Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 124

Hópferðabif reiðir
Höfum avallt til leigu
þægilegar
hópferðabifreiðir
Kjörorð okkar er
GÓÐ ÞJÓNUSTA
Reykjavik
Símar: 17270 og 10792

■*SSSSS:SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSfi

^SSSSSSSSSSSS-SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS^tSSSSSSSSSSSSSSt
^lpr
Munið
að ávallt er mest
og bezt úrvalið
af barna- og
kvenpeysum í
Hlín
Komið og sannfærizt
Hvergi lægra verð
PRJÓNASTOFAN
HLÍH H.F.
Skólavörðustíg 18.
Sími 12779.
Sendum gegn póstkröfu um iand allt.
tSStfSSSt^tSSSSSSSSSl^tSSSSS^fStfSSSSSSSSSSSSSSj^tSSSSSSt'
Rösklega ö0% þorskaflans fara þannig lil
frystingar í frystihúsum. Efling freðfiskiðn-
aðarins er undirstaða þeirrar þróunar, sem
hér hefur átt sér stað, endá liefur frystihús-
unum fjölgað úr 14 árið 1937 í 88 árið 1957.
Annað úrræðið, sem gripið var til, þegar
saltfiskiðnaðurinn brást eftir 1930, var efling
síldveiðanna.
Norðmenn liófu sildveiðar hér við land um
1875 og stunduðu þeir sildveiðar af kappi
fyrir Austfjörðum og Norðurlandi á síðasta
fjórðungi 19. aldar. Nokkur ])átttaka íslendinga
í síldveiðunum hófst um svipað leyti, en ekki
var það þó að ráði fyrr en eftir aldamót.
Arin 1907—10 nam heildarafli á sildveiðum
þó aðeins rúmum 42 þús. hl. á ári. Á næstu
áratugum var þátttaka i síldveiðum og sildar-
afli jafnt og þétt vaxandi og árin 1926—30
nam aflamagnið rúml. */• millj. hl. að meðaltali
á ári. Mestur var þó vöxtur síldveiðanna á
árabilinu 1931—40, enda var verð á síldar-
afurðum þá mjög hagstætt, jafnframt þvi að
örðugleikar voru á sölu annarra fiskafurða
svo sem fyrr greinir. Meðalafli á síldveiðum
árin 1936—40 nam 1.780 þús. hl. Á þessum ár-
um var lögð mikil áherzla á eflingu sildar-
iðnaðar og byggðar nokkrar síldarverksmiðjur
bæði á vegum hins opinhera og einkaaðilja.
Á heimsstyrjaldarárunum dró nokkuð úr
þátttöku í síldveiðum vegna hins hagstæða
verðs á öllum fiskafurðum. En afli var þó
góður á síldveiðum öll styrjaldarárin. Fyrstu
árin eftir styrjöldina var mikil áherzla lögð
á það að skapa grundvöll fyrir auknum síld-
veiðum og síldariðnaði bæði með kaupum á
nýjum bátum, er hentuðu til síldveiða og
byggingu nýrra verksmiðja. En árangur þeirra
framkvæmda varð þó minni en vonir stóðu til,
því að frá og með árinu 1945 hafa aflabrögð
á síldveiðum verið til muna rýrari en áður
var. Árin 1951—55 komst sildaraflinn niður
i 350 þús. hl., eða aðeins um % hluta þess,
sem var á árunum 1936—40. Siðustu 5 árin
hefur afli að vísu glæðst nokkuð aftur, senni-
lega vegna fullkomnari síldarleitartækja, en
fjárhagsleg afkoma sildarútvegsins hefur þó
verið slæm og nýting þeirra framleiðslutækja
sem i lionum.starfa mjög ófullkomin allt frá
því er aflabresturinn hófst sumarið 1945.
Þriðja leiðin, sem farin var til að þess að
mæta þeim vanda, er samdráttur saltfiskiðn-
aðarins skapaði á kreppuárunum var sú, að
auka vinnslu útfluttra fiskafurða. Hefur þegar
verið rætt um eflingu freðfiskiðnaðar og síldar-
iðnaðar, en auk þess var eftir 1930 lögð vax-
andi áherzla á fiskimjölsframleiðslu. Mikilvæg-
ur þáttur í því var aukin áherzla á karfaveiðar
