Vísir - 14.12.1960, Síða 113

íslenzkur fiskibátur.
smíðanema, og unnið er að undirbúningi
að verknámskennslu fyrir fleiri iðnir.
1 VI. kafla iðnskólalaganna er fjallað um
framhaldsnám iðnaðarmanna. Þar segir, að
við ISnskólann i Reykjavík skuli koma á
framhaldskennslu í iivers konar iðnaðar-
starfsemi, jafnskjótt og tök eru á. Kennsluna
má miða við einstaka iðngrein eða flokka
skyldra iðna. Framhaldsskólinn er ætlaður
þeim, sem búa sig undir meistarapróf eða
verkstjórn í iðn sinni.
Samkvæmt ósk Landssambands iðnaðar-
manna var skipuð nefnd í fyrra til þess að
semja reglur um námstilhögun væntanlegs
meistaraskóla og mun þvi starfi senn ljúka.
Árið 1954 flutti Iðnskólinn i Reykjavík
í ný húsakynni á Skólavörðutorgi. Ilafði
skólinn verið í byggingu frá 1948 og er í
byggingu enn. Rötnuðu þá stórlega aðstæður
allar við kennsluna, enda var gamli iðnskól-
inn orðinn ófuilnægjandi fyrir löngu.
lðnlöf/gjöf og iðngreinar.
Árið 1891 var flutt stjórnarfrumvarp að
lögum á Alþingi um iðnaðarnám fyrir ís-
land og var það sniðið eftir dönskum lögum
um iðnaðarnánt, sem sett voru þar í landi
árið 1889. Engin ákvæði voru i frumvarpinu
um sveinspróf eða skóla eða teikninám. Þessu
var þó breytt til hins betra og frumvarpið
samþykkt 1893, en reglugerð kom ekki fyrr
en 1903.
Eitt helzta áhugamál iðnaðarmanna var að
öðlast fullkomna iðnlöggjöf og lög um iðn-
aðarnám. Það má því telja árið 1927 merkis-
ár í þróunarsögu iðnaðarmála, er Alþingi
samþykkti lög um iðnaðarnám 25. mazr, en
þau tóku gildi l.janúar 1928.
Fjölgaði nú iðngreinum ört, er iðnaðar-
menn öðluðust þá vernd, sem lögin veittu
þeim. Þannig var nú þeim einum lieimilað
að reka iðnað i kaupstöðum, sem höfðu iðn-
bréf eða meistarabréf, en iðnbréf áttu þeir
rétt á að fá, sem liöfðu sveinsbréf i iðn sinni
og félagsréttindi í sveinafélagi. Verkleg iðn-
kennsla var bundin við meistara, sem höfðu
meistarabréf, en meistarabréf fengu þeir ein-
ir, sem að loknu námi höfðu unnið 3 ár eða
lengur hjá meistara. Þá ákváðu lögin,
að heimilt væri að mæla svo fyrir um i
byggingarsamþykktum kaupstaða, að enginn
megi veita húsbyggingum forstöðu, nema
hann hafi til þess löggildingu bygginga-
nefndar.
Iðnlöggjöfinni var siðan breytt árin 1933
og 1936 og miðuðu þær breytingar að því,
að áðurnefnd ákvæði voru látin ná til alls
landsins, þó með nokkrum undantekningum,
Iivað byggingariðnaðinn snerti.
Einnig hefur lögunum um iðnfræðslu verið
breytt oft, eins og 1935 og 1938, en þá var
áritunar- og staðfestingarvald það, sem iðn-
fulltrúum hlutaðeigandi iðngreinar var fal-
ið með breytingunum 1935, nú lagt i hendur
þriggja manna nefndar, sem kallaðist iðn-
fulltrúar og er skipuð óháð sérfélögum iðn-
aðarmanna. Enn var lögunum breytt 1939
og 1944 og loks komu svo lögin um Iðn-
fræðshiráð, en þau tóku gildi 1. janúar 1950.
í þeim er kveðið á um það, að iðnfræðslu
til sveinsprófs skuli halda uppi í löggiltum
iðngreinum og að með reglugerð skuli ákveða,
hverjar skuli vera iðngreinar.
