Vísir - 14.12.1960, Qupperneq 123

1910
1960
s
Vald. Poulsen h.f.
Stofnað 1910.
Klapparstíg 29. Sími 13024.
Reykjavík Símnefni: Valdpoul.
MYFORD-
Rennibekkir.
Borvélar. Alls konar rafmagns-
handverkfæri.

•vv
Höfum venjulega
fyrirliggjandi:
Allskonar smíðaverkfæri fyrir
járnsmíði og trésmíði.
Rafmagnsmótorar.
Fenner-vélreimar.
Vélapakningar.
Gufukatlar allskonar.
Gufumælar.
Lóðboltar og ljótin.
Boltar. Skrúfur. Rær.
íengur alls 3,3 millj. hesta, þar af töSufengur
2,9 millj. en úthey aðeins 400 þús. hestar.
Af nýjum búgreinum, sem rutt hafa sér til
rúms á síðustu áratugum má fyrst og fremst
nefna gróðurhúsarækt, sem eins og kunnugt
er byggist einkum á hagnýtingu jarðhitans.
Nam verðmæti gróðurhúsaafurða um 10 millj.
kr. árið 1957.
Af öðrum nýjungum á sviði jarðræktar má
nefna tilraunir þær sem gerðar hafa verið á
sviði trjáræktar og kornræktar. Hafa tilraun-
irnar á hvoru tveggja sviðinu i vaxandi mæli
byggst á innflutningi trjáplantna og útsæðis
frá löndum þar sem veðurskilyrði eru svipuð
og á íslandi, svo sem frá Alaska og nyrztu
héruðum Noregs. Árangur af þessari tilrauna-
starfsemi hefur orðið góður, þótt hún eigi sér
ennþá svo skamma sögu, að eigi er ennþá
um að ræða veruleg framleiðsluverðmæti í
þeim greinum.
Þróun fiskveiða 1910—60.
Þess var getið hér að framan, að stofnun
togaraútgerðar hér á landi hafi verið fyrsta
stóra skrefið í þá átt, að landsmenn tækju
nútima tækni í þjónustu atvinnuvega sinna.
Útgerð fyrsta togarans í eigu íslendinga hófst
frá Hafnarfirði árið 1904.
, Á næstu árum fjölgaði mjög togurum i eigu
Islendinga, þannig að í byrjun fyrri heims-
styrjaldar voru þeir orðnir 20 talsins. Var
það fyrst og fremst stofnun íslandsbanka árið
1904 og hið erienda fjármagn, sem kom inn
1 landið á þann hátt, sem skapaði fjárhags-
tegan grundvöll fyrir togarakaupum til íslands.
A l’.eimsstyrjaldarárunum fyrri urðu íslendingar
a® selja bandamönnum helming togaraflota
sins auk þess sem fáein skip fórust af styrj-
aldarástæðum, en að lokinni styrjöldinni var
bráðlega hafizt handa um endurnýjun togara-
tlotans, og árið 1925 voru þeir orðnir 47 talsins.
Síðasti áratugurinn fyrir seinni heimsstyrjöld-
ina var útgerðinni erfiður og gekk togara-
flotinn þá úr sér, þannig að bæði fækkaði
skipunum og gömul skip voru ekki endur-
nýjuð. Á lieimsstyrjaldarárunum var áframhald
á þessari þróun, þar eð ekki var kostur að
endurnýja skipin, auk þess sem nokkrir togar-
ar fórust af styrjaldarorsökum og öðrum ástæð-
um. Voru togararnir orðnir aðeins 28 talsins
árið 1945, flest gömul og úrelt skip.
En eftir styrjöldina var gert stórt
átak í þá átt að endurnýja togaraflotann, og
var þá lögð áherzla á það að kaupa nýtízku
skip í stað þeirra, sem farizt höfðu og gengið
úr sér. Á fyrstu 5 árunum eftir styrjöldina,
eða 1945—50, fjöljaði togurunum úr 28 í 48
og tonnatala þeirra óx úr 9383 tn. hr. i 26932
tonn. Síðan hefur tala togaranna haldizt svipuð,
en þar sem jafnan liafa verið keypt stærri
skip i stað þeirra, sem farið hafa forgörðum,
hefur togaraflotinn vaxið enn að tonnatölu,
og nemur nú rúml. 30 þús. tn. brúttó.
