Vísir - 23.12.1960, Side 8

Ekkert blað er ódýrara í áskrift en Vísir.
Lótið hann færa yður fréttir og annað
lestrarcfni heim — án fyrirhafnar af
yðar hálfu.
Sími 1-16-60.
Föstudaginn 23. désember 1960
Munið, að þeir, sem gerast áskrifendur
Vísis eftir 10. hvers mánaðar, fá blaðið
okeypis til mánaðamóta.
Sími 1-16-fin.
Vatn þckktu fyrstu menn |
og fundu loks upþ á því að
lauga sig í ám og sjó. En það
] var fyrst þegar þrællinn og
fatan uppgötvuðust, að bað-
herbergið í húsinu kom til
skjalanna. Elzta kerlaug,
sem menn vita um er 3600 óra
gömul. En hvernig þróaðist
menningin svo að núverandi
t baðherbergi urðu til? Lavvr-
ence Wright, byggingameist-
j ari, hefur kynnt sér þetta og
skrifar um það bók, sem heit-
ir „Clean and Decent“.
Elzta kerlaug, sem menn vita
um er frá því 1700 fyrir Kr. b.
og er því nær 3600 ára. Baðher-
bergið fanpst á Krít og sagan
jsegir að því hafi verið fyrir-
í bókum um mannasiði frá
miðöldum er þess þó gétið, að
menn eigi að þvo sér um and-
lit og hendur og tennur sínar
eigi menn að þvo daglega. Og þó
að ekkert sé ritað um það að
menn eigi að þvo sér um kropp-
inn er það þó talin nauðsynleg
kurteisi að bjóða nýkomnum
gestum að lauga sig.
Það var .reglulega -skemmti-
legt að lauga sig á þeim dögum.
Gestir og heimilisfólk laugaði
sig í einu og saman — blátt
áfram af því að menn urðu að
nota tímann meðan vatnið var
heitt — svo er sagt.
Menn -sváfu líka saman í her-
bergjum í þá daga. Einkalíf var
annað á þeim dögum en það er
í dag..
Ganialt salerni með grískum
skrautborða.
ikomið í höll, sem sagt er að
byggð hafi verið handa Minos
konungi á Knossos.
Sir Arthur Evans hinn brezki
fornfræðingur gróf upp höllina
og fann þar kerlaug, sem
kannski hefur ekki verið ný-
tízk að öllu en getur þó vel
jafnast við baðherbergin frá því
um 1890.
Vatninu á Knossos var veitt
gegnum sniðugt vatnsveitukerfi
og voru pípurnar gerðar úr
brenndum leir, sem voru gerð
af slíkri snilli að nýtízku heilsu-
fræðingar fullyrða að þau hafi
verið betri en þær vathsveitu-
pípur, sem menn geta keypt í
dag.
Böðunum í Róm"— sem ]ýst
er síðar í bókinni — var, eins
og allir vita, snilldarlega fyrir
komið í tæknilegum smáatrið-
um. Heit laug var lífsnauðsyn,
og það ekki aðeins fyrir æðstu
menn, heldur og fyrir hermenn-
ina, sem þurftu eftir daglanga
göngu að þvo af sér ryk veg-
anna.
Menn hafa fundið frárennsl-
ispípur frá síðari steinöld við
Skara Brae á Orkneyjum. En
engar kerlaugar fundust þar.
Það virðist þvi, sem ýmsar
tæknilegar staðreyndir hafi
verið fyrir hendi löngu áður en
baðherbergin komu til sögunn-
ar. —
Saman.
En það er þó sannreynd að
laugin fer úr tizku með nýjum
tíðaranda. En gæti menn lifað!
án kerlauga, gátu menn þó ekki
verið án nóðhúsa af einhverri
"tegund.
En menn þurftu þó að þvo
sér, þó að riddafarnir hafi ekki j
gefið sér mikinn tíma til þess.
Það var jafnvel sú tíð, að það
2>ótti mcrki um kvenlegleika
að þvo sér.
Stclarnir.
Lawrence Wright fylgir gest-
um sínum upp í gegnum bað-
herbergin eins og þau voru þá.
Og þegar hann kemur að hirð
sólkonungsins, segir hann að
þrifnaður á 17 og 18. öld hafi
verið meiri en af er látið.
I Versailles voru minnst
hundrað baðherbergi. Loðvík
XIV. lét setjja upp dýrmætar
kerlaugar úr marmara bæði
1677 og 1678. Og næsta ár vant-
aði hann tvö baðherbergi i við-
bót. En Loðvík XIV. lét Madame
Pompadour hafa stærsta bað-
herbergið og 22 vesalings menn
voru settir til að lyfta kerlaug-
inni út um gluggann. En það
þurfti annað og meira til þess
að höllin væri vel útbúin. Önn-
ur áhöld voru kölluð ýmsum
nöfnum, t. d. „chaises percéss",
sögðu menn eða „chaises d’af-
faires“ — og svo voru þar líka
„meubles odoraut“ (húsgögn
sem lykta), en það var nú of
nákvæmt aftur.
En það er til áhaldalisti frá
dögum Loðvíks XIV. og þar eru
taldir upp 264 slikir stólar og
208 af þeim voru yfirdekktir
með damaski, velour eða maro-
quin.
Loðvik XIV. hafði sjálfur stól,
sem var lakkaður með svörtu
iakki og þar á voru dregin jap-
önsk landslög með gulli og fugl-
ar eins og innlagðir með pei'lu-
móður. Sætið var fóðrað með
grænu velour.
