Vísir - 14.12.1960, Qupperneq 93

Vikurskarð við Vík í Mýrdal.
i Borgarfirði, brúin á Jökulsá hjá Hákonar-
stöðum i Jökuldal og brúin á Gljúfurá í Borg-
arfirðij sem síðar var þó breikkuð, og að lokum
brúin á Fnjóská á Norðurlandsvegi.
I lok s. 1. árs voru i notkun 643 brýr, 10
m eða lengri, og eru þessar brýr samtals um
17,5 km að lengd, en auk þess var á sama
tíma búið að smiða 581 smábrú, 4—9 m á
lengd. Lengd þeirra er samtals 3,5 km, og
má þvi segja, að í notkun í lok s. 1. árs hafi
veriS brýr, sem alls eru 21,0 km á lengd.
Fyrst framan af voru brýrnar, eins og veg-
irnir gerðar fyrir mjög létta umferð, hesta
°g bestvagna, en það, sem hefur gert að verk-
Un>, að enn hefur mátt notazt við brýr frá
Þessu tímabili, er, að reiknað var með mann-
bröng á brúnum, 350—400 kg á fermetra, og
jafngildir það á lengri brúnum allþungum
íarartækjum. Fram yfir 1930 var utanmál
Hestra brúa aðeins 3 m og umferðarbreidd
2,60 m. Þá var breidd brúnna aukin upp i
2,30 m og farið að reikna með 5—6 tonna
''’ögnum. Það er fyrst á stríðsárunum, sem
farið er að reikna með þyngri vögnum á
brúnum og breidd þeirra miðuð við stærri
íarartæki. Enn hefur þó ekki þótt tiltækilegt
að smíða þrýr með tveimur akbrautum nema
/4/<J~cer/r vegir cr Ts/onc//
/ á r s /o A /960
á allra fjölförnustu vegunum, en gert er ráð
fyrir því, að breikka megi brýrnar síðar meir,
þegar umferðin hefur aukizt svo mikið, að
slíkt verði nauðsynlegt.
III. Bifreiðafjöldinn.
Fyrsta bifreiðin var flutt til landsins árið
1904. Var það Thomsensbillinn, sem margir
eldri menn muna eftir. Næst var flutt inn
bifreið 1905 til Eyjafjarðar, en hvorug þessara
bifreiða var notuð hér, svo að teljandi
sé. 1913 komu fyrstu Ford-bílarnir til landsins,
og eftir það vex bílafjöldinn jafnt og þétt, og
í kringum 1930 eru komnir hingað til lands
liðlega 1400 bílar. A árunum 1930—1940 vex
bílafjöldinn afar hægt, og allt fram til 1942 eru
fleiri vörubifreiðar i landinu en fólksbifreiðar.
Strax að stríðinu loknu hefst mikill innflutn-
ingur bifreiða, og árið 1955 er flutt inn sérstak-
lega mikið af bifreiðum, eins og sjá má á mynd
2. í lok ársins 1959 voru alls í landinu 14.553
fólksbifreiðar og 5.703 vörubifreiðar, eða sam-
tals 20.256 bifreiðar. Fjöldi fólksbifreiða á
hverja þúsund íbúa var 76, og er það meiri
fólksbílaeign hlutfallslega en í flestum öðrum
Evrópulöndum, aðeins Svíþjóð, Bretland og
Frakkland eru hærri í þessu tilliti. Á mynd 2
má sjá, að verði bifreiðafjölgunin svipuð hér
næsu 10 tár og undanfarin ár, þá munu verða
hér um bil 34—34 þús. bifreiðar árið 1970, og
samsvarar það um 70% aukningu á tímabilinu.
Til gamans má geta þess, að i Danmörku er gert
ráð fyrir, að bifreiðafjöldinn muni meira en
tvöfaldast á næstu 10 árum. Athyglisvert er þó,
að meðalaldur bifreiða er æði hár hér á landi,
eða um 8 ár fyrir fólksbifreiðar og nærri 12 ár
fyrir vörubifreiðar, Meðalaldur bifreiða ætti
raunverulega að vera lægri hér en í nágranna-
löndunum,vegna þess að bifreiðar endast hér
skemur en þar sökum lélegra vega.
Breidd og þyngd bifreiðanna hefur og tekið
stórfelldum breytingum á undanförnum áratug-
um. Fram undir 1940 voru algengustu vöru-
flutningabifreiðar og almenningsvagnar 3—5
tonn að þyngd og breyddin 1,8—2,0 metrar. Eft-
ir stríðið, einkum síðasta áratuginn, hefur heild-
