Vísir - 14.12.1960, Side 110

Vísir - 14.12.1960, Side 110
IÐNAÐARBANKI ISLANDS Vöxtur bankans hefur farið fram úr björtustu vonum. undir sænsku eða frönsku áhrifavaldi. Mun svo nefndur atómkveðskapur eiga fyrstu rætur a ðrekja til Svíþjóðar, a. m.k. að öðrum þræði, þar með talin öll órímuð Ijóð eða lítt bundin. Jón úr Vör, Einar Bragi, Stefán Hörður Gríms- son og Hannes Sigfússon urðu t. a. m. allir fyrir áhrifum jrnðan, og auk þess reyndar úr fleir iáttum, ekki sízt Stefán Hörður og Hann- es, sem virðist hafa numið sízt minna af Eliot en Svíum. Einmanakennd Eliots speglast í verkum Thors Vilhjálmssonar, frumlegs höf- undar, sem einnig nam í frönskum skálda- skóla. Parísaráhrifa gætir þó e. t. v. enn meir hjá Jóni Óskari og Sigfúsi Daðasyni, sem kvað hafa lært frönskumjög vel og hefur þýtt V. -VI. bindið af Jean-Christophe eftir Rolland, ég hekl úr frummálinu, á ágæta íslenzku. — Þessi dæmi verða að nægja, þótt fá séu, um áhrif erlendis frá. NIÐURLAG Eigi alls fyrir löngu átti ég tal við erlendan háskólakennara, skarpskyggnan mjög og víð- lesinn í skáldskap og húmanistiskum fræðum, um skerf smáþjóðanna til heimsmenningar- innar. Sá lærði og vitri maður taldi, að fram- lag þeirra liefði verið drýgra miklu að til- tölu en hlutverk stórveldanna: Auk alls ann- ars, hefðu Gyðingar t. a. m. gefið heiminum spádómsbækurnar og guðspjöllin, Forn-Grikk- ir höggmyndir, Hollendingar málaralist, Svíar náttúruvísindi, Danir ævintýri Andersens, Finnar byggingarlist Norðmenn leikrit Ibsens, írar þjóðsagnaauð og trúarsannfæringu, en íslendingar framar öðru Ijóðsnilld. Mér kom á óvart, að prófessorinn, sem kann mikið í íslenzku, er gagnkunnugur ís- lenzkri menningu og bókmenntum og hefur dvalist hér tvisvar nokkurn tíma, skyldi nefna ljóðlist vora fremur en t. d. sagnaritun og stjórnarfar til forna eða skáldsögur Gunnars Gunnarssonar og Halldórs Laxness nú á dögum. En hann hélt fast við þá skoðun, að islenzk ljóðlist frá upphafi og fram á þennan dag — allveg sérstaklega nú —, sagði hann, væri meðal þess fullkomnasta, sem veröldin þekkti af andans verðmætum. Og sá, sem kvað upp þennan úrskurð, var eigi aðeins einn sann- menntaðasti maður, sem ég hef kynnst, heldur og gæddur eins konar æðri skynjun og fágæt- ri dómgreind. Halldór Laxness skrifar i Politiken 20. júli s. 1. merkilega grein um ást íslendinga á skáld- skap, sérstaklega bundnu máli, þá einstöku rækt, sem þeir hafi lagt við ljóðagerð, og þær straungu kröfur, sem til hennar séu gerðar; það sjáist m. a. á því, að í Þingeysk Ijóð hafi aðeins verið tekin sýnishorn eftir 50 skáld, alveg eins hefði mátt taka i þetta úrval kvæði eftir önnur 50 til viðbótar, sjálfur kynni hann utan bókar mörg ágæt tljóð eftir þingeysk samtimaskáld, sem ekki voru tekin í úrvalið. Halldór segir frá alþýðufólki íslenzku, sem ekki hafi haft önnur áhugamál en skáldskap og nefnir dæmi þess, hve sú list sé runnin þjóðinni í merg og bein: Eitt sinn hafi hann lesið upp úr verkum sinum á norðausturlandi og komzt að raun um það eftir upplesturinn, að um helmingur af nálægt 100 áheyrendum hefðu sjálfir verið skáld og rithöfundar, sem liann fékk til að rökræða við sig af reynslu og viti um bókmenntir. Af þessu og fleiru dregur Halldór þá álykt- un, að bilið milli skáldsins og lesandans eða áheyrandans hafi ekkert verið á íslandi og stöðug kynni fólksins