Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 126

Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 126
á síðastliðnum 50 árum átt sér stað mjög stór- felldar tækniframfarir hér á landi. Þróunin á sviði peninga- og fjármála hefur hinsvegar ekki verið jafn hagstæð. Verðbólga, fjármagns- skortur og gjaldeyrisskortur hafa lengst af verið erfið vandamál. Er þetta að nokkru afleiðing hinnar öru uppbyggingar. Á fyrri heimsstyrjaldarárunum fór verðlag mjög hækk- andi, þannig að i bkt. 1920, er verðlagið náði hámarki var það um það bil 4% sinnum hærra en í júií 1914. Eftir það lækkaði verðlag að vísu til muna aftur og náði lágmarki árið 1933, en þá var vísitala framfærslukostnaðar 226 miðað við 100 i júlí 1914. Verðfallið og kreppan eftir fyrri heimsstyrjöldina olli at- vinnuvegunum miklum erfiðleikum, en árin 1924—29 var verzlunarárferði hinsvegar lengst af hagstætt, og var afkoma yfirleitt góð á þeim árum. Haustið 1929 hófst hinsvegar heimskreppan mikla, en hér á landi fór áhrifa hennar þó ekki að gæta að mun fyrr en 1931. Kreppan, sem stóð fram að byrjun heims- styrjaldarinnar siðari, olli miklu verðfalli á útflutningsvörum landsmanna auk þess sem söluörðugleikar bættust við. Gjaldeyrisskortur var mikill, bæði vegna markaðsörðugleika og óhagstæðrar gengisskráningar fyrir útflutnings- framleiðsluna. Á þessu tímabili var beitt ströng- um innflutningshöftum, en þrátt fyrir þau fór skuldasöfnun erlendis sívaxandi. Til þess að róða bót á fjárhagsörðugleikum útflutnings- atvinnuveganna var gengi íslenzku krónunnar fellt um 18% vorið 1939. Haustið 1939 hófst svo seinni heimsstyrj- öldin og gjörbreytti hún skjótt þeim viðhorfum sem verið höfðu i markaðsmálunum. Var hag- stætt verð á útflutningsafurðum öll stríðsárin auk þess sem landsmenn höfðu miklar gjald- eyristekjur vegna dvalar erlenda herja hér- lendis á stríðsárunum. Þetta leiddi til þess að verulegar gjaldeyriseignir söfnuðust og námu þær nær 600 millj. kr. á miðju ári 1945. Verðlag hækkaði hinsvegar ört á styrjaldar- árunum, einkum framan af, þannig að í des. 1942 var visitalan 272 stig miðað við visitölr fyrir jan. — marz 1939 = 100. Siðustu styrj- aldarárin tókst hinsvegar að halda visitölunni nokkuð í skefjum með sérstökum opinberum ráðstöfunum, þannig að i stríðslok, eða i júni 1945 nam hún 275 stigum. Eins og getið hefur verið um hér að framan i sambandi við þróun hinna ýmsu atvinnu- greina, var mikið átak gert í því efni að endur- nýja og auka framleiðslutæki landsmanna fyrstu árin eftir styrjöldina. Vegna þessara framkvæmda og mikillar gjaldeyriseftirspurnar til annars, gengu gjaldeyrisinnstæðurnar til þurrðar á skömmum tima. Viðskiptakjör breytt". ust einnig í óhag eftir styrjöldina, og þar sem verðlag hafði á striðsárunum hækkað meira á íslandi en i helztu viðskiptalöndum okkar, bjó útflutningurinn við óhagstætt gengi, þannig að af leiddi taprekstur. Þegar kom fram á árið 1947 var orðinn gjaldeyrisskortur, sem mætt var með skömmtun og ströngum innflutnings- höftum, en fjárhagsvandamál útgerðarinnar var reynt að leysa með uppbótum úr ríkissjóði á útfluttar