Vísir - 14.12.1960, Qupperneq 114

manns
disk
ALI-grísakjöt
A L í-kjúklingar
PEKING-endur
Bergstaðastræti 37, Austurstræti 6,
Bræðraborgarstíg 5, Hjarðarhaga 47.

félaganna eru þó stofnuð miklu seinna eða
aðallega um það leyti sem iðnlöggjöfin öðl-
aðist gildi 1928.
Um það leyti var einnig stofnað Iðnráð
Reykjavíkur og síðan voru stofnuð iðnráð
í flestum kaupstöðum. Nú starfa 12 iðnráð
á landinu, sem samkvæmt iðnlöggjöfinni og
rfeglugerð skulu hafa eftirlit með því, að lög-
um og reglugerðum um mál iðnaðarmanna
sé framfylgt. Þá gera þau tillögur um iðn-
réttindi próflausra manna.
Landssamband iðnaðarmanna var stofnað
21. júní 1932 á fyrsta Iðnþingi íslendinga.
Tildrögin að stofnun sambandsins voru þau,
að nauðsyn þótti að samræma störf iðnaðar-
mannafélaganna, sérgreinafélaganna, iðnráð-
anna og iðnskólanna, þannig að forvígismenn
jieirra ynnu sameiginlega og undir einni
stjórn að framgangi hagsmunamála iðnaðar-
manna.
Fyrsti formaður Landssambandsins var
Helgi H. Eiríksson, og gengdi bann því starfi
í 20 ár, er hann baðst undan endurkosningu.
Landssambandið hefur átt mikinn þátt i
að móta þá löggjöf um málefni iðnaðar-
manna, sem sett hafa verið síðan sambandið
var stofnað, eins og iðnfræðslu og iðnskóla-
lögin. Þá Iiefur Landssambandið beitt sér
m. a. fyrir stofnun og aukningu Iðnlánasjóðs
og Iðnaðarbankans, bættri skatta- og tolla-
löggjöf, iðnminjasöfnum og iðnsýningum og
verið opinberum aðilum til ráðuneytis um
ýmis iðnaðarmál.
Landssambandið tók við útgáfu Tímarits
iðnaðarmanna 1936.
I Landssambandinu eru nú um 60 félög
með hátt á þriðja þúsund félagsmenn.
Lánsfjármál.
Á fyrsta Iðnþingi íslendinga kom fram til-
laga þess efnis, að skora á ríkisstjórn og
Alþingi að koma á sérstakri deild við bank-
ana, sem láni fé til eflingar iðnaðinum í
landinu og taki að veði vélar og áhöld iðn-
aðarmanna, og verði fénu varið til efnis-,
véla-, og áhaldakaupa.
Af þessu má sjá, að þegar við stofnun
Landssambandsins hefur því verið falið það
viðfangsefni að bæta aðstöðu iðnaðarmanna
við útvegun lánsfjár til starfsemi sinnar.
Sama ár og Iðnþingið var haldið var Spari-
sjóður Reykjavíkur og nágrennis stofnaður,
aðallega að forgöngu Iðnaðarmannafélagsins
í Reykjavík.
Tveim árum síðar eða 1935 voru sett lög
um iðnlánasjóð og lagði ríkissjóður fram kr.
25.000.00 á ári til ársins 1942, en þá var fram-
lagið bækkað upp í 65.000.00. Árið 1946 voru
sctt ný lög um sjóðinn og framlög hækkuð
með þeim 1947 upp í kr. 300.000 á ári. Á
fjárlögum 1955 var framlagið hækkað upp
i kr. 450.000, og árið 1957 var það hækkað
upp i kr. 1.450.000, og loks í kr. 2 millj. á
þessu ári.
Þótt Iðnlánasjóður hafi eflaust getað leyst
úr þörfum sumra, þá gefur auga leið, að hann
er alls ómegnugur að gegna því blutverki,
sem honum er ætlað, en það er að vera stofn-
lánasjóður iðnaðarins í landinu.
Hefur því verið Iögð mikil áherzla á það
á undanförnum Iðnþingum, að sjóðurinn
yrði efldur, svo að bann mætti gegna þessu
hlutverki sínu.
