Vísir - 08.06.1962, Blaðsíða 10

10
V'lSIR
Föstudagur 8. júní 1962.
Þegar Bandaríkin stofnúðu
einkaleyfaskrifstofu sína árið
1836, var heimurinn á því stigi
þróunarinnar, að eimreiðin var
rétt að byrja að koma fram á
sjónarsviöið. dag - aðeins
öld síðar og fjórðungi betur —
sveima geimskip umhverfis
hnöttinn og það er haft fyrir
satt, að fyrsti maðurinn muni
skreppa til tunglsins innan nokk
urra ára„ hvort sem hann verð-
ur þar innlyksa eða gerist þar
„eilífur augnakarl“
Svo skammur tími er milli
þessara tveggja endimarka í þró
un tækninnar í heiminum, en
á þessu tímabili hefur maður-
inn gert tugþúsundir uppfinn-
inga, og eiga Bandaríkjamenn
heiðurinn af mörgum þeirra.
Bandaríska einkaleyfisskrifstof-
an hefir frá upphafi ýtt undir
þúsundir smárra og stórra hug-
vitsmanna, og með því móti hef
ir hún lagt miklu meira af mörk
um til þróunar vestan hafs og
raunar um heim allan, en gert
mun hafa verið ráð fyrir í upp-
hafi, er hún var sett á laggir
með lögum frá Þjóðþinginu.
Stjórnin veitti
mikinn stuðning.
Þegar á árunum eftir frelsis-
stríð Bandaríkjanna fylgdist
stjórn landsins vel með upp-
finningamönnum og bar hag
þeirra fyrir brjósti. Leiðtogar
hinnar nýju þjóðar veittu þeim
allan hugsanlegan stuðning út
frá þeirri forsemdu, að störf
þeirra væru mikilvæg til að
hraða efnahagslegri þróun þjóð-
arinnar og uppbyggingu þjóð-
félagsins.
Margir leiðtoganna voru sjálf-
ir í fylkingarbrjósti, svo sem
Benjamín Franklin, sem sannaði
með hinni frægu tilraun sinni
með flugdrekanum, að eldingin
væri ekkert annað en rafmagn,
sem safnaðist fyrir í skýjunum,
og þannig fann hann raunar
upp eldingavarann. Þess ber
einnig að geta, að Franklin var í
rauninni höfundur gleraugn-
anna eins og þau eru í dag, og
hann gerði raunar margar aðrar,
mikilvægar uppfinningar, þótt
þær verði ekki taldar hér.
Sama máli gegndi um Thom-
as Jafferson, þriðja forseta
Bandaríkjanna, sem teiknaði
meðal ann og smíðaði betri
plóg en áður hafði þekkzt, og
varð það jarðvinnslutæki land-
búnaði Bandarí.kjanna og ann-
arra þjóða hin mesta lyftistöng.
Fyrsta einkaleyfið
1641.
Einkaleyfi höfðu verið gefin
út vestan hafs frá því á tímum
nýlendustjórnarinnar, því að hið
fyrsta, sem skráð var árið 1641
í Massachusetts-nýlendunni,
staðfesti sérstaka aðferð við
saltvinnslu. Fimm árum síðar
var gefið út fyrsta einkaleyfið
á vél, einfalt tæki, sem nota
átti í sambandi við vatnsknúið
milluhjól. Fyrstu einkaleyfin
voru gefin út sem tilskipanir frá
löggjafarsamkundum nýlendn-
anna, þar sem ekki voru enn til
nein lög, sem fjölluðu um út-
gáfu einkaleyfa.
Þegar þjóðþing Bandaríkj-
anna samþykkti árið 1790
fyrstu einkaleyfin, var það í
fyrsta skipti í sögunni, að við-
urkennt var og lögfest, að upp-
finningamaður hefði rétt til að
hljóta 'efnahagslegan hagnað af
hugviti sínu og uppfinningu.
Þegar þessi lög eru frá talin,
eru einkaleyfislögin frá 1836
mikilvægust á þessu sviði, þvi
að samkvæmt þeim var stofnuð
sérstök skrifstofa til að skrá og
hafa umsjá með einkaleyfum,
og átti hún að heyra beint und-
ir ríkisstjórnina.
Útilokun um 17 ára
skeið.
Einkaleyfi þau, sem skrifstof-
an veitir uppfinningamönnum
nú á dögum, banna öllum öðr-.
myndin er frá því, þegar uppskeruvé) McCormicks
sýnd almenningi í fyrsta skipti árið 1831, en hin
myndin er af nýtýzku kornuppskeruvél.
um að framleiða eða selja upp-
finningu hans um 17 ára tíma-
bil, svo að hann geti haft hagn-
að af henni þenna tíma. En áð-
ur en einkaleyfið er veitt, at-
hugar starfslið skrifstofunnar,
sem eru hvorki meira né minna
en um þúsund talsins, hvort all-
ar forsendur uppfinningarinnar
séu í lagi. Gengið er úr skugga
um, að ekki hafi áður verið
veitt einkaleyfi, sem sé svo líkt
því, sem um er sótt, að um
sömu uppfinningu sé í’rauninni
að ræða, og jafnframt er athug-
að, hvort uppfinningunni hafi
verið lýst í einhverju innlendu
eða útlendu vísinda- og tækni-
riti. Ef þess finnst einhver vott-
ur, að uppfinningin sé ekki al-
veg ný af nálinni, er ekki hægt
að veita einkaleyfi.
Annars hefir allur almenning-
ur fullan aðgang að skjalasafni
skrifstofunnar, svo að hver sem
er getur gengið þar inn og at-
hugað, hvort þegar hefir verið
veitt einkaleyfi fyrir því, sem
viðkomandi telur uppfinningu
sina. Þá geta menn einnig keypt
stuttorða lýsingu á flestum
einkaleyfum fyrir lítiö fé.
