Alþýðublaðið - 10.05.1921, Page 1

Þfiðjudaginn 10 maii.
tölubl.
£asisyerzlnnin.
Jón Baldvinsson fiytur í nd. svo
felda tillögu tii þingsályktunar um
að auka og efla landsverzlunina:
Neðri deiid Aíþingis ályktar að
skora á rikisstjórnina að auka og
sfla iandsverzlunina sem mest, svo
að hún verzli framvegis ekki ein-
ungis með steinoliu, kol, kornvör
ur og sykur, heldur einnig með
salt, veiðarfæri, byggingareíni og
aðrar nauðsynjavörur.
Þessi greinnrgerð fylgir tillög
unni:
Eg tel þá reynslu hafa erðið af
landsverzluninni, að sjálisagt sé að
auka hana og efia.
Eias og reikningar heanar sýna,
sem nú eru birtir í framkomnum
þingskjölum, henr stöðugt verið
sæmilegur hagnaður af rekstri
heanar, og varasjóður hennar auk
ist jafnt og þétt.
Á árunum 1914 til 30. apríi
1917 hefir hagnaðurinn af verzí-
uninni vsrið . . . kr. 313505,37
1. maf til 31. des.
1917 ....... — 590000,00
31. des. 1918 . . — 41853440
31. des. 1919 . . — 86093279
31. des. 1920 . . — 61064902
Samtals kr. 2793621,58
En á reikningi íandsverziunar
1920 hefir verið dregið frá vara-
sjóði niðurfærzia á verði á kolum
og koksi um áramótin. En fyrst
◦g fremst voru hin mikiu kola-
kaup l&ndsins á síðastiiðnu sumri
íryggingarráðitöfun, vegna yfirvof
andi kolaveikfalls í Bretlandi, er
aliir bjuggust við, að iengi mundi
stánda, og landið mundi hafa orð-
ið að greiða tap vegna þessara
Öryggisráðsíafaaa beint ur rfkis-
sjóði, ef engin Iandsverzlun hefði
verið til. En þessi niðurfærzla var
talin að vera um áramót krónur
818594,56.
Auk þessa hefir varasjóður lands-
verzlunar verið látinn greiða kostn-
að við skömtunarráðstafanir 1918
—1919, og enn frernur hálfan
kostnað ericdreka iandsins í Vest-
urheimi, en þetta hvorttveggja er
fært til útgjalda á árinu 1920, og
hefir það numið kr. £3962090.
Þetta verður samt. kr. 958215,46.
En samt verður eftir af varasjóði
landsveiziunar um síðuste áramót
kr. 183540612
Innie'gn iandssjóðs hjá lands-
verziuninni hefir verið sem hér
segir:
30. apr. 1917 . . kr. 621037,06
31. des. 1917 . . — 566065903
31. des. 1918 . . — 9010401,18
31. des. 1919 . . — 617990467
31. des. 1920 er
innieign landsins
aðeins. . .....— 294175401
Auðvitað hefir rfkissjóður ávalt
fengið fuiia vexti af fénu.
Verður ekki annað sagt en að
efnahagur landsverziunar standi
með miklum blóma, þar sem
skuldlaus eign hennar uro. sfðustu
áramót er hartnær 2 miij. króna,
þegar dregið hefir verið írá tap
kndsins á koium. Að vfsu hefir
verð á kolum verið færi niður frá
þvf um áramót. En jafnvel þótt
ákveðið yrði að láta varasjóð
íandsvefzlunar greiða það tap, er
óhætfc að fullyrða, að efíir yrði í
varasjóði nokkuð á 2. rnilj. kr.
Það þarf því engan að fæla frá
að efla þetta fyrirtækt, að það sé
fjárhagsiegur baggi á ríkiásjóði.
Það hefir einmitt sýnt sig, að
iandsvefzlunin ■ hefir borið uppi
stórmiki! útgjöld, sem anaars hefðu
orðið að greiðast beict úr ríkis-
sjóði.
ÞÁ er hin hlið málsins, og hún
skiftir ef til vill mestu, hvort verzl-
unin hafi verið mönnum hagstæð
f verðlagi á vörum eða eigt. Verð
ur því ekki neitað, að tveanum
sögum fer urn þetta. En reynzlan
virðist samt vera á eimt veg.
Kaupmenn hafa fuliyrt og fullyrða
enn, að þeir geti og Iufi ávalt
getað utvegað landsmönuum ódýr-
ari vörur en landsverziuam, en fá-
ir hafa orðið varir við þetta iága
verð hjá þeim. Stundum hefir að
vfsu verið hasnpað fiiboðum, sens
sögð hafs verið lægrt en ver£f
landsverziunar, en þegar tit hefir
átt að taka, hefir ireyndin ofías'í
orðið só, að þessi lágu tilboð vom
ekki aanað en tylliboð, og msettí
færa til ýms dæmi, ú þörf geris;.
Landsverdunin hefir aðailega
fiutt inn kcrnvörur, sykur og kof£.
auk þess lftiisháttar steinolíu, mei>-
al annars sinn farm á þessu árs,
og er þaS kunnugra en frá þurfi
að segja, að landsmenn hafs á
þeim eina íárml græit marga tugi
þúsunda króna, bæði beint ©p
óbeint. Sykur hefir ávait verið
ódýrari hjá fandsverzlun en oð?-
um innfijdjendum, en hún mun í
þeim kaipnm h&ta notið sérstakrs.
kjara, sero 'andsmena hefðu þí
ekki notiS, ef engin iandsverzlan
hefði verið tli.
Komvörœ, sérstakiega hveiti og
rúgœjöl, hafá jafnar. verið með
lægsta verði f Iandsverziuninni.
Er það' alkunaugt, að nær því
í hvert skiftí sem þessar vörer
hafa þrotið hjá iandsverziun, hfefa
þær hæbkað að mun í verði bjá
feeildsölum, og sá vérðraunur hefis
t. d. stunáttca orðið am 18 kr. á
rúgmjölstunnuani. Og þegar heikl-
salar hafa fiutt ínn lioravörur sar<i-
tímis iandsverzluniani, hafa heyt. r
írá þeim kvartanir- yfir því, hvað
verðið hafi verið sets lágt hjá
landsverzlua, og að þeir hafi ekki
þann haga&ð af vörurn sínum, sero
þeir þyrftu hafa., En þetta þý:-
ir, að ef ianásverzluma hefði ekki
yerið, manði heildsöhverð á iruv-
fluttu vörunffiL hafa verið mun
hærra, og laaóstnenn þar af Ieií'-
andi þurft »ð greiða raeira fyrir
nauðsynjar ssnar. Er það vafalaust,
að almeaningur hefir besaiínis spav-
að við iægra verð veiziunarinnar
svo skiftir huadruðum þésunda ár-
lega. Og h&gffiíiðurinn af henni
þannig orðið bæði beiaí og óbeint:
auknar eignjr rfkissjóðs og lands-
mönnum spbraS útgjöld.
Vörur landsverzlunar hafa að
jafnaði þótt bí tri- ög vaadaðri e&