Hefur iðnaðarmálaráðherra nú í þessu
skyni skipuð nefnd til þess að benda á leðir
til eflingar Iðnlánasjóði og munu tillögur
nefndarinn(ar bráðlega veúða tilbúnar.
Eitt þeirra mála, sem bæst ber i sögu iðn-
aðarins síðustu árin, er stofnun Iðnaðarbanka
íslands b. f. Hafði þetta mál verið rætt á
mörgum iðnþingum og ályktanir samþykktar,
þar sem skorað var á Alþingi og ríkisstjórn
að hlutast til um setningu laga um iðnbanka.
Á miðju ári 1949 barst svo Landssamband-
inu bréf frá Samgöngumálaráðuneytinu, þar
sem óskað er eftir þvi, að Landssambandið
lóti ráðuneytinu i té drög að frumvarpi til
laga um iðnaðarbanka. Á grundvelli þessa
bréfs var hafist handa um skipun nefndar
ásamt Félagi ísl. iðnrekenda til þess að hrinda
þessu verki i framkvæmd. Vann nefndin síðan
að samningu frumvarpsins í samvinnu við
stjórnir sinna félagssamtaka.
Lögin um bankann voru samþykkt á Alþingi
19. desember 1951 og upp úr því var farið
að vinna að hlutafjársöfnun meðal iðnaðar-
manna og iðnrekenda. Stofnfundur bankans
var baldinn 18. október 1952 og framhalds-
stofnfundur 26. október sama ár. Var þá kosið
í bankaráð og hlutu kosningu: Einar Gislason,
Helgi Bergs, Guðmundur H. Guðmundsson,
Kristján Jóh. Kristjánsson og Páll S. Pálsson.
Iðnaðarbanki íslands li. f. var opnaður 25.
júni 1953 og bankastjóri hafði verið ráðinn
hinn kunni forustumaður iðnaðarmanna um
árabil Helgi H. Eiriksson, verkfræðingur.
Gengdi liann starfinu til áramóta 1955—56,
en þá tók við Guðmundur Ólafs, lögfræðingur.
Á þessum árum hefur bankinn dafnað jafnt
og þétt, verið iðnaðinum ómetanleg stoð og
ótvírætt sannað tilverurétt sinn.
Það sem hér hefur verið upptalið er allt
í nánum tengslum við iðnaðinn í landinu,
iðnfræðsla, fjármál, iðnlöggjöf og félagsmál.
Á grundvelli þessara málaflokka hefur iðnað-
urinn þróast og dafnað undir forustu dug-
mikilla athafnamanna, sem hafa stofnað og
rekið margskonar iðnfyrirtæki í vaxandi
mæli síðustu 50 árin. Um 1910 er aðallega
stundaður liandiðnaður, en aðeins lítilsháttar
vélaiðnaður kominn til sögunnar. Sá vísir,
sem til var af vélaiðnaði notaði sem orku-
gjafa mótorvélar svo sem vélsmiðjur og önnur
iðnfyrirtæki auk þeirra fáu, sem höfðu gufu-
vélar fyrir aflgjafa, má þar til nefna hið
myndarlega fyrirtæki trésmiðjuna Völund.
Hin raunverulega iðnvæðing hefst fyrir alvöru
með tilkomu rafmagnsins, smá-stöðvar voru
reistar á nokkrum stöðum úti á landi, aðal-
lega ætlaðar til Ijósa, en einnig lítilsháttar
til iðnaðarþarfa. En 1921 var framkvæmt
fyrsta stórátakið í raforkumálum. Elliðaár-
stöðin var byggð og framleiddi með vatns-
afli 1000 K.W. Menn kynntust hinum miklu
kostum raforku til iðnaðar. Orkuframleiðslan
jókst frá Elliðaárstöðinni upp í 3600 K.W.
1933 og síðan frá Sogi eins og eftirfarandi
tölur sýna, auk margra stöðva víðsvegar um
allt land.
1937 .... .... 17.760 K.W.
1948 .... .... 25.260 —
1953 .... .... 56.260 —
1960 .... .... 83.260 —
Ég nefni þessar tölur því að þær sýna
bezt þróun iðnaðarins síðustu 40 árin, því
114
VlSIR 50 ÁRA
Afmælisblað VÍSIS