Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 110

IÐNAÐARBANKI ISLANDS
Vöxtur bankans hefur farið fram úr
björtustu vonum.
undir sænsku eða frönsku áhrifavaldi. Mun svo
nefndur atómkveðskapur eiga fyrstu rætur
a ðrekja til Svíþjóðar, a. m.k. að öðrum þræði,
þar með talin öll órímuð Ijóð eða lítt bundin.
Jón úr Vör, Einar Bragi, Stefán Hörður Gríms-
son og Hannes Sigfússon urðu t. a. m. allir
fyrir áhrifum jrnðan, og auk þess reyndar úr
fleir iáttum, ekki sízt Stefán Hörður og Hann-
es, sem virðist hafa numið sízt minna af Eliot
en Svíum. Einmanakennd Eliots speglast í
verkum Thors Vilhjálmssonar, frumlegs höf-
undar, sem einnig nam í frönskum skálda-
skóla. Parísaráhrifa gætir þó e. t. v. enn meir
hjá Jóni Óskari og Sigfúsi Daðasyni, sem kvað
hafa lært frönskumjög vel og hefur þýtt V. -VI.
bindið af Jean-Christophe eftir Rolland, ég
hekl úr frummálinu, á ágæta íslenzku. — Þessi
dæmi verða að nægja, þótt fá séu, um áhrif
erlendis frá.
NIÐURLAG
Eigi alls fyrir löngu átti ég tal við erlendan
háskólakennara, skarpskyggnan mjög og víð-
lesinn í skáldskap og húmanistiskum fræðum,
um skerf smáþjóðanna til heimsmenningar-
innar. Sá lærði og vitri maður taldi, að fram-
lag þeirra liefði verið drýgra miklu að til-
tölu en hlutverk stórveldanna: Auk alls ann-
ars, hefðu Gyðingar t. a. m. gefið heiminum
spádómsbækurnar og guðspjöllin, Forn-Grikk-
ir höggmyndir, Hollendingar málaralist, Svíar
náttúruvísindi, Danir ævintýri Andersens,
Finnar byggingarlist Norðmenn leikrit Ibsens,
írar þjóðsagnaauð og trúarsannfæringu, en
íslendingar framar öðru Ijóðsnilld.
Mér kom á óvart, að prófessorinn, sem
kann mikið í íslenzku, er gagnkunnugur ís-
lenzkri menningu og bókmenntum og hefur
dvalist hér tvisvar nokkurn tíma, skyldi nefna
ljóðlist vora fremur en t. d. sagnaritun og
stjórnarfar til forna eða skáldsögur Gunnars
Gunnarssonar og Halldórs Laxness nú á dögum.
En hann hélt fast við þá skoðun, að islenzk
ljóðlist frá upphafi og fram á þennan dag
— allveg sérstaklega nú —, sagði hann, væri
meðal þess fullkomnasta, sem veröldin þekkti
af andans verðmætum. Og sá, sem kvað upp
þennan úrskurð, var eigi aðeins einn sann-
menntaðasti maður, sem ég hef kynnst, heldur
og gæddur eins konar æðri skynjun og fágæt-
ri dómgreind.
Halldór Laxness skrifar i Politiken 20. júli
s. 1. merkilega grein um ást íslendinga á skáld-
skap, sérstaklega bundnu máli, þá einstöku
rækt, sem þeir hafi lagt við ljóðagerð, og þær
straungu kröfur, sem til hennar séu gerðar;
það sjáist m. a. á því, að í Þingeysk Ijóð hafi
aðeins verið tekin sýnishorn eftir 50 skáld,
alveg eins hefði mátt taka i þetta úrval kvæði
eftir önnur 50 til viðbótar, sjálfur kynni hann
utan bókar mörg ágæt tljóð eftir þingeysk
samtimaskáld, sem ekki voru tekin í úrvalið.
Halldór segir frá alþýðufólki íslenzku, sem
ekki hafi haft önnur áhugamál en skáldskap
og nefnir dæmi þess, hve sú list sé runnin
þjóðinni í merg og bein: Eitt sinn hafi hann
lesið upp úr verkum sinum á norðausturlandi
og komzt að raun um það eftir upplesturinn,
að um helmingur af nálægt 100 áheyrendum
hefðu sjálfir verið skáld og rithöfundar, sem
liann fékk til að rökræða við sig af reynslu
og viti um bókmenntir.
