Vísir - 24.04.1962, Blaðsíða 9

Þriðjudagurinn 24. apríl 1962.
VÍSIR
9
BRUARAR

Haukur Tómasson jarðfræðingur.
Raforkumálastjómin hefur
iátið framkvæma jarðvegsbor-
anir á ýmsum stöðum þar sem
vatnsvirkjanir koma til greina í
náinni framtíð og er það gert
til að kanna jarðveginn á
stíflustæðunum og hversu
traust jarðlögin eru á hverjum
stað.
Umsjón með þessum jarð-
vegsborunum hefur ungur jarð-
fræðingur, Haukur Tómasson.
Hann Iauk prófi við Stokk-
hólmsháskóla fyrir tveim árum,
en gekk strax að loknu námi í
þjónustu raforkumálastjórnar-
innar og hefur haft umsjón með
jarðvegsborunum á ýmsum
stöðum á Suður- og Suðvestur-
landi síðan m. a. við Þjórsá hjá
Búrfelli, Hvítá við Hestvatn og
nú sfðast við Brúará, en þar var
allmikið unnið við boranir bæði
í fyrrasumar og eins núna í vet-
ur um þriggja vikna skeið. Var
tækifærið gripið í vetur á með-
an klaki var í jörð til að halda
borunum áfram þar sem frá var
horfið f fyrra, því landið er
þarna blautlent mjög og erfitt
að flytja borana úr einum stað
í annan nema jörð sé frosin.
Unnið er með tvennskonar
borum, annars vegar stórum og
nokkuð þungum snúningsbor,
en með honum eru jarðlögin
könnuð til að grennslast eftir
þvf hve haldgóð þau eru og
um hvaða bergtegundir er að
ræða á hverjum stað. Þessi bor
kemst niður á allmikið dýpi og
sumar holurnar við Brúarár eru
um 100 metra djúpar. Hinsveg-
ar er unnið með litlum og létt-
um höggbor, en ætlunarverk
hans er fyrst og fremst að
kanna hve djúpur jarðvegurinn
er niður á fast berg. Þessi bor
er hið mesta þarfaþing og hann
hefur verið notaður við að
kanna undirstöður í húsgrunn-
um í Reykjavík og nágrenni, og
sennilega verður honum fengið
það hlutverk að leita að bæjar-
stæði Ingólfs Arnarsonar hér í
Reykjavfk á sumri komanda
með fleiri verkefnum sem bíða
hans.
Annars munu jarðvegsborar
Raforkumálastjórnarinnar hafa
ærið að gera f vor og sumar
því að mikil og samfelld verk-
efni bíða þeirra á virkjunar-
svæði Þjórsár við Búrfell, og
þangað austur verða þeir fluttir
einhvern næstu daga.'
En svo maður vfki að Brúar-
ársvæðinu sérstaklega, má geta
þess að virkjun við hana hefur
mjög komið til greina fyrir
Suðvesturland og Reykjavík
svo fremi sem ráðizt verður f
litla vatnsaflsstöð af áþekkri
stærð og t. d. Steingrímsstöð-
in við Sog. Upphaflega var
ætlunin, að ef Brúará yrði
virkjuð að koma þar upp neð-
anjarðarstöð á svipaðan hátt og
gert hefur verið við írafoss. En
jarðvegsboranirnar leiddu það
hinsvegar í ljós að sú áætlun
var óframkvæmanleg, því að
berglögin voru óþétt og lindir
spruttu upp þegar komið var
niður á ákveðið dýpi með bor-
unum. Nú bullar vatn upp úr
sumum holunum og lækir hafa
myndazt þar sem áður sá ekki
deigan dropa.
Alls hafa verið boraðar um
70 holur í rannsóknarskyni á
Brúarársvæðinu og með þeim
hefur fengizt dýrmæt reynsla,
sem lögð verður til grundvallar
ef til virkjunarframkvæmda
kemur. Óhjákvæmilegt er að
byggja ofanjarðarstöð og leiða
vatnið að henni í pípum um ca:
2.5 km, sem er að vísu alllöng
leið, miðað við aðrar virkjanir
hér, en þrátt fyrir allt verður
að telja virkjunarmöguleika
hagstæða, og alls ekki dýra, við
Brúará.
