Vísir - 07.08.1962, Blaðsíða 7
Þriðjudagur 7. ágúst 1962.
VISIK
7
band við höfðjngjann í Algeirs
ingjaskipin, heldur voru þau
«||||||
J
................1
.......
. - ..................
"TOLv-
feisi
• ■ ■
V J
®lp Wmmm
JÖÍs ■ * ---- 'Snm |
,' } ■ - •-
íff;
_
* /
iiisSiW
/i
■".•‘■v4 ,/
Þannig litu galeiðu’ ,t
jóræningja út,
jV'ú þegar landið Alsír í Norður
Afríku er að öðlast sjálf-
stæði á ný og hinir serknesku
íbúar þess að taka völdin i sínar
hendur rifjast það oft upp fyrir
okkur íslendingum, að fyrir þrem
ur öldum fengum við óskemmti-
leg kynni af Alsír-mönnum, sem
komu hingað til lands árið 1627
á vopnuðum skipum og frömdu
hér hið ægilegasta atferli, er
þeir gengu á land aðallega í
Vestmannaeyjum og Austfjörð-
um, rændu þar og rupluðu og
tóku burt með sér í ánauð 110
íslenzka karla og konur.
Alsírmenn voru um aldaraðir
alræmdir fyrir ránsferðir sínar,
einkum í Miðjarðarhafslöndum.
Gerðu þeir strandhögg víðs
vegar á ströndum ítaliu, Sikil-
eyjar, Spánar og jafnvel Frakk-
lands og auðguðust einnig mjög
á þvf að hertaka verzlunarskip,
sem voru á siglingu um Miðjarð
arhafið. Einstaka sinnum skut-
ust þeir út fyrir Gibraltar sund
til að klófeseta Ameríkuför.
Urðu þessi sjórán smámsam-
an beinn atvinnurekstur í smá-
ríkjum Múhamðstrúarmanna á
norðurströnd Afríku, líkt og hin
ir norrænu víkingar höfðu nokkr
um öldum áður stundað strand-
högg og rán á Bretlandseyjum.
A ðalbækistöð hinna „tyrk-
nesku“ sjóræningja, eins og
þeir voru kallaðir hér, var Al-
geirsborg, en þeir höfðu einnig
stöðvar í Marokkó og Túnis.
Þegar Tyrkjaránin stóðu sem
hæst stunduðu þúsundir serk-
neskra sjóræningja þessa at-
vinnugrein. Þegar tímar liðu
varð cinn mikilvægasti Jiðurinn
í ránsferðunum að ræna fólki.
Voru fangarnir seldir mansali
víðsvegar, en einnig var ættingj
unum gefinn kostur á að leysa
þá út með lausnargjaldi. Allt
skapaði þetta Serkjum miklar
tekjur. Og enn jukust tekjurnar,
þegar þeir náðu samningum við
ýmis Evrópuríki um að hlífa
skipum þeirra gegn því að þau
greiddu höfðingjanum í Algeirs-
borg stórfelldar fjárupphæðir.
Urðu þessar Tyrkjagreiðslur síð
an í heila öld stórir liðir á fjár-
lögum margra Evrópuríkja. Hol-
Iendingar keyptu sér t. d. frið
allt frá 1712. Danir fóru að
greiða árlegan skatt frá 1746 og
Svíar frá 1729 og þannig mætti
lengi telja.
Það er annars undarlegt, að
þrátt fyrir hinar miklu sæferðir
serkneskra víkinga voru það
ekki Serkir, sem smíðuðu ræn-
Gömul mynd, sem sýnlr sjóorustu danskra herskipa við sjóræningja fyrir strönd N.-Afríku.
smíðuð af evrópskum mönnum,
sem þeir höfðu fangað.
T fyrstu notuðu „tyrknesku“
víkingarnir galeiður, sem
var aðallega róið áfram með
handafli og þurftu þeir marga
ir bæði hollenzkum frönskum
og enskum kaupförum á leið til
og frá nýlendunni í Ameríku,
Afríku og Asíu.
'Y'il að gefa nokkra hugmynd
um, hve stórfelld þessi sjó-
borg um lausnargjaldið og önn-
uðust síðan flutninga fólksins
þeim á Ieið. En alls komust 27
af þeim 110 manns, sem rænt
hafði verið, aftur heim til ís-
lands.
og heimtaði af Dönum „auka-
framlag" í tilefni valdatöku sinn
ar. Þegar þeirri kröfu var ekki
sinnt, hóf hann sérstaka her-
ferð gegn dönskum og norskum
skipum og sendi áhafnir þeirra
í þrældóm.