af sigildum bókmennt- um, yndi þess af þeim, aðdáun á söguhetjunum og mjög almenn iðkun Ijóðlistar hafi viðhaldið tungunni, varðveitt hana frá upphafi til þessa dags. Það er viðurkennt, að vér hefðum aldrei öðlazt fullveldi eftir margra ára kúgun, fá- tækt og harðæri, ef tungan hefði glatazt. Tung- an er fjöregg frelsisins, en bókmenntirnar liftaug tungunnar. Hún og þær eru þvi mikil- vægustu sjálfstæðismál vor. Halldór viðurkennir í grein sinni það, sem reyndar allir vita, að breyting hefur orðið á viðhorfi nokkurs hluta almennings til skáld- skapar. Fornsögurnar eru ekki eins almennt Iðnaðarbanki íslands h. f. er stofnaður með lögum nr. 113 frá 1951. Forgöngu um stofnun Iðnaðarbanka íslands li. f. höfðu Félag isl. iðnrekenda og Lands- samband iðnaðarmanna, en undirbúningsstofn- fundur var haldinn 18. október 1952 og þá kosin bráðabirgðastjórn. Framhaldsstofnfundur var haldinn 26. október sama ár og þá endan- lega gengið frá stofnun bankans. Gengið var frá samþykktum fyrir hann og kosið fyrsta bankaráð, og í þvi áttu sæti: Fyrsta bankaráð. Páll S. Pálsson lirl, formaður, Kristján Jóh. Kristjánsson forstjóri, en hann hefur átt sæti í bankaráðinu óslitið frá upphafi, Einar Gísla- son málarameistari, Ilelgi Bergs verkfræðingur og Guðm. H. Guðmundsson, húsgagnasmíða- meistari. Illutafé. Hlutafé bankans er kr. 6.5 millj. kr., er skiptist þannig, að Félag isl. iðnrekenda og Landssamband iðnaðarmanna liafa umráð yfir 1,5 millj. kr. hvort um sig, Rikissjóður íslands á 3 millj. kr, en 0.5 millj. króna var safnað með almennu hlutafjárútboði. Illutverk. Hlutverk bankans er, eins og segir i reglu- gerð hans, að reka bankastarfsemi, er sér- staklega miði að því að styðja verksmiðju- iðnað og handiðnað í landinu. Starfsemin hófst 1953. Bankinn tók til starfa 25. júní 1953, en þann dag var hann opnaður til almennrar afgreiðslu. Fyrsti bankastjóri bankans var Helgi Hermann Eiríksson, fyrrv. skólastjóri Iðnskólans i Reykjavík, en hann lét af banka- stjórastörfum í árslok 1955. Þá tók við banka- stjórastörfum Guðmundur Ólafs, lögfræðingur, er um langt skeið hafði starfað sem fulltrúi bankastjóra Útvegsbankans. í núverandi bankaráði eiga sæti: Kristján Jóh. Ivristjánsson forstjóri, formaður, Sveinn Guðmundsson, forstjóri, Einar Gíslason málara- meistari, Guðmundur H. Guðmundsson hús- gagnasmíðameistari og Magnús Ástmarsson, prentari. Starfsfólk. Útibú. Starfsfólk bankans var í upphafi 3 auk bankastjóra, en nú er það yfir 20, fastráðið. Vorið 1954 opnaði bankinn útibú á Keflavik- urfrugvelli, en varð að hætta starfsemi sinni þar næstu áramót á eftir, sökum þess m. a. að hús, sem bankinn hafði byggt þar til starf- lesnar og áður, sígild kvæði minna numin, vísna- og ljóðagerð naumast iðkuð af jafn- mörgum að tiltölu. Hin aldagömlu og nánu tengsl milli fornbókmenntanna, og raunar miðaldaskáldskaparins lika, annars vegar og fólksins hins vegar, sem hafa varðveitt og valdið eðlilegri þróun tungunnar, eru nú að nokkru leyti rofnuð. Veldur því ofsahraði nútimalifsins, rás viðburðanna. Á milli skálds- ins og áheyrandans eða lesarans hefur mynd- azt djúp, sem betur fer ekki mjög breitt, enn sem komið er. En þar er komin gjá, ískyggi- leg og viðsjárverð andlegu fjöri þjóðarinnar, ekki siður en jökulfljót og gljúfurár landsins hafa löngum verið geigvænar lífi og limum. Og það er mikil