o gkarfamjölsvinnslu sem hvort tveggja hófst
í allstórum stíl 1935. Á seinni heimsstyrjaldar-
árunum dró þó verulega úr fiskimjölsfram-
leiðslu, en eftir stríðið hefur hún haft tals-
verða þýðingu fyrir útveginn. Verð á fiskimjöli
hefur þó verið miklum sveiflum háð, og tvö
siðustu árin hefur fiskimjöl fallið mjög i verði
sökum aukins framboðs þeirrar vöru á heims-
markaðinum.
Mikilvægi sjávarútvegsins fyrir þjóðarbú-
skapinn er einkum i því fólgið, að nær allur
útflutningur landsmanna er sjávarvörur. Þegar
um síðustu aldamót námu verðmæti sjávar-
afurða um 60% af útflutningsverðmætinu í
heild, en síðan hefur sú hlutdeild farið stöð-
ugt vaxandi og síðan 1940 hefur hún að
jafnaði verið yfir 90%.
Þróun iffnaffarins 1910—60.
Sá atvinnuvegur landsmanna, sem verið hef-
ur í örustum vexti á þvi tímabili, sem hér
er um að ræða, er iðnaðurinn.
Árið 1910 lifði aðeins 8% þjóðarinnar af
iðnaði, og var þar aðallega um að ræða hand-
iðnað. Árið 1950 var iðnaðurinn hinsvegar
orðinn stærsti atvinnuvegur landsmanna, þann-
ig að rúmur þriðjungur landsmanna hafði
framfæri sitt af honum, en víst má telja að
lilutfallsleg tala þeirra, er iðnað stunda hafi
enn hækkað á þeim tíu árum, sem síðan eru
liðin.
Verksmiðjuiðnaður hefur einkum farið i
vöxt síðan 1930. Hefur áður verið rakin i
stærstu dráttum þróun fiskiðnaðarins og gerð
grein fyrir orsökum þess, að hann efldist
á þeim tíma.
En jafnhliða þróun fiskiðnaðarins fór iðn-
aður, er vann úr erlendum hráefnum fyrir inn-
lendan inarkað einnig mjög í vöxt á kreppu-
árunum frá 1930—39. Vegna hins mikla gjald-
eyrisskorts, er þá var við að etja, varð að
takmarka mjög innflutning á erlendum iðn-
aðarvörum, og sköpuðust þannig skilyrði fyrir
framleiðslu slíks varnings innanlands, þar sem
það var einkum innflutningur neyzluvara, sem
takmarkaður var. Voru hinar nýju iðngreinar,
er á legg risu á þessu tímabili einkum neyzlu-
vöruiðnaður. Þegar Slakað var á innflutnings-
höftum vegna betri gjaldeyrisafkomu á stríðs-
árunum og eftir striðið, drógust sumar þess-
ara iðngreina að vísu saman að nýju, en í
heild hefur neyzluvöruiðnaðurinn þó verið i
vexti allt til þessa dags.
Sú iðngrein, sem einna mest liefur vaxið
eftir stríðið er byggingaiðnaðurinn. Samkvæmt
manntali 1940 höfðu 5243 framfæri sitt af
þeirri atvinnugrein en árið 1950 var samsvar-
andi tala 11762. Hefur þvi fjölgað i starfs-
greininni um meira en helming á þessum eina
áratug. Orsök þessa er auðvitað hinar miklu
byggingaframkvæmdir og mannvirkjagerð, sem
átt hafa sér stað, siðan seinni heimsstyrjöld-
inni lauk.
Eitt hið mikilvægasta framfaraspor á þessu
timabili er rafvæðing landsins. Hafði fyrsta
rafstöðin hér á landi verið byggð árið 1902,
en afkastageta hennar var aðeins 10 kw. En
verulegur skriður á raforkuframkvæmdir
komst fyrst eftir fyrri heimsstyrjöldina. Árið
1921 tók Elliðaárstöðin til starfa en afkasta-
geta hennar var 1500 kw.
Helstu framkvæmdir á sviði raforkumála
eru Sogsvirkjunin, sem framkvæmd hefur verið
i 3 áföngum, þeim fyrsta laust fyrir seinni
heimsstyrjöldina, en þeim siðasta er nú að
124
VÍSIR 50 ÁRA
Afmælisblað VÍSIS