Af þessu og fleiru dregur Halldór þá álykt-
un, að bilið milli skáldsins og lesandans eða
áheyrandans hafi ekkert verið á íslandi og
stöðug kynni fólksins af sigildum bókmennt-
um, yndi þess af þeim, aðdáun á söguhetjunum
og mjög almenn iðkun Ijóðlistar hafi viðhaldið
tungunni, varðveitt hana frá upphafi til þessa
dags. Það er viðurkennt, að vér hefðum aldrei
öðlazt fullveldi eftir margra ára kúgun, fá-
tækt og harðæri, ef tungan hefði glatazt. Tung-
an er fjöregg frelsisins, en bókmenntirnar
liftaug tungunnar. Hún og þær eru þvi mikil-
vægustu sjálfstæðismál vor.
Halldór viðurkennir í grein sinni það, sem
reyndar allir vita, að breyting hefur orðið á
viðhorfi nokkurs hluta almennings til skáld-
skapar. Fornsögurnar eru ekki eins almennt
Iðnaðarbanki íslands h. f. er stofnaður með
lögum nr. 113 frá 1951.
Forgöngu um stofnun Iðnaðarbanka íslands
li. f. höfðu Félag isl. iðnrekenda og Lands-
samband iðnaðarmanna, en undirbúningsstofn-
fundur var haldinn 18. október 1952 og þá
kosin bráðabirgðastjórn. Framhaldsstofnfundur
var haldinn 26. október sama ár og þá endan-
lega gengið frá stofnun bankans. Gengið var
frá samþykktum fyrir hann og kosið fyrsta
bankaráð, og í þvi áttu sæti:
Fyrsta bankaráð.
Páll S. Pálsson lirl, formaður, Kristján Jóh.
Kristjánsson forstjóri, en hann hefur átt sæti
í bankaráðinu óslitið frá upphafi, Einar Gísla-
son málarameistari, Ilelgi Bergs verkfræðingur
og Guðm. H. Guðmundsson, húsgagnasmíða-
meistari.
Illutafé.
Hlutafé bankans er kr. 6.5 millj. kr., er
skiptist þannig, að Félag isl. iðnrekenda og
Landssamband iðnaðarmanna liafa umráð yfir
1,5 millj. kr. hvort um sig, Rikissjóður íslands
á 3 millj. kr, en 0.5 millj. króna var safnað
með almennu hlutafjárútboði.
Illutverk.
Hlutverk bankans er, eins og segir i reglu-
gerð hans, að reka bankastarfsemi, er sér-
staklega miði að því að styðja verksmiðju-
iðnað og handiðnað í landinu.
Starfsemin hófst 1953.
Bankinn tók til starfa 25. júní 1953, en
þann dag var hann opnaður til almennrar
afgreiðslu. Fyrsti bankastjóri bankans var
Helgi Hermann Eiríksson, fyrrv. skólastjóri
Iðnskólans i Reykjavík, en hann lét af banka-
stjórastörfum í árslok 1955. Þá tók við banka-
stjórastörfum Guðmundur Ólafs, lögfræðingur,
er um langt skeið hafði starfað sem fulltrúi
bankastjóra Útvegsbankans.
í núverandi bankaráði eiga sæti: Kristján
Jóh. Ivristjánsson forstjóri, formaður, Sveinn
Guðmundsson, forstjóri, Einar Gíslason málara-
meistari, Guðmundur H. Guðmundsson hús-
gagnasmíðameistari og Magnús Ástmarsson,
prentari.
Starfsfólk. Útibú.
Starfsfólk bankans var í upphafi 3 auk
bankastjóra, en nú er það yfir 20, fastráðið.
Vorið 1954 opnaði bankinn útibú á Keflavik-
urfrugvelli, en varð að hætta starfsemi sinni
þar næstu áramót á eftir, sökum þess m. a.
að hús, sem bankinn hafði byggt þar til starf-
lesnar og áður, sígild kvæði minna numin,
vísna- og ljóðagerð naumast iðkuð af jafn-
mörgum að tiltölu. Hin aldagömlu og nánu
tengsl milli fornbókmenntanna, og raunar
miðaldaskáldskaparins lika, annars vegar og
fólksins hins vegar, sem hafa varðveitt og
valdið eðlilegri þróun tungunnar, eru nú að
nokkru leyti rofnuð. Veldur því ofsahraði
nútimalifsins, rás viðburðanna. Á milli skálds-
ins og áheyrandans eða lesarans hefur mynd-
azt djúp, sem betur fer ekki mjög breitt, enn
sem komið er. En þar er komin gjá, ískyggi-
leg og viðsjárverð andlegu fjöri þjóðarinnar,
ekki siður en jökulfljót og gljúfurár landsins
hafa löngum verið geigvænar lífi og limum.
