Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 102

Leikfimi í Miðbæjarskóla 1914. Kennari Steindór Björnsson frá Gröf.
virkari þátttakendum með sjálfstæSu starfi
t. d. vinnubókum o. fl.
Hins vegar hafa ýmis ný kennslutæki og
hjálpargögn verið tekin í notkun. í reglugerS
frá 1908 eru talin upp þau kennslutæki, sem
hver fastur barnaskóli skuli hafa, og var þaS
allmikiS: landakort, veggmyndir í kristinfræSi
og náttúrufræSi, hnattlíkan, hjálpartæki viS
reikningskennslu o. fl. Þessi tæki eru aS sjálf-
sögSu notuS enn, auk segulbanda, skugga-
mynda og kvikmynda, sem aSallega hafa kom-
iS síSustu 15 árin. Segulbönd eru einkum
notuS viS kennslu í erlendum málum. Flestir
skólar í Reykjavík eiga bæSi kvikmynda- og
skuggamyndavél. Nokkurt safn skuggamynda
er i skólunum sjálfum, en auk þess hefur
FræSsluskrifstofa Reykjavíkur safn skugga-
og kvikmynda til útláns. Eru þaS um 1100
myndræmur og 125 kvikmyndir. FræSslumála-
skrifstofan hefur einnig stórt safn kvikmynda.
Eru þetta vafalaust einhver beztu kennslutæki,
sem kennarar hafa fengiS til þessa, einkum
í landafræði, náttúrufræSi og sögu.
Nemendur.
HaustiS 1910 innrituSust 830 nemendur í
Barnaskóla Reykjavikur, þar af 648 fræSslu-
skyldir, þ. e. 10 ára eSa eldri, en 182 innan
fræSsluskyldualdurs eSa 7—10 ára. Af þessum
182 börnum munu 53 hafa fengiS ókeypis
kennslu, en samþykkt var aS veita 3 börnum
eftirgjöf á hálfu skólagjaldi. ÞaS skilyrSi var
sett fyrir viStöku 7 ára barna, aS eigi þyrfti aS
fjölga kennslustundum. Þá voru íbúar bæjarins
11449 aS tölu og nemendur þvi rúmlega 7%
af ibúunum. Samtimis vexti bæjarins óx nem-
endatalan jafnt og þétt þannig, aS i haust er
áætlað að tala nemenda í barna- og gagnfræSa-
skólum bæjarins verði 12100 eSa um 16,5%
af ibúatölu bæjarins. Á eftirfarandi töflu sést
þessi aukning, og eru nemendur gagnfræða-
skóla teknir sér. Nemendur i einkaskólum
eru ekki meðtaldir.
Einhver brögð munu hafa verið aS því, að
utanbæjarbörn hafi sótt skóla hér, enda sam-
þykkir skólanefnd á fundi 31. ág. 1910 að
fela borgarstjóra að ráða í hverju einstöku til-
felli, hvort börn, sem eiga heima utan Reykja-
víkur, skuli fá inngöngu i barnaskólana og
þá með hvaSa kostum.
Á árunum 1910—1920 verSa nokkrar breyt-
ingar á, hvernig skólabörn skiptast eftir aldri.
Yngri börnunum fækkar smátt og smátt,
þvi að vegna þrengsla i skólahúsinu
verða þau að vikja sess fyrir þeim eldri. Má
geta þess, að 1913 var auglýst, að þau börn,
sem væru yngri en 8V2 árs, gætu ekki vænzt
skólavistar. Skólanefndin ræddi iðulega um
ýmsar ráðstafanir til þess að koma sem flestum
börnum fyrir i skólahúsinu, t. d. að fækka
kennslustundum, kenna hverjum bekk aðeins
annan hvern dag o. s. frv. En niðurstaðan
mun ávallt hafa orðið sú, að alltaf var troðið
fleirum i húsið, svo að jafnan sótti skólann tölu-
verSur hópur barna innan 10 ára aldurs.
Skólagjöld lögSust niSur 1908 meS setningu
fræðslulaga fyrir fræösluskyld börn, en héldust
fyrir yngri börnin til 1930, þá lögðust skóla-
gjöld niður með öllu.
Síðustu árin nam skólagjaldið 20 krónum
á ári, en var 12 rd. áriS 1830, er skóli tók
hér fyrst til starfa.
ÁriS 1910 voru, eins og fyrr segir, 830 nem-
endur i 31 bekkjardeild í barnaskólanum eSa
26,8 að meSaltali i bekk. Sl. vetur voru i
barna- og gagnfræSaskóIum bæjarins 11755
nemendur í 431 deild eða 27,3 að meðaltali.
Eftirfarandi tafla sýnir tölu nemenda og
fjölda deilda á tímabilinu 1910—1960.
Ar Nem. Deildir Meðaltal
1910 830 31 26,8
1920 1378 47 29,3
1930 2795 97 28,8
1940 4730 175 27,0
1950 6869 265 25,9
1959 11755 431 27,3
Kennarar.
Fram að 1909 voru engir kennarar fastráðnir
nema skólastjóri og aðstoðarkennari hans.
En það ár var lagt til á skólanefndarfundi,
að stofnaðar væru 2 fastar kennarastöður
með 1000 kr. árslaunum. AS fenginni sam-
íbúar í Nem. i barnask. Nem í gagnfr.s
Ár. Reykjavík Tala % Tala %
1910 11449 830 7,25
1920 17450 1378 7,89
1930 28052 2419 8,62 376 1,34
1940 37897 4188 11,05 542 1,43
1950 56251 4857 8,63 2012 3,67
1959 70853 8087 11,41 3668 5,18
Kvennaskólinn er talinn meS gagnfræðaskólunum.