Reglugerð þessi kom út á miðju ári 1952
og eru tilgreindar í henni 60 löggiltar iðn-
greinar.
í lögunum um iðnfræðslu segir, að ráð-
herra skipi Iðnfræðsluráð til 4 ára í senn,
en Iðnfræðsluráð stýrir framkvæmdum í
iðnfræðslumálum undir yfirstjórn ráðherra.
Skulu tveir ráðsmenn vera meistarar tilnefnd-
ir af Landssambandi iðnaðarmanna, og tveir
sveinar tilnefndir af Iðnsveinaráði Alþýðu-
sambandsins. Formann skipar ráðherra án
tilnefningar.
í skýrslu Iðnfræðsluráðs við síðustu ára-
mót er skýrt frá þvi, að í Reykjavik séu þá
902 nemendur á staðfestum námssamningi
í 40 iðngreinum, en annars staðar á landinu
665. Heildartala iðnnema, sem fengið hafa
staðfestan námssamning er því 1557 á öllu'
landinu við síðustu áramót.
Engir nemendur eru i 18 iðngreinum af
liinum 60 löggiltu iðngreinum. Sumar þess-
ara iðngreina eru ýmist horfnar úr þjóð-
lifinu eða liverfa vegna breyttra atvinnu-
hátta, svo sem: beykisiðn, gaslagnir, reiða-
og seglasaumur, reiðtygja- og aktygjasmíði,
steinsmiði, tágariðn og vagnasmíði. Um hinar,.
sem engin nemandi er í, verður ekki annað
séð en að þær ættu að hafa vaxtarmöguteika
eins og: Feldskurður, hattasaumur, hljóðfæra-
smíði, eirsmíði , kökugerð, leirkerasmíði,
leturgröftur, og myndskurður.
Félagsmál iðnaðarmanna.
Eins og áður er að vikið, er Iðnaðarmanna-
félagið í Reykjavík fyrsti félagsskapur iðn-
aðarmanna,, en það var stofnað 3. febrúar
1867 og var þá nefnt „Handiðnarmanna-
félagið í Reykjavik“.
Félagið beitti sér fyrir bættri mentun iðn-
aðarmanna eins og fyrr getur, þá efndi það til
iðnsýninga og var sú fyrsta haldin 1883 og
sýndir 390 munir. Næsta sýning var haldin
1911 og þá sýndir 1100 munir og öllu fteiri
árin 1924 og 1932. Önnur mál, sem fétagið
lét sig skipta, var löggjöfin um málefni iðn-
aðarmanna, það gekkst fyrir þvi að reisa
Ingólfslíkneskið á Arnarhóli, reisti iðnaðar-
mannahúsið við Tjörnina og hóf útgáfu Tíma-
rits iðnaðarmanna árið 1927.
Næsta iðnaðarmannaféjlagið var ,iðnaðar-
mannafélag ísfirðinga. Það var stofnað 1.
júni 1888. Beitti það sér fyrir stofnun kvöld-
skóla fyrir iðnaðarmenn 1905, auk margra
annara mála til heilla fyrir isfirzka iðnaðar-
menn og byggðarlagið.
Síðan var stofnað Iðnaðarmannafélag Akur-
eyrar 12. nóvember 1904. Haustið 1905 stofn-
aði það til kvöldskóla fyrir iðnaðarmenn, þá
gekkst það einnig fyrir iðnsýningum á Akur-
eyri og fleiri málum.
Næstu ár á eftir voru stofnuð fleiri iðnaðar-
mannafélög og eru nú starfandi 25 slik fé-
lög víðsvegar um landið.
Önnur þróun i félagsmálum iðnaðarmanna
var stofnun sérgreinafélaganna. Fyrsta þeirra
var Trésmiðafélag Reykjavikur, en það var
stofnað 10. desember 1899. Flest sérgreina-
Hafnarbáturinn Magni, smíðaðnr á íslandi.
Afmælisblað VÍSIS
VÍSIR 50 ÁRA
113