Fram að aldamótum var fiskveiðafloti lands-
manna eingöngu seglskip og opnir róðrarbátar.
Laust eftir aldamót tóku mótorbátar að flytj-
ast til landsins, en hægfara var sú þróun fyrst
í stað, því að 1912 voru hér aðeins taldir 8
mótorbátar yfir 12 lestum að stærð, samtals
228 tonn. Síðan liefur mótorbátunum stöðugt
farið fjölgandi og á sl. ári voru mótorbátar
yfir 12 lestir er fiskveiðar stunduðu 653 tals-
ins að lestatölu 27960 tn. brúttó.
í heild hefur fiskiskipastóllinn (yfir 12 lestir
brúttó) aukizt úr 7734 tn. brúttó 1910 í 60224
tonn 1959.
Jafnhliða aukningu skipastólsins hefur^ átt
sér stað stórfelld aukning á aflamagni. Árin
1908—12 nam heildaraflamagn 65,8 þús. lest-
um, að meðaltali á ári en árin 1955—59 522,4
lestum að meðaltali á ári. Hefur aflamagnið
þannig hér um bil áttfaldast á þessu tima-
bili. Sú afkastaaukning í fiskveiðunum, sem
þannig hefur átt sér stað, verður enn Ijósari,
þegar það er haft i huga, sem um liefur verið
getið, að sá hluti þjóðarinnar, er fiskveiðar
stundar, er miklu minni nú, en var fyrir 50
árum.
Eftir fisktegundum má skipta fiskveiðunum
i tvennt, þorskveiðar og sildveiðar.
I byrjun aldarinnar var aðaláherzlan lögð á
þorskveiðar með saltfiskverkun fyrir augum.
Var saltfiskurinn langmikilvægasta útflutnings-
vara landsmanna fram á 4. tug aldarinnar,
en aðalmarkaðurinn fyrir þá vöru var í Suður-
Evrópulöndunum, einkum Spáni og Ítalíu. Á
kreppuárunum eftir 1930 þrengdist saltfisk-
markaðurinn mjög, og er spænska borgara-
styrjöldin hófst 1936 lokaðist Spánarmarkað-
urinn með öllu.
Örðugleikum þeim, sem af þessu leiddu
fyrir útgerðina var mætt með þrennu móti,
aukinni áherzlu á framleiðslu ísvarins og
frysts fisks, eflingu síldveiða og auknum
fiskiðnaði, m. a. mjölvinnslu.
Útflutningur á ísvörðum fiski hófst i smáum
stíl fyrir fyrri heimsstyrjöldina, en meiri háttar
þýðingu fékk þessi útflutningur þó ekki fyrr
en eftir 1930. Ollu markaðstöpin fyrir saltfisks-
útflutninginn því, að meiri áherzla en áður var
lögð á framleiðslu ísvarins og frysts fisks.
Á seinni heimsstyrjaldarárunum dró mjög úr
saltfiskframleiðslunni, þannig að megináherzla
var þá lögð á framleiðslu frysts og ísaðs fisks,
enda var markaður fyrir þá vöru mjög
góður í Bretlandi á þeim tima.
Frá þvi að seinni heimsstyrjöldinni lauk,
hefur meiri hluti þorskaflans verið fluttur út
ísvarinn eða frystur þótt saltfiskverkun hafi
einnig aukizt frá því sem var á styrjaldarárun-
um, þar sem saltfiskmarkaðir opnuðust nú
að nýju.
Árið 1959 skiptist þorskaflinn þannig eftir
verkunaraðferðum:
ísaður fiskur ............... 13646 tonn
Fiskur til frystingar .... 236.170 —
Fiskur í herzlu ............ 44.981 —
Fiskur i niðursuðu...... 70 —
Fiskur til söltunar ......... 69382 —
Fiskur í verksmiðjur .... 10706 ____
Annað ........................ 6886 —
Samtals................... 381.841 —
Afmælisblað VÍSIS
VÍSIR 5 0 ÁRA
123