Vísir - 23.12.1960, Side 1

5(1. árg.
Föstudaginn 23. desember 1960
290. tbl.
12
síður
0
Utiernif et a$ Heta
Alít tSfíitsBiir
B'iSi ish3»rejfnr«r. — »«y p«»lJ
Það varð mér mikið uudrun-
ai-efni á dögumun, er ég komst
að því í sambándi við manntal-
ið 1, des. að kunningi minn um
áratugi. Lauritz Christiansen,
garðyrkjubóndi í Hveragerði,
sem dvalið hefur meira en
helming ævi sinnar hér á landi.
frú f»óra kona hans, sem fædd
er af íslenzku foreldri austur í
Fljótshlíð og þrír myndarlégir
s.vnir, allir fæddir og uppaldir
í Fljótshlíð, að öll þessi fjöl-
skylda skuli vera skráð á mann-
tali sem danskir ríkisborgarar.
Eg gat ekki stillt mig um að
.segja við Christiansen: „Nú
ertu að skrökva, þú og þið eruð
ekki meiri Baunar, en ég og
við.“
,,Það er þó staðreynd engu að
síður,“ svaraði Christiansen,
„við erum raunverulega öll
danskir ríkisborgarar, þótt ég
hafi lifað megnið af lífi minu
hér á landi og Þóra og strákarn-
ir varla komið út fyrir land-
steinana. Og' þetta er mér að
kenna, engum öðrum, það vil
ég undirstrika, ég er nefnilega
svo eigingjarn að vilja ekki láta
nafnið mitt í staðinn fyrir ísl.
ríkisborgararétt. Þó er í sjálfu
sér ekkert við þetta nafn mitt.
það heitir því fjöldi manns í
Danmörku, en það er engu að
síður mitt nafn, ég vil heita það
meðan ég tóri og í minningu
vina minna og ættingja vil ég
heita nafni mínu, en ekki t. d.
Jón Jónsson, meðan þeir nenna
að m.innast mín.“
Þeir eru
slcráðir Danir.
„Eruð þið þá réttindalaus?
Eg finn.lykt af flóttamanna-
búðum, sviptingu landvistar-
leyfis og eitthvað í þeim dúr.“
„Nei svo alvarlegt er það nú
ekki, við njótum í raun og veru
alveg sömu réttinda og aðrir
landsmenn Þann.ig er mál með
vexti að ég kom hingað meðan
sambands1ögin voru í gildi. Eg
hef t. d Vqspingarrétt, en ég
veit ekki hvort ég má bjóða mig
frmn fíi bin^st'hef aldrei lcynnt
mér það. Allir strákarnir eru
fæddir á.ður en sambándslögin
•gengru úr 'giMi. én ‘ yið e,'u'~'
ski'áðir Danir, a. m. k. í danska
^ sendiráðinu í Rej'kjavík. Við
j njótum þó sem sagt allra
venjulegra mannréttinda hér á
landi, þótt ég hafi aldrei sótt
um ísl. ríkisborgararétt, né öðl-
ast hann. Og þú mátt trúa því,
! að c-g hef fulla ástæðu til að
; una glaður við mitt, ég hef
; aldrei orðið fyrir neinum óþæg-
indum af þessum sökum. Einar
Pálsson, bankastjórinn okkar á
Selfossi hefur lánað mér eins
j og öði um garðyrkjubændum
I hér í Hveragerði, og jafnvel
Hilmar hefur ekki veriö neitt
þægilegri við þá hina, íslend-
ingana.“
j
i Þjóðréttinda-
vandamál.
„Með leyfi að spyrja, herra
útlendingur, hvaða réttindi hef
ur þú í Danmörku?“
„Öll réttindi, eins og aðrir
Laurátz Christiansen.
Danir,“ er svar þessa maka-
lausa manns og nú talar hann
um herskyldií og undanþágu
frá herskyldu, um margskonar
vegabréfaréttindi hans og fjöl-
skyldunnar, Hans elzti soninn,
sem sé ísl. háskólaborgari,
dönsk réttindi og ísl. skvldur,
og öfugt, þar til mig sundlar,
ég bið hann blessaöann að
hætta. „Við skulum heldur tala
um eitthvað annað Christian-
. .. — ■ «. >lreint 0g b^int
ekki að fara nánar út í 'þetta
þjóðarréttindavanclamál vinar
míns. Lavuitz Christiansen seg-
ir mér frá því að hann hafi
komið til íslands, unglingsmað-
ur, á því hefráns ári 1930 og
unnið á Hvanneyri um sumar-
ið Og það er dálitið gaman að
heyra þennan elskulega Jóta
(sem ég verð nú að kalla þenn-
an réttindalausa mann). segja
frá því að það hafi verið nóg
fyrir sig að kynnast Halldóri á
Hvanneyri og Þóri Guðmunds-
syni, öðlingnum, sem var kenn-
ari þar um þær mundir, „þá
þótti mér vænt um ísland og
alla íslendinga,“ segir Christi-
ansen, sem síðan hefur dvalið
hér á landi og lenti í því „alveg
óvart“ eftir því sem hann segir
sjálfur að verða einn af frum-
byggjum Hveragerðis.
