Vísir - 02.08.1962, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 2. ágúst 1962.
VISIR
Nýlega er komin út á
Englandi bók, sem
milda athygli hefir vak-
ið. Er það bréfasafn
Oscars Wildes, en þar er
að finna mikinn fjölda
einkabréfa sem þetta
,enfant terrible‘ brezkra
bókmennta ritaði til
vina og óvina.
í iífi mínu birtist snilligáfan
en í bókum mínum aðeins hæfi-
leikarnir, sagði Wilde eitt sinn
við vin sinn André Gide.
Og vfst er um það að í bréf-
um þessum blandast þetta hvort
tveggja saman á eftirminnilegan
hátt. Brezki bókmenntafræðing-
urinn Cyril Connolly, sem ritar
um bækur fyrir Sunday Times,
skrifaði fyrir nokkru um þetta
mikla bréfasafn Wildes í blað
sitt. Að hans dómi bera bréfin
engin merki snilligáfu Wildes.
í>au sýna hins vegarfúlmennsku
einkenni, sem voru í fari Wildes,
en komu sjaldnast fram í bók-
um hans. Þau hrífa mann, seg-
ir Connolly, en gleðja mann
ekki. Þegar ég lauk við lestur
þeirra fannst mér sem hefði ég
sioppið úr greipum risavaxins
skordýrs, bætir hann við. Það
er sama tilfinningin sem grípur
mann og við lestur bréfa Sades
markgreifa, þess sem sadism-
inn er kenndur við.
Peningar, meiri
peningar. .
Connolly hreyfir þeirri skoð-
un, hvort dyflissuvist og prís-
und móti þannig skapgerð
manna og valdi þeim heilabrot-
um um smæstu smáatriði, sem
þeir nöldri sífellt um. Þó viður-
kennir hinn brezki bókmennta-
fræðingur að frægasta bréf
Wildes, er hann ritaði úr fang-
elsinu eftir að hafa verið dæmd
ur fyrir kynvillu, ,,De Profund-
is“, sé mikið listaverk og beri
vott um ahgist þjáðrar sálar.
I bókinni er að finna um þús-
und bréf frá Wilde. Tveir þriðju
hlutar bréfanna fjalla um pen-
ingamál. Wilde var engin und-
antekning frá mörgum öðrum
rithöfundum. — Hann hugsaði
mjög um peninga, sóttist með
hörku eftir háum ritiaunum —
og þurfti líka á miklu skotsilfri
að halda.
Wilde taldi sjálfur, að hann
hefði viðskiptaheila og ætti til
refskap í samskiptum sínum við
útgefendur. Bera bréfin þess
mjög vott. Þar er iðulega minnzt
á höfundarlaun og þóknun fyrir
ýmis verk. Samanburð er þar
að finna milli þeirra höfundar
launa, sem honum voru greidd
og öðrum rithöfundum og svo
mætti lengi telja. Eftir að hann
hafði afplánað fangelsisdóm
sinn breyttist hljóðið í bréfun-
um. Nær 'hvert bréf, sem hann
ritaði þau fáu ár, sem hann átti
þá ólifað, inniheldur beiðni eða
kröfu um fjárstyrk eða framlag.
Hann kunni ekki að vera fátæk-
Oscar Wilde og Lord Alfreð Douglas.
Wilde, þegar hann var við Wilde í Bandaríkjunum.
nám í .Oxford.
séra Sigurður í Holti hefir þýtt
snilldarvel á íslenzku, bar fund-
um hans og Alfreðs Douglas
saman.
Douglas var þá við nám í
Oxford. Hafði hann lent í klóm
fjárkúgara og Wilde kom hon-
um til hjálpar á neyðarstund.
Hann varð samstundis ástfang-
inn af piltinum — ef til vill í
fyrsta og eina sinnið á ævinni,
þótt hann væri kvæntur maður
um þetta leyti. Honum var ekki
undankomu auðið og þótt hann
áteldi ókosti Douglasar, eyðslu-
semi hans, skapæsingu, nöld-
ursemi og reiðiköst þá gerði
hann sér ekki ljóst, að einmitt
þessi flóknu og hálfsjúku skap-
gerðareinkenni voru ein ástæð-
an til þess hve heitt hann unni
piltinum.
Wilde ritaði hin einu eigin-
iegu ástarbréf sín til Douglasar.
Þar nefnir hann Douglas „ítur-
vaxna drenginn með Krists-
hjartað", „eilífa ódauðlega ást-
in mín“, „Yndislega rós, við-
kvæma urt, mín liljan fríð,
kannski verður það í fangels-
inu, sem ást mín til þín verður
reynd til fullnustu ... Stundum
hefir það hvarflað að mér að
það hefði verið skynsamlegra af
okkur að skilja samvistum. En
hvílík fásinna, hvílikt brjálæði
hefði það verið!" segir í einu
bréfinu.
