast upp viS þúfnabana- vinnuna, en traktorarnir tóku viS. ÁriS 1926 veitir B. í. tveimur búnaSarfélögum styrk til þess aS kaupa traktor. ÁriS 1928 fá 6 félög lán úr AélasjóSi, sem þá var tekin til starfa, til traktorkaupa, og árin 1931—32 18 félög. Traktorvinnan setur algerlega svip sinn á nýræktarstörfin. Hitt er svo annaS mál, aS framan af var verkfærakostur viS vinnsluna oft fátæklegur og tæknin frumstæS, miSaS viS þaS sem nú er völ á og þykir sjálfsagt. ÁriS 1931 er taliS aS búnaSarfélög og bændur eigi um 80 traktora, sem notaSir eru mest- megnis viS nýræktun. Mörgu var ábótavant viS jarSvinnslu og ræktun um þessar mundir, en þaS miSaSi áfram, leiS var fundin til þess aS eySa þýfinu i túnunum og til þess aS stækka þau. Upp úr 1930 skellur aftur yfir kreppa sem mjög mæSir á bændum, flest dregst saman, en traktorarnir voru þaS sem forSaSi frá al- gerSri kyrrstöSu í jarSræktinni. SÍS hefst handa um útvegun og sölu búvéla 1927. Sala traktora hjá SÍS sýnir Ijóslega hverju fram fór um þessar mundir og hve fast kreppan svarf aS og slæfSi þá sókn sem hafin var. SÍS selur 7 traktora 1929, 17 1930 og 19 1931, en síSan engan traktor fyrr en 1935, og þá aSeins einn, annan 1938, og þann þriSja 1939. Svo er aftur kyrrstaSa til 1942. Þetta er auSvitaS ekki allt kreppunni aS kenna, segja má aS traktoraþörfinni væri aS nokkru full- nægt 1931, eins og traktoraeigninni var þá komiS, og eins og notkun traktoranna var þá háttaS, þeir notaSir eingöngu viS félagsvinnu á vegum búnaSarfélaganna. Traktorinn er enn ekki orSinn heimilistæki. V. JarSræktarlögin eru sett 1923, samþykkt á Alþingi 7. mai. Þá er brotiS blaS, lagSur grund- völlur aS því aS rækta svo um muni. SigurSur SigurSsson átti manna mest aSild aS setningu laganna og naut viS fylgis margra röskra manna. Undir niSri voru jarSræktarlögin aS verulegu leyti beint framhald tilraunarinnar nieS þúfnabanana. Ljóst var aS mikils þurfti meS. Framlag ríkisins til jarSabóta var lítil- fjörlegt, aSeins nafniS, 36—37 aurar á dags- verk áriS 1920. I erindi sem ég flutti á Akureyri í ársbyrjun 1922 sýndi ég fram á, aS þaS þyrfti aS rækta um 13 200 lia af nýjum túnum, til þess aS losna viS lélegan og erfiSan útheysskap. Þetta þyrfti aS rækta á næstunni, til viSbótar þeim 22 625 ha af túnum sem þá voru i rækt. En þaS virtist þá vera hvorki meira né minna en 179 ára verk, meS þeim seinagangi sem veriS hafSi i ræktunarframkvæmdum undan- farin ár. Og svo var þessi „áætlun“ min ekkert lokamark, fjarri því, þaS þurfti aS gera meira en aS rækta til þess aS losna viS erfiSan og dýran útheysskap, þaS þurfti auövitaS aö rækta til þess aS auka framleiSsluna og þaS stórlega. Bændurnir fengu jarSræktarlögin og þeir tóku vel viS þeim. Á árunum 1916—20 eru túnasléttur og ný- rækt aS meSaltali 245 ha á ári, en 1909 lia. á ári á árunum 1926—30. ÁriS 1931 kemst nýræktin upp í 1466 ha og helst yfir 1000 ha. á ári til og meS 1934. Eftir þaS minkar skriSur- inn nokkuS um skeiS, svo aS á árunum 1936 40 er nýrækt og túnasléttur ekki nema 940 lia aS meSaltali á ári. Má þaS samt gott heita, því aS túnasléttur fóru minkandi af eSlilegum ástæSum, margir bændur búnir aS slétta tún sín. Töjur er sýna stærS túnanna eru alltaf ó- ábyggilegar, en taliS er aS túnin sem 1920 voru talin rúmlega 22 þús. ha, voru orSin tæplega 36 þús. ha 1940. Tölur um heyfeng tala sannara mál. Árin 1921—25 var tööufeng- ur 647 þús. hestar aS meSaltali á ári og úthey 1 039 þús. hestar, en á árunum 1936—40 er taðan 1 158 þús. hestar og útlieyiS 1 089 þús. hestar aS meSaltali á ári. Þörfin á aukinni framleiSslu knýr svo fast á aS seint gengur aS minnka útheysskapinn, þrátt fyrir stóraukna túnrækt og töSufall. TímabiliS 1920—1940 er ekki eingöngu tima- bil hjólatraktoranna viS ræktunarstörf, þó aS þeir leysi hestana