Hann vissi
ekkert hú ...
„Iivernig stóð á því að þú
lentir hér í Hveragerði?“
„Um haustið, þegar ég kom
til Reykjavíkur, frá Hvanneyri,
hitti ég danskan rafvirkja, sem
bað mig blessaðan að koma með
sér .austur yfir fjall og setja nið
ur rafstöð fyrir Reykjahæiið og
Mjólkurhú Ölfusinga, Eg þekkti
enga staði og v.issi ekkert hvað
hann var að tala um en sagði
Tensen að ég skyldi með á-
næg.ju koma með honum til
andskotans, en ég var farinn
->ð tala dáiítið íslenzku, um
bessar mundir. Nú og svo fór-
'im við austur í Hveragerði.
Við byggðum þar rafstöðina, og
svo var ég' auðvitað ráðinn raf-
stöðvarstjórinn þar á staðnum,
þekkti varla raíal frá túrbínu,
en glent' kjaftinn upn á mina
jósku og' há héldu allir að ég-
væri ógurlegur fagmnður; Nú
vildi svo vel til nð þa.ð húrft'
ekkert a.ð eiga við rafstöðina í
nokkra áratugi, það kom sér vel
að öðru levti en því. að ég-
hafði ekJcert að gera. Þá snurði
Pjáten. norski miólkurbústjór-
i,nn í Ölfusbúinu. hvort ég gæti
ekki unnið hiá sár í nokkra-
daga. Eg hélt nú bað. og nú var
ég orðinn fagmaður í mjólkur-
fræðinni, eiginlega lítið síðri en
Himnafjallið huliö snjó. (Himmelbjærget í Danmörku).
Pjáten, sem var háskólageng-
inn mjólkurfræðingur, við töl-
uðum álíka hrog'namál og karl-
arnir báru álíka virðingu fyrir
j fagmennsku okkar beggja, þótt
ég hefði varla litið inn um
gluggann á mjólkurbúi áður.
í Þarna vann ég í mjólkinni í 5
i ár eða þar til ég að öllu leyti
: snéri mér að garðyrkjunni.“
] •„ '. .
Fæddur með
arfasköfu.
„Þú hefur nú eitthvað kunn-
að t.il garðyrkju, Christiansen,
því eitt er víst, það fóru sögur
af því af hve mikilii leikni þú
sveiflaðir arfasköfunni á
Hvanneyri í gamla daga?“
„Já, ég get sagt þér að lík-
lega var ég fæddur með arfa-
sköfu i Iiöndunum. Forfeður
mínir voru ' garðyrkjumenn,
bræður mínir sömuleiðis, pabbi
gam.li var garðyrkjumaður og
garðyrkjuráðunautur og þann-
ig mætti lengi telja, en þó
höfðu menn enga trú á mér sem
garðyrkjumanni, miðað við á-
trúnaðinn í sambandi við raf-
fræðina og mjólkuriðnaðinn,
nú, en ég lifi þó ennþá og ég
ætla mér að lifa góðu líf.i á garð
yrkjunni, þangað til ég dey, en
það verður ekki nærri strax,
það er mikið eftir að gera áð-
ur.“
„Hvernig fyrirtæki var þetta
Mjólkurbú Ölfusinga?“
„Blessaður við skulum ekki
tala um það einu s.inni, það lifði
ekki í 10 ár, þá.fór allt til fjand
ans, Egill Thorarensen glevpti
það allt saman. Annars í alvöru
að tala var þetta stórglæsilegt
fyrirtæki, hveraorkan kom í
stað kola og olíu, en byrjunar-
örðugleikárnir urðu aldrei yfir-
unnir. En það var synd, þetta
var fyrst og fremst hugsjón Sig-
óibar tííÍum Íandí
ómonntun
(ýle&ilecýra jóía
F'jjárir af fintat
fjjölsii tfítSu i« eðf/ m ut nt
ftrtSiBir á ísSamSi.