Þessu vildu Danir ekki una og
nú tók þetta norræna smáríki
sig til og efndi til óvenjulegrar
herferðar. Danir sendu allstóra
flotadeild suður til Algeirsborg-
ar og hugðust nú þrengja kosti
ræningjanna. í deildinni voru
fjögur stór línuskip, tvær frei-
gátur, tvö sprengivörpuskip og
nokkur flutningaskip.
‘p'lotadeildin kom til Algeirs-
borgar 2. júlí 1770 og lagð-
ist þar á ytri höfnina. Undir-
bjuggu Danir nú skothríð á Al-
géirsborg. En þeir mættu mikl-
um erfiðleikum. Það kom nú í
ljós, að í virkjum Algeirsborgar
voru 48 punda fallbyssur, en í
dönsku herskipunum voru að-
eins 36 punda fallbyssur. Lang-
drægni tyrknesku fallbyssn-
anna var því meiri. Þar við bætt
ist það að sterkur álandsvindur
var, svo ekki var þorandi fyrir
seglskipin að fara nærri strönd-
Forfeður Alsirbúa
siorænmgjarnir
þræla til róðrarstarfa. Á þessum
galeiðum notuðu þeir aðeins lít
il segl, og var ránsvið þeirra þá
að mestu takmarkað við Mið-
jarðarhafið. En upp úr aldamót-
unum 1600 gerist það, að hol-
lenzkur sjómaður, sem var fangi
í Algeirsborg og trúvillingur
kenndi þeim smíði og meðhöndl
un seglskipa eins og þau voru
þá farin að tíðkast í Evrópu.
Þessi uppfinning varð nú til
þess að stórauka athafnasvæði
ræningjánna og sóttu þeir nú
oft á stórum fiota út á Atlants-
hafið. Það var að vísu einsdæmi,
að þeir sæktu alla leið til ís-
lands. Hlýtur það að hafa verið
alger tilviljun, því að auðvitað
var eftir litlu að sækjast hér svo
norðarlega.
En „tyrknesku" ræningjarnir
sóttu hins vegar mjög mikið
rán voru, má geta þess, að á sjö
árum 1609 —1616 tóku þeir
hvorki meira né minna en 466
brezk kaupför og hnepptu skips
hafnir þeirra í þrældóm. Á
næstu fjórum árum fram til
1620 tóku þeir enn 400 brezk
skip. Á árunum 1628 — 1634
:tóku þeir 80 frönsk skip og
með þeim um 1500 fanga. Það
sætir mikilli furðu að evrópsku
stórveldin skyldu ekki grípa til
róttækra ráðstafana til að binda
endi á þetta, en það kom m. a.
til að þau voru í sífelldum styrj
öldum sín á milli og máttu sjald
an missa herskipin frá þeim sjó-
orrustum.
Danska konungsvaldið átti
sinn þátt í því að kaupa hluta
þeirra íslenzku manna, sem
rænt hafði verið, frelsi. Höfðu
erindrekar Danakonungs sam-
TTanir voru þrátt fyrir smæð
sína sennilega meðal þeirra
Evrópuþjóða, sem mestar að-
gerðir höfðu í frammi til að
reyna að hamla á móti ræningj-
unum.
Á átjándu öld tóku siglingar
'Dana að aukast verulega á Mið-
jarðarhafi og var ein ástæðan
fyrir því, að Danir höfðu hald-
ið sér nokkurn veginn hlutlaus-
um og utan við átök stórveld-
anna og þvl urðu kaupsiglingar
þeirra auðveldari.
Kaupskip þeirra lentu Oft í
kasti við sjóræningjana og til
þess að liðka fyrir með skil á
skipum og áhöfnum Sendu Dan
ir ræðismenn eða konsúla eins
og þeir voru kallaðir til allra
hinna fjögurra sjóræningjaríkja
í Norður Afríku, en þau voru
Tripolis, Túnis, Alsír. og Mar-
okko. Það er sagt að höfðinginn
í Marokkó hafi verið auðveldast
ur viðskiptis, og var hann oft
fús að gangast inn á samninga
við Dani. Alger andstæða hans
var hins vegar höfðinginn í
Alsír