Fréttamaður frá Vísi slóst í
fylgd með Hauki Tómassyni
austur að Brúará fyrir
skemmstu. Tveir menn frá raf-
orkumálastjórninni voru þá bún
ir að vinna þar eystra um hálfs-
mánaðarskeið að jarðvegsbor-
unum. Þá daga flesta hafði ver-
ið hörkugaddur með roki og
nepjukulda. Samt sem áður
stóðu þeir óslitið við borana frá
kl. 8 að morgni til 8 að kvöldi
nema hvað þeir skruppu inn í
bíl og leituðu þar skjóls á með-
an þeir gleyptu í sig brauðbita
og kalt kjöt úr dósum. Svo var
vinnan hafin á ný. Þeir viður-
kenndu að vísu að kuldinn hafi
verið mikill, en verkinu yrðu
þeir að Ijúka áður en jörð þiðn-
aði þvf engu fyrirtæki verður
við komið eftir að klaki fer úr
jörð. Bóndinn f Efstadal, sem
hýsti tvímenningana, sagðist
ekki öfunda þá af því að vinna
úti í þvílíkum heljarkulda sem
gengið hefðu dagana á undan.
Það væri ekki heiglum hent.
Aðspurðir kváðust bormenn-
irnir vera misjafnlega lengi að
bora hverja holu, miklu lengur
þó með snúingsbornum vegna
þess að þær holur eru dýpri
miklu. Sá bor er líka miklu
fyrirferðarmeiri heldur en högg-
borinn sem er léttur í vöfum og
mjög auðveldur í flutningi.
Annars fer það mikið eftir jarð-
lögunum hve fljótlegt er að
bora. Ef vel gengur er hægt að
#
bora eina djúpa og eina grunna
holu á dag, eða þá margar
grunnar, því að borun bverrar
slíkrar holu tekur yfirleilt ekki
nema 1—2 klst. ef ekki cr bor-
að niður á sjálft berglagiö. Það
fer tiltölulega meiri tími í að
flytja borinn á milli staða, oft
um þýfi, skorninga og skógar-
kjarr og yfirleitt um mjög ó-
greiðfær svæði.
— Hvenær kom Brúarú upp-
haglega til greina til virkjunar?
spurði fréttamaðurinn Hauk
Tómasson.
— Fyrstu athuganir á virkj-
unarmöguleikum þar voru gerð-
ar 1960 að frumkvæði Sigurðar
Thoroddsen verkfræðings. Sum-
arið 1960 var svo svæðið mælt
og eftir þeim mælingum var
landið kortlagt eftir flugljós-
myndum í fyrra. Sumarið áður,
þ. e. 1960 var svæðið einnig at-
hugað lauslega jarðfræðilega,
en þær athuganir hafði ég með
höndum.
— Hvenær var byrjað að
bora?
— í fyrra. Þá voru boraðar
fjórar djúpar holur við Efri
Brúará, því hugmyndin var þá
að gera neðanjarðarstöð með
frárennslisgöngum ( þ. e. a. s.
sömu virkjunartilhögun og við
írafoss). Þessar boranir sýndu
að það var ekki framkvæman-
legt vegna mikils vatnsaga f
berginu.
— ' Hvað var þá tekið til
bragðs?
— Gerð áætlun um virkjun
með pípulínu og þá með tvenns-
konar tilhögun, annars vegar
með því að taka allt fallið í
einni virkjun og hinsvegar að
að skipta fallinu á tvær virkj-
anir.
— Hvað yrði þetta - aflmikil
virkjun?
— Ef fallið er tekið í einni
virkjun myndi stærð hennar
vera 18 MW afl og árleg orka
140—150 Gigawattstundir. Það
yrði áþekkur orkugjafi og
Steingrímsstöð við Sog. Ef, aft-
ur á móti, yrði skipt á tvær
virkjanir verður afl hverrar um
sig um það bil helmingur hinn-
ar.
— Hvaða eiginleika, þ. e.
kosti og galla, hefur Brúará til
virkjunar?
— Brúará er lindá og því með
svipaða rennsliseiginleika og
Sogið. Þó er rennslið í Efri
Brúará éinungis fjórði hluti
Sogsins eða um 30 m3/sek. En
rennslið er mjög jafnt og mun
stærð stöðvarinnar vera miðuð
við minnsta rennsli. Fallið sem
á að nota í Efri Brúará er á-
þekkt og fallið f. Soginu öllu
eða um 75 m. í Soginu er fallið
notað eins og kunnugt er f
þrem virkjunum.
Framh, á 10. síðu.
Á myndinni sést opið á dýpstu holunni sem boruð hefur verið
á Brúarárstæðinu, en hún er 100 m. djúp. Þegar komið
var 10 metra niður í bergið kom vatn úr holunni og fór
stöðugt vaxandi næstu 30 metrana. Nú bullar mikið vatns-
magn upp úr henni jafnt og þétt þar sem áður seytlaði
ekki dropi.