arþungi þessara bifreiða meira en tvöfaldazt
og breiddin er orðin 2,35—2,50 metrar. Það er
því engin furða, þó lað elztu vegirnir og brýrn-
ar, sem gerðar voru fyrir hesta og hestvagna,
láti á sjá undan umferð hinna nýju farartækja.
IV. Útgjöld til vegamála og viðhald veganna.
Árið 1910 voru útgjöldin til vegamála tæpar
160 þús. kr., og var það um 10,1% af rekstrar-
útgjölduin ríkisins það ár. Á linuriti er
sýnt, hve mikil útgjöldin til vegamála hafa
verið í hundraðshlutum af rekstrarútgjöld-
um ríkissjóðs. Af línuriti þessu má sjá, að út-
gjöldin urðu lægst árið 1920, um 4,1%, en hæst
hafa þau orðið árið 1946, en þá voru þau 16,6%.
Á s. 1. ári námu heildarútgjöldin til vegamála
96,6 millj. kr., og er þá talið með framlag af
benzínskatti til vega og brúa, og nam sú fjárhæð
10,1% af rekstrarútkjöldum ríkisins það ár,
eða sama hundraðshluta og árið 1910. Á yfir-
standandi ári eru veittar til vegamála í fjár-
lögum tæpar 95 millj. kr., og aulc þess renna um
18 millj. til brúasjóðs og vega milli byggðarlaga
af benzínskatti. Samtals er því varið til vega-
mála liðlega 113 millj. kr. í ár. Af þessari fjár-
hæð eru um 50 millj. ætlaðar til viðhalds vega-
kerfinu, eða iæp 45% af fjárv. í fjárlögum.
Segja má, að viðhaldskostnaður vegakerfisins
sé orðinn æðihár hundraðshluti af heildarút-
gjöldum til vegamála, en það getur þó tæpast
talizt óeðlilegt, þegar tekið er tillit til þess,
hve langt vegakerfið er orðið. Með 50 millj. til
viðhalds þjóðvega á þessu ári verður meðalvið-
haldskostnaður á hvern kílómetra um 6.600
krónur. Þetta er að vísu há tala, en ef við lítum
á viðhaldskostnað malarvega í nágrannalönd-
um eins og Svíþjóð og Noregi, en þar eru
yfir 90% af öllu vegakerfinu malarvegir, þá
kemur í Ijós, að í þeim löndum er viðhalds-
kostnaðurinn á hvern kílómetra ámóta há krónu-
tala og hér er talið í mynt þeirra landa, en það
þýðir, að þeir verja 5—7 sinnum meira til við-
halds á hvern km en hér er gert. Hinn mikli
kostnaður við vegaviðhald í Svíþjóð og Noregi
á malarmegum umfram kostnað hér stafar fyrst
og fremst af því, iað þar er allt efni í slitlag veg-
anna mulið og blandað til þess að fá hæfilegt
bindiefni, og auk þess er stórfé varið til þess
að rykbinda vegina. í þurrkasumrum eins og
á s. 1. sumri er rykplágan eitt erfiðasta vanda-
málið, sem við er að etja. Á hinum fjölförnu
vegum í nágrenni Beykjavíkur, þar sem um-
ferðin er orðin 1000—2000 bílar á dag, má heita,
að ókeyrandi sé í þurrki vegna ryks, en með
rykinu fýkur burt úr vegunum nær allt bindi-
efni, og eftir verður aðeins grjótið, sem gerir
vegina illfæra. Undanfarin 2—3 ár hafa verið
gerðar tilraunir með rykbindingu með klórkal-
síum, og hefur það gefið góða raun, þar sem
unnt er að setja það í veg með hæfilegu bindi-
efni, en kostnaðurinn við þetta er um 20 þús.
kr. á hvern kílómetra og því af fjárhagsástæð-
um óviðráðanlegt að gera það, svo að um muni.
V. Verkefni fyrir framtiðina.
Þó að miklu hafi verið áorkað á undanförn-
um 50 árum í vegamálum hér á landi, þá eru
býsna mikil verkefni enn framundan. Af þeim
10.900 km af opinberum vegum, sem taldir
Lengcí vega a hverja /ooþús.
/'bóa / nokkrum £vrópu/6nc/u/n
5kv. skýrs/u /nierna//onal ftocrc/ kec/era/ion /957
6000
5000
4000
3000
2000
/OOO

llll
1111 1
.
- * S
.io (5

<§ I £ kT i S § 5 £

Afmælisblað VlSIS
VÍSIR 50 ÁRA
93