Nemendur alls.
Tala %
830 7,25
1378 7,89
2795 9,96
4730 12,48
6869 12,30
11755 16,59
þykkt bæjarstjórnar voru stöSurnar auglýstar,
og 18. sept. voru þær Laufey Vilhjálmsdóttir
og Thora Friðriksson ráðnar til starfsins,.
Thora Friðriksson sagði Iausu starfi sínu frá
1. nóv. sama ár, og næsta ár var séra Bjarni
Hjaltested ráðinn fastur kennari.
Haustið 1910 eru því 4 fastráSnir kennarar
við skólann. Morten Hansen skólastjóri, Sig-
urður Jónsson aðstoSarkennari, síðar yfirkenn-
ari, auk þeirra tveggja, sem fyrr voru nefnd.
Ennfremur eru ráðnir 32 stundakennarar, og
og voru þvi alls haustiS 1910 36 kennarar
starfandi viS skólana.
Eðlilega leita stundakennararnir brátt eftir
að verða fastráðnir, en mikil tregða er hjá
skólanefndinni í þvi máli. ÞaS er ekki fyrr
en 1917, aS fastráSnum kennurum fjölgar, en
þá voru ráSnir 16 fastir kennarar, og 1920 er
31 fastur kennari viS skólann og 8 stunda-
kennarar. Samfara vexti bæjarins og fjölgun
nemenda fjölgaSi kennurum. Sl. skólaár voru
starfandi 236 fastir kennarar við barnaskóla
bæjarins og 44 stundakennarar. Við gagnfræða-
skólana voru 148 fastir kennarar og 95 stunda-
kennarar. AIls störfuSu því 523 kennarar við
barna- og gagnfræðaskóla bæjarins, þar af
384 settir eSa skipaSir.
Fyrst lengi vel voru konur i meiri hluta í
kennaraliði skólans. HaustiS 1910 störfuðu,
eins og fyrr segir, 36 kennarar viS skólana,
þar af 15 karlar og 21 kona. Tíu árum siSar
er tala kennara 39, þar af 18 karlar og 21
kona. Eftir þaS fer hlutfalliS aS breytast, þann-
ig að 1930 voru af 79 starfandi kennurum
41 karl og 38 konur.
Skólaárið 1958—59 voru af 375 föstum kenn-
urum aðeins 143 konur en 232. karlar.
ÁriS 1910 munu fastalaun skólastjóra hafa
verið kr. 2000.—, aðstoðarkennara kr. 1500.—
og laun annarra fastra kennara kr. 1000.—
eins og fyrr segir.
Þetta haust var gerður sérstakur ráðningar-
samningur viS tímakennara skólans, og fjallar
3. gr. um kaupið og hljóðar svo: „Kaup fyrir
hverja klukkustund er 60 aurar 2 kennsluárin
fyrstu, þá 75 aurar 3 ár og 90 aurar upp frá
þvi og að auki þóknun fyrir heimavinnu, við
leiðréttingar ísl. stíla í 5., 6., 7. og 8 bekk og
danska í 7. og 8. bekk, 3 aurar fyrir hvern
nemanda á viku, ef kennarinn hefur þaS starf
á hendi í fleirum en einum þessara bekkja.V
Næstu ár fara kennarar oftlega fram á hækk-
un á stundakaupi, en því er synjaS lengi vel.
En á stríðsárunum 1914—18 hækkar kaupið
þannig, að árið 1920 eru árslaun skólastjóra
kr. 3000.—, laun yfirkennara kr. 2600.— og
laun kennara frá kr. 1500.— upp i kr.2000.—
eftir starfsaldri. Kaup stundakennara var þá
1.20 kr. á kennslustund auk dýrtíðaruppbótar
og 10 aurar á verkefni i stað 3ja aura 1910.
Nú eru launakjör skólastjóra mjög mismun-
andi eftir þvi hvers konar skólar það eru,
sem þeir stjórna en árslaun kennara eru i
mörgum flokkum, eftir því við hvaða skóla-
stig þeir starfa. Byrjunarlaun barnaskólakenn-
ara eru kr. 46.206.96, eftir 4 ár eru laun
kr. 64.275.72, stundakennarakaup kr. 38.57
á klukkustund. Byrjunarlaun kennara við
gagnfræðastig eru kr. 50.251.20, en full laun
kr. 68.949.96. Stundakennarakaup er kr. 51.22
á kennslustund.
Ár Fastir
Barnaskólar
Stk. Alls
Gagnfræðaskólar
Fastir Stk. Alls
1910
1920
1930
1940
1950
4
31
69
99
135
1959 236
32
8
10
25
23
44
36
39
79
124
158
280
9
10
67
148
41
46
53
95
50
56
120
243
102
VÍSIR 50 ÁRA
Erfitt er að bera saman laun kennara þá og
nú. Hitt er vist, aS kennarar telja sig enn
mjög lágt launaSa miSaS viS aðra starfshópa.
Ekki skal hér farið nánar út í það mál, en
vissulega ber brýna nauðsyn til, að launakjör
kennarastéttarinnar séu þannig, að árlega
hverfi ekki margir ágætir starfskraftar frá
skólunnm að öðrum störfum, sem eru betur
Afmælisblað VÍSIS