Og madame Pompadour vai'ð
svo hrifin af vissum stól, að hún
sá um að Migeon, sem hafði
smíðað hann fékk eftirlaun á
borð við æðsta hershöfðingja.
Wright skrifar í bók sinni að
í íyi’sta sinni, sem sérherbergi
fyrir konur og fyrir karla hafi
verið notað, þá hafi það gerzt á
stórum dansleik í Parísarbörg,
árið 1739. Einhver, sem hug-
vitssamur hefur vei’ið, lét þá
innrétta klefa, þar sem stóð yf-
ir dyrum Garderobes pour les
femmes og garderobes pour les
honunes. Var herbergisþerna í
öðrurn klefanum en þjónn í hin-
um.
Húsgagnalist.
Já, Frakkar höfðu þá bað-
herbergismenningu. (En ekki
þykja þeir þrifnir nú á dögum).
Það er er samt ekki einskis virði
að „toilette" er franskt orð.
Englendingar, sem lögðu til
Kerlaug til forna.
framleiðsla úr Kúba-mahogni,
upphafsstafina að náðhúsinu en beygðar járnpíþur, sem eru
(WC), eru langt á eftir. Á fyrra málaðar hvítar.
helmingi átjándu aldar voru
Bretar ekki að hugsa um þrifn-
Hinir gömlu ensku listamenn
teiknuðu aftur á móti rakborð,
iiiiíi VENJUR
TIL FORHA
aðinn, þeir gátu mætavel þveg-
ið sér undir vatnspóstinum úti
á hlaði.
En nú verður Englendingur-
inn glæsilegri, og það vei’ður
umhverfi hans líka. Húsgögn
hans eru gerð og teiknuð af
Chippendale, Hepplewhite, She-
arer og Sheraton. Og þessir á-
gætu húsgagna-Iistamemx fara
nú að teikna þvottaborð, nætur-
stóla o. fl. og nota fínar ti’játeg-
undir, og þessir hlutir eru nota-
legir að hafa í búningsherbei'gi
sínu.
Flest munum við eftir þrí-
fættum þvottaboi'ðum með skál
efst og vatnskönnu fyrir neðan.
En þetta er ekki Chippendale
náttborð, konxmóður og þvotta-
borð sem líktust ski’ifboi’ðum og
því voru engin takmörk sett,
sem þeim gat dottið í hug.
Náttstóllinn var faliixn exx
nxenn gátu þó fundið hann. Og
í náttborðinu átti að vera hilla
fyrir sérstakan hlut úr postulíni.
En þetta þekkja menn frá
gistihúsum í dag.
Clean Sudderent hefur kostu-
lega frásögn um þessa potta
sem reyndar voru ekki alltaf úr
postulíni, en gátu nxeira að segja
verið úr silfi’i eða gleri. Makar-
ius kardináli átti einn úr gleri,
sem var vfirdekktur nxeð vel-
our, barmarixir voru gullborixir
Sameiginlegt baðhús.
og margt annað fínt var á hon-
um að sjá.
Algent var að blónx væri mál-
uð á pottana og það bar við að
hugkvæmur „pottamakari“ setti
postulínsfrosk inn í þá, sem voru
alveg eins og lifandi. í Englandi
var búinn til í-eglulegur skraut-
pottur, var á hann málað auga
og stóð með: „Notaðu mig vel
og haltu mér hi'einum og ég
mun aldrei segja frá því, sem
ég sá!“ Það er eitthvað átakan-
legt við þessa frumstæðu og'
óstjói'nlegu kímni, sem ekki
virðist þreytast við að fást við
svo eldgamalt efni.
En sxxúum okkur aftur að
kei'lauginni, því að um hana er
margt að segja enn. Um miðja
18. öld ei' tekið að búa til bað-
ker úr kopar, því að það er
hægara að flytja þau til, auk
þess ei'u þau fögur. En kopar
er dýr. Þá er reynt við tin. Járn-
ker eru reynd en þeim er hætt
við að ryðga, og enn er ekki
komið að þvf að þau verði gler-
húðuð.
Þá koma Frakkar til hjálpai'
og mörg af þeirra baðkei’um eru
víst til enn í dag. Sagt er að
Elísabet II. Englandsdrottning
hafi notað baðker frá dögum
Napóleons, sem var gert upp, og'
hafi hún notað það í Elysé-höll-
inni, er hún var í opinberri
heimsókn í Frakklandi.
Það var venja Bonapai'tes að
fá sér heita laug á hverfum degi.
Og söguritai'ar álíta að þessi
venja hafi slitið kröftum hans
um of og hafi hún orsakað að
hann beið ósigur við Watei'loo.
Wellington — vita menn •—•
tók sér kalda laug á hverjum
degi og sjáið hvernig það fór!
Kannski Waterloo hafi í í'áun
og veru unnizt í baðherbei'g-^
inu . . .
Og Marat var rnyrtur er hann
laugaði sig, það vissu menxx.
Baðherbergið hafði vissulega
sín hlutvei'k í söglmni!
Vaínsvagninn.
Heitt vatn var selt á götun-
um fyrrum alveg eins og reykt-
ur áll og tómatar eru víða seldii'
enn. Þegar búið var að verzla,
var kerlaugin borin upp tíl
kaupand-ans.
7x laugin var óþarfi — lúxus.