afurðir. Ekki nægðu þær ráðstafanir þó til þess að koma í veg fyrir taprekstur í útgerðinni og sívaxandi gjaldeyris- og vöruskort. Árið 1950 var gengi islenzku krónunnar fellt um 42% og var þá ætlunin að afnema uppbótakerfið, skömmtunina og innflutnings- höftin, þannig að gefa mætti verzlunina frjálsa. Vegna áframhaldandi óhagstæðrar verðbólgu- þróunar nægðu þær ráðstafanir þó ekki til þess að skapa rekstrargrundvöll fyrir útgerð- ina, og var þvi tekið upp hið svonefnda bátagjaldeyriskerfi veturinn 1956—57. Hins vegar tókst að aflétta skömmtuninni og slaka mjög á innflutningshöftunum. Verðlag hækkaði mjög fyrst i stað af völdum geingislækkunar- innar, svo og af völdum Kóreustriðsins er hófst sumarið 1950, þannig að vísitala fram- færslukostnaðar var 162 i okt. 1952 miðað við 100 i marz 1950. En siðan hélst verðlag stöðugt til vorsins 1955. Þá hófst hinsvegar víðtæk vinnustöðvun sem lyktaði með þvi að samið var um 10—15% allsherjar kauphækkanir. Af þessum kauphækkunum leiddi röskun þess jafnvægis i verðlagsmálunum, sem haldist hafði þá um skeið, þannig að gera þurfti nýjar ráðstafanir til þess að forða stöðvun úlflutningsframleiðslunnar. Á næstu árum voru livað eftir annað hækkaðar uppbætur til út- vegsins án þess að nægðu þó til þess að forða taprekstri. Gjaldeyrisaðstaða landsins fór versnandi ])rátt fyrir miklar lántökur erlendis og vaxandi skuldasöfnun. Á yfirstandandi ári hafa svo, sem kunnugt er, verið gerðar við- tækar ráðstafanir i efnahagsmálum i þvi skyni að aflétta uppbóta- og haftakerfinu og koma á eðlilegu jafnvægi i gjaldeyrisverzluninni. Verð- ur sú saga ekki rakin nánar liér. Dagblaðið Vísir hóf göngu sína á morgni hins mesta framfaraskeiðs, sem orðið hefur i sögu þjóðarinnar. Árangur þeirra framfara í bættum lífskjörum hefur vissulega orðið mjög mikill. Hið sjúka fjárhagskerfi, sem þjóðin lengst af liefur búið við hefur þó hamlað þvi að árangurinn hafi orðið jafn mikill og ella. Þjóðin hefur verið tregari til þess að tileinka sér aukna þekkingu á sviði fjárhagsmálefna en á hinu tæknilega sviði. En það, að þetta tvennt megi haldast i hendur má þó telja meginskilyrði þess að tækniframfarirnar nái aðaltilgangi sinum, þeim að bæta lífskjör almennings i landinu. LEIÐRÉTTING: í greininni „Litið um öxl“ eftir Pál V. G. Kolka, hefur misprentast ártal á bls. 36, ofar- lega í 1. dálki. Þar stendur að kúabólusetning hafi fyrst verið framkvæmd hér á landi árið 1892. — Á að vera 1802. Jónsson & Júlíusson TRYGGVAGÖTU 8, REYKJAVÍK ICELAND Telegrams: NORDIK REYKJAVIK WHOLESALE MERCHANTS COMMISSION AGENTS Importers of deeb sea fishing gear and equipment for the fishing industry. Correspondence invited with firms desiring agents in Iceland. Hjörtur Hjartarson Bræðraborgarstíg 1. — Sími 14256. Matvörur, Nýlenduvörur, Hreinlætisvörur, Glervörur, Citur á ull Snyrtivörur, silki og gardinur. Smávörur o. m. fi. Hvíta Listskauta No 35—41 kr. 691.00 Hocky skautar No 37—46 kr. 657.00 Skautar til að skrúfa á venjulega skó kr. 169.00 E RZLUN 126 VÍSIR 50 ÁRA Afmælisblað VÍSIS
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.