mjög af liólmi viS nýrækt- un og túnasléttur, fjarri fer því. Þáttur hest- anna viS ræktun og búskap er líka mikill á þessum árum. Vélakaup bændanna vitna best um þaS, og um leiS vitna þau um mikla viS- leitni aS nota þá — takmörkuSu — tækni sem þá var völ á. Á árunum 1927, er búvélasala SJS hefst, til 1939, selur deild sú er þá sölu hafSi meS höndum 895 hestplóga, þar af 180 þegar mest var, áriS 1929. Á sömu árum selur deildin 1520 lierfi, þar af eru fáir tugir tralctor- herfi, en aSallega eru þaS hestaherfi. Þetta er mjög mikiS samanboriS viS þá kyrrstöSu sem áSur var á þessu sviSi. Eigi fer minna fyrir viSleitninni aS koma hestunum aS viS hey- skapinn. Fram aS 1920 er notkun sláttuvél- anna nær eingöngu bundin viS engjaheyskap- inn _ véltækjar engjar. Bændur voru alls ekki farnir aS ná tökum á því almennt aS slá túnin meS vélum. Á þessu verSur nú lircyting til batnaSar. ÁriS 1925 liefst innflutningur sænsk- ra Herkúlessláttuvéla á ný, en þær vélar höfSu reunar veriS fluttar inn lítilsháttar frá þvi 1904, er Brynjólfur H. Bjarnason flutti inn fyrstu vélina af þeirri gerS. En nú eru vélarnar betur búnar viS íslenzka staSbætti, beldur en þær sem áSur höfSu veriS fluttar inn, af mis- ipunandi gerSum, og túnin orSin sléttari. Bænd- ur fara aS slá tún sin meS vélum. Árin 1925—26 útvegaSi ég 37 bændum slíkar Herkúles-sláttu- vélar, þaS var lítil byrjun, en á árunum 1927— 39 selur SÍS 2035 hestasláttuvélar, megniS af þvi Herkúles. Sláttur túna meS vélum er orS- inn algengur. Rakstrarvélar fara einnig aS rySja sér til rúms. Fyrstu góSu rakstrarvélar- nar (meS stífum tindum) eru fluttar inn 1926, til reynslu, en svo koma þær alfariS 1931—39, 970 vélar á þeim árum. Verr gengur aS fá nothæfar snúningsvélar. Fyrsta múgavélin kemur 1928. Sala snúningsvéla og múgavéla er ekki nema 170 vélar árin 1927—39. Lengst kemst tæknin viS heyskapinn á þess- um árum þegar fariS er aS slá meS traktor og viStengdri sláttuvél. Jóhannes Reykdal á Setbergi rySur þar brautina og kaupir sér tvíhjóla Centaur-traktor 1927, sat sláttumaS- ur á liinni viStengdu sláttuvél, er slegiS var meS slíkum traktor. Tveimur árum síSar kaup- ir Thor Jensen sér samskonar traktor og siSar þrjá til viSbótar, og notar viS allan heyskap á KorpúlfsstöSum. Sjötti traktorinn af þessari gerS, og þannig búinn til vinnu, er keyptur aS JódísarstöSum i EyjafirSi 1934. Er stríSiS skellur á 1939 er sjálfkippt fót- um undan búvélakeupum bænda, kemur þaS fram 1940 og 41, en lagast svo dálitiS næstu ár, þótt enginn kraftur komist á vélakaupin aftur fyrr er 1945. Þessari lægS ollu erfiSleik- arnir viS aS fá búvélar, en enganveginn aS bændur héldu aS sér liöndum meS öllu. ÞaS gerist meira en aS bændur kaupi sér búvélar og rækti jörS. Ein syndin býSur ann- ari lieim og þannig er þaS líka meS ræktun- ina, ein framför kallar á aSra. Mjólkurbúin taka algerlega viS af smjör- búunuin gömlu. Fyrsta fullkomna mjólkur- búiS er byggt á Akureyri 1928 og svo koma þau hvert af öSru, á Selfossi 1929, í Hvera- gerSi 1930 og sama ár nýtt mjólkurbú i Reykja- vík, í staS mjólkurstöSvarinnar frá 1920, sem þótti góS þá, en nú var orSin algerlega ófull- nægjandi, enda liafSi íbúum Reykjavíkur fjöIgaS úr 17 679 1920 i 28 052 1930. í Borg- arnesi er byggt mjólkurbú 1932, á SauSár- króki 1935. Mjólkursamsalan tekur til starfa í Reykjavík 1935. Jóhannes Reykdal kaupir sér mjaltavélar 1927 og sama ár eru settar upp mjaltavélar á VífilsstöSum. Nokkrir bændur fleiri fá sér mjaltavélar á næstu árum, en ekki ^úfnabaninn að vinnu ú Kleppi. Mennirnir aftan ú eru Sigurður Sigurðsson búnaðarmúla- ■tjóri og-Guðjón Guðlaugsson. Maðurinn, sem stendur i hjólinu, er Karl Guðmundsson lög- •eglumaður. VÍSIR 50 ÁRA Afmælisblað VÍSIS 61
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.