nauðsyn menningu vorri, farsæld og hverskyns frelsi, að gjá þessi verði um alla tið dyggilega brúuð. Þóroddur Guðmundsson. semi sinnar, lenti á umráðasvæði bandaríska hersins. Innlán. í árslok 1953 námu innlán samtals kr. 17.430.279.86, en i árslok 1959 voru þau kr. 118.471.280.62. Eins og tölur þessar sýna hefur vöxtur bankans farið fram úr björt- ustu vonum, enda liafa iðnrekendur og iðn- aðarmenn verið samhentir i að stuðla að vexti hans og viðgangi. Bankinn hefur frá upphafi starfað i húsi Nýja Bíós við Lækjargötu, en á nú stórhýsi i smíðum sunnar við sömu götu. Úr sögu bankans. Þegar frumvarpið um iðnaðarbanka var fyrir Alþingi 1951 höfðu tveir þingmenn i iðnaðar- nefnd jaá sérstöðu, að þeir lögðu til að frum- varpið yrði ekki samþykkt á því þingi, held- ur skyldi ríkisstjórninni falið að atliuga fyrir næsta þing, hvernig auðveldast yrði bætt úr lánsfjárþörf iðnaðarins, en frumvarpið átti sér ötula fylgismenn. í „íslenzkum iðnaði“ segir svo í febrúar 1952: Það er ekkert leyndarmál, að lánsfjárskort- urinn stendur íslenzkum iðnaði stórlega fyrir þrifum. Iðnaðarfyrirtækin eru mörg í þann veginn að stöðva rekstur sinn þess vegna“ o. s. frv. Þess er þar sérstaklega getið, að Gunnar Thoroddsen, Jóhann Þ. Jósefsson og Emil Jónsson liafi „í ræðum á Alþingi fylgt frum- varpinu um iðnaðarbanka fram með rökum og festu, og bent á þá kaldranalegu staðreynd að iðnaðurinn á enga lánastofnun, er sé sér- staklega ætluð þeim atvinnuvegi“. Og enn segir þar: ,,Stofnun iðnaðarbankans og sjálfstæður seðlabanki eru aðkallandi úrlausnarefni fyrir Alþingi það, er nú situr". í sama riti, i október 1951, er birt grein um málið og segir þar, að Félag íslenzkra iðn- rekenda og Landssamband iðnaðarmanna hafi tekið liöndum saman um stofnun iðnaðarbanka og standi ekki á öðru en samþykki Alþingis, en „frumvarpinu um stofnun iðnaðarbanka var stungið svefnþorn s. 1. vetur“ og „var svo um mælt, að málinu væri frestað til haust- þingsins, vegna þess, að þá lægi fyrir álit amerisks sérfræðings, dr. Murphys um skipun bankamála hér á landi“. Um sumarið skipaði viðskiptamálaráðherra 6 manna bankamálanefnd, sem skrifaði iðn- aðarsamtökunum nokkru siðar, gerði grein fyrir verkefni sínu, og segir þar m. a.: „í sambandi við verkefni sitt vill nefndin hér með fara þess á leit við yður, að þér látið í ljósi við hana þær skoðanir og tillögur, sem þér kynnuð að vilja setja fram í þessum málum“. Óskaði nú stjórn FÍI, „til glöggvunar á málavöxtum, að fá að sjá álitsgerð og tillögur dr. Murphy’s, sem vitnað var til í bréfi banka- málanefndarinnar," en hún taldi ekki tímabært „að senda álitið öðrum til umsagnar, enda tilgangur nefndarinnar að veita FÍI tæíkifæri til að setja fram þær óskir og skoðanir varð- andi núverandi ástand þessara mála, sem félagið kynni að vilja koma á framfæri“. Bankanefnd iðnaðarins var nú falið að senda bankamálanefnd svar við fyrirspurn hennar til iðnaðarsamtakanna. Samdi hún itarlega greinargerð um málið, sem birt er í 14. tbl. íslenzks iðnaðar 1951 (októberblaðinu). Þar næst ritaði bankanefnd iðnaðarins iðn- aðarnefnd neðri deildar Alþingis og fór þess á leit við hana, að hún endurflytti frumvarpið um stofnun iðnaðarbanka. 110 VlSIR 50 ÁRA Afmælisblað VÍSIS
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152

x

Vísir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.