„Þú hefjr verið æðsta og göf-
ugasta ást mín. Ég mun aldrei
elska aftur.“
Það leið ekki á löngu þar til
samband Wildes, sem var fjöl-
skyldumáður og þegar orðinn
miðaldra, og hins unga Oxford-
stúdents vakti mikla athygli og
við hinn unga stúdent, eins og
fram kemur í bréfunum.
Fluttur í fangelsi.
Og ekki nóg með það. Wilde,
hinn virti og dáði rithöfundur
og heimsmaður, uggði hvergi
að sér. Hann gerði sér ekki
ljóst, hvílíkur eldur haturs og
fyrirlitningar brann í brjósti föð
urins, Queensberrys. Fyrir vik-
ið gekk hann í þá gildru, sem
Queensberry bjó honum. Hann
kallaði Wilde kynvilling opin-
berlega. Wilde svaraði með
stefnu og réttarhöldin, sem á
eftir fylgdu, eru ein hin fræg-
ustu í réttarsögu Englands. —
Wilde var dærndur í fangelsi
og fluttur í Reading Goal. Þar
kvað hann eitt sinna fegurstu
kvæða, Kvæðið um fangann,
sem Magnús Ásgeirsson hefir
snúið svo snilldarlega á ís-
lenzka tungu. Þar skráði hann
einnig hið langa bréf sitt De
Profundis, þar sem hann opnar
blæðandi hjarta sitt og segir
hug sinn allan. Fyrst þá, er
hann hafði verið fluttur í dimma
dyflissu, gerði hann sér ljóst,
að hann hafði gengið blindur í
gildru föður vinar síns.
í bréfi úr fangelsinu til vin-
ar síns, Ross, sem hann ritar
í nóvember 1896, segir Wilde:
„Margsinnis reyndi ég að
losna undan áhrifum Bosie
(Douglasar) þessi tvö ömurlegu,
illu ár. En hann kom mér alltaf
til þess að hverfa aftur til sín,
aðallega með hótunum sfnum
um að fremja sjálfsmorð. Og
þegar faðir hans sá, að hann
gat hefnt sín á syni sínum með
WILDE I SINUM
SÁLARSPEGLI
ur. Fjárskortur var honum kvöl
og bréfin bera það með sér, að
hann iinnti greinilega ekki lát-
unum fyrr en einhver vina hans
eða útgefenda hafði sent hon-
um 10 eða 20 pund, þótt sumir
þeirra væru sjálfir sárafátækir.
Kvöld eitt lét Wilde þau orð
falla að Queensberry greifi
sem höfðaði málið gegn honum
og kom honum í fangelsi, hefði
eyðilagt líf sitt fremur með því
að gera sig gjaldþrota, en valda
fangelsisvist sinni.
„íturvaxni
drengurinn“.
En peningamálin voru ekki
mesta áhyggjuefni Wildes. Það
sem ktti eftir að verða honum
enn þá örlagaríkara var kyn-
villa hans og fundir hans og
Alfreðs Douglas lávarðar, sonar
Queensberrys. Það má telja víst,
að harmleikurinn í lífi Wildes
hafi stafað af ástarþörf hans.
Örskömmu eftir að hann hafði
lokið við beztu skáldsögu sína,
Myndina af Dorian Gray, sem
hneykslan. Þá voru enn tímar
Viktoríu drottningar á Englandi
og siðferðið var hálfu strangara
en það er í dag. Faðir Alfreðs
Douglasar, Queensberry greifi
var kempa mikil með forn-
ar siðferðishugmyndir í hjarta.
Honum sveið mjög umtalið og
sú skömm og svívirða, sem
Oscar Wilde, sem þá var dáð-
asti rithöfundur landsins, gerði
sér og ætt sinni með sambandi
sínu við son hans. Við það
bættist að Wilde fór á engan
hátt dult með ástarsamband sitt
þvl að gera aðför að mér og
Bosie, sá, að hann gat náð sér
niðri á föður sínum með sam-
bandinu við mig, þá var ég kom
inn milli tveggja elda, tveggja
manna, sem hötuðu hvor ann-
an og skeyttu engu um skömm
eða heiður. Báðir öttu þeir mér
út í fenið, annar með opinber-
um ásökunum, hinn með hótun-
um ... Ég viðurkenni, að ég
missti stjórn á sjálfum mér. Ég
leyfði honum (Queensberry) að
fara sínu fram. Ég var ruglað-
ur, vissi ekki hvað ég átti að
gera. Mig skorti gjörsamlega
dómgreind og ég steig hið mikla
ógæfuspor. Og nú sit ég hér —
á bekk í fangaklefanum“.
„Ég eíska hann“.
Þegar Wilde losnaði úr fang-
elsinu hélt hann burt úr Eng-
landi og tók sér bólfestú á
strönd Frakklands, nálægt hafn-
Framh. á bls. 10.
) i) 'i: ) )' i > ) > ) ) '