Og það er mikil nauðsyn menningu vorri,
farsæld og hverskyns frelsi, að gjá þessi verði
um alla tið dyggilega brúuð.
Þóroddur Guðmundsson.
semi sinnar, lenti á umráðasvæði bandaríska
hersins.
Innlán.
í árslok 1953 námu innlán samtals kr.
17.430.279.86, en i árslok 1959 voru þau
kr. 118.471.280.62. Eins og tölur þessar sýna
hefur vöxtur bankans farið fram úr björt-
ustu vonum, enda liafa iðnrekendur og iðn-
aðarmenn verið samhentir i að stuðla að
vexti hans og viðgangi.
Bankinn hefur frá upphafi starfað i húsi
Nýja Bíós við Lækjargötu, en á nú stórhýsi i
smíðum sunnar við sömu götu.
Úr sögu bankans.
Þegar frumvarpið um iðnaðarbanka var fyrir
Alþingi 1951 höfðu tveir þingmenn i iðnaðar-
nefnd jaá sérstöðu, að þeir lögðu til að frum-
varpið yrði ekki samþykkt á því þingi, held-
ur skyldi ríkisstjórninni falið að atliuga fyrir
næsta þing, hvernig auðveldast yrði bætt úr
lánsfjárþörf iðnaðarins, en frumvarpið átti sér
ötula fylgismenn. í „íslenzkum iðnaði“ segir
svo í febrúar 1952:
Það er ekkert leyndarmál, að lánsfjárskort-
urinn stendur íslenzkum iðnaði stórlega fyrir
þrifum. Iðnaðarfyrirtækin eru mörg í þann
veginn að stöðva rekstur sinn þess vegna“
o. s. frv.
Þess er þar sérstaklega getið, að Gunnar
Thoroddsen, Jóhann Þ. Jósefsson og Emil
Jónsson liafi „í ræðum á Alþingi fylgt frum-
varpinu um iðnaðarbanka fram með rökum
og festu, og bent á þá kaldranalegu staðreynd
að iðnaðurinn á enga lánastofnun, er sé sér-
staklega ætluð þeim atvinnuvegi“.
Og enn segir þar:
,,Stofnun iðnaðarbankans og sjálfstæður
seðlabanki eru aðkallandi úrlausnarefni fyrir
Alþingi það, er nú situr".
í sama riti, i október 1951, er birt grein
um málið og segir þar, að Félag íslenzkra iðn-
rekenda og Landssamband iðnaðarmanna hafi
tekið liöndum saman um stofnun iðnaðarbanka
og standi ekki á öðru en samþykki Alþingis,
en „frumvarpinu um stofnun iðnaðarbanka var
stungið svefnþorn s. 1. vetur“ og „var svo
um mælt, að málinu væri frestað til haust-
þingsins, vegna þess, að þá lægi fyrir álit
amerisks sérfræðings, dr. Murphys um skipun
bankamála hér á landi“.
Um sumarið skipaði viðskiptamálaráðherra
6 manna bankamálanefnd, sem skrifaði iðn-
aðarsamtökunum nokkru siðar, gerði grein
fyrir verkefni sínu, og segir þar m. a.:
„í sambandi við verkefni sitt vill nefndin
hér með fara þess á leit við yður, að þér
látið í ljósi við hana þær skoðanir og tillögur,
sem þér kynnuð að vilja setja fram í þessum
málum“.
Óskaði nú stjórn FÍI, „til glöggvunar á
málavöxtum, að fá að sjá álitsgerð og tillögur
dr. Murphy’s, sem vitnað var til í bréfi banka-
málanefndarinnar," en hún taldi ekki tímabært
„að senda álitið öðrum til umsagnar, enda
tilgangur nefndarinnar að veita FÍI tæíkifæri
til að setja fram þær óskir og skoðanir varð-
andi núverandi ástand þessara mála, sem
félagið kynni að vilja koma á framfæri“.
Bankanefnd iðnaðarins var nú falið að senda
bankamálanefnd svar við fyrirspurn hennar
til iðnaðarsamtakanna. Samdi hún itarlega
greinargerð um málið, sem birt er í 14. tbl.
íslenzks iðnaðar 1951 (októberblaðinu).
Þar næst ritaði bankanefnd iðnaðarins iðn-
aðarnefnd neðri deildar Alþingis og fór þess
á leit við hana, að hún endurflytti frumvarpið
um stofnun iðnaðarbanka.
110
VlSIR 50 ÁRA
Afmælisblað VÍSIS