Mörg einkaleyfi
útlendra manna.
Síðan einkaleyfaskrifstofan
var sett á laggir, hefir hún gef-
ið út meira en þrjár milljónir
einkaleyfa, en cétb-«r-að geta*'j<
þess, að þau haW'ékRP^lÞ^erið '
veitt Bandaríkjamönnum, held-
ur hafa mörg þeirra verið veitt
útlendingum. í því sambandi má
til dæmis benda á, að þeim
50,000 einkaleyfum, sem veitt
voru árið 1960, voru 9000 veitt
útlendingum. Um veitingu slíkra
einkaleyfa gilda annars sérstak-
ar reglur, meðal annars varð-
andi útfyllingu umsóknarinnar,
innar, og einkaleyfið gildir að
sjálfsögðu aðeins i Banraríkjun-
Hinar umbúðalausu og flóknu
tæknilegu lýsingar í skjalasafni
skrifstofunnar snerta í rauninni
fjölda makalausra uppfinninga,
sem hafa í mörgum tilfellum
táknað umrót og byltingu á
sínu sviði og jafnvel gert sköp-
mönnum auðvelt að rækta slétt-
urnar miklu í landinu. miðju
með tiltölulega lítilli fyrirhöfn
og gerbreyttu landbúnaðinum á
skömmum tíma, og þegar
Joseph G. Gliddon fann upp
gaddavírinn, mynduðust nýir
möguleikar til nautgriparæktar
á þeim svæðum vestur í landi,
þar sem trjágróður var ekki til
fyrirstöðu.
Glólampi Edisons og sími Bells
gerbreyttu lífinu á heimilum
manna og á vinnustöðum. Svo
Fyrsta saumavél Isaks Singers til vinstri, en til hægri
nýtízku Singervél.
Hér sést Orville Wright í einni af fyrstu flugvélunum,
sem hann smíðaði ásamt bróður sínum. Þeir flugu
fyrstu hreyfilknúnu flugvélinni árið 1903 í Kitty Hawk
í Karolinu-fylki.
un nýrra iðngreina mögulega.
Árið 1793 gerði Eli Whitney
stórmerka uppfinningu, er hann
smíðaði vél, sem hreinsaði fræ
úr baðmullinni, en með þeirri
uppfinningu sinni lagði hann
raunar grundvöllinn að klæða-
iðnaði Bandaríkjanna. Uppskeru
vél Cyrus McCormick gerði
Aga Khan í lóða-
braski á Sardiníu
komu saumavélin, rafallinn,
dieselvélin, rennilásinn, bifreið-
in, flugvélin og þúsundir anri-
arra uppfinninga, sem í dag telj-
ast til sjálfsagðra og eðlilegra
hluta í tilverunni, og hafa, hver
um sig, lagt sitt af mörkum til
að gera okkur öllum lífið Iétt-
ara.
margfaldazt. Áður en þeir komu
j þarna við sögu, var hægt að fá
hektarinn — þarna var aðeins um
beitiland að ræða — fyrir 30 pund,
3600 krónur, en nú kostar sams
konar spilda 3000—6000 pund, og
Aga Khan hinn ungi, sonarson
þess, sem gerði nafnið frægt, hefir !
lítið látið til sín taka við að ávaxta
auð sinn, en nú er að konia einhver
hreyfing á hann.
Hann er einn helzti forvígismað- j
ur félags, sem keypt hefir landrými;
á „smaragðaströnd“ Sardiniu, en |
sá staður er norðaustan til á eynni j
rétt hjá smábænum Gallura. Félag-1
ið hefir kaup á nokkrum þúsundum
hektara lands, og er þetta ræma,
sem nær 25 km. með sjó fram.
Þetta er óræktarland eins og stend-
ur, engir vegir, vatnsveitur eða raf-
veitur, en ströndin forkunnar fög-
ur og Iíkleg til að laða að sér
ferðamenn.
Áætlunin er, að þarna verði reist
ar 1200 „villur", sem verði ýmist
leigðar eða seldar skemmtiferða-
mönnum en auk þess verða tvö
smáþorp, sem eru á þessum slóð-
um, færð í nýtízkulegra horf og
komið upp hvorki meira né minna
en 11 gistihúsum og loks einu af
því tagi, sem Bandaríkjamenn hafa
kallað „motel“ Þá verður þarna
komið upp golfvelli og veðreiða-
braut, tennisvöllum og ýmsu fleira.
Þessi jarðakaup Aga Khans hafa
leitt til þess, að jarðaverð hefir
fer það eftir því, hversu vel hún
liggur við ströndinni. Þess er get-
ið um bónda einn, sem átti varla
málungi matar, og vissi eiginlega
ekki, hvað var að gerast, að pen-
ingamenn greiddu honum 40.000
pund fyrir jörðina hans, sem var
sárafáir hektarar.
Heildaraflinn 19%
meiri en í fyrra
Fiskaflinn á öllu landinu nam
rúmlega 126 þús. lestum fyrstu
þrjá mánuði þessa árs, og er það
19% meira en á sama tíma í
fyrra.
Heildaraflinn, sem bátar
færðu að landi, nam 111,3 þús-
und lestum, en togaraafli var
14,5 þús. lestir. Til samanburð-
ar má geta þess, að á sama tíma
í fyrra höfðu bátarnir flutt að
landi 87,2 þúsundir lesta, en tog
araaflinn var þá 27,6 þús. lestir.
Aflinn skiptist þannig, að síld
er meira en fimmtungur eða
27.4 þús. lesta, en annar fiskur
98.5 lesta. í fyrra nam síldar.
aflinn 19,5 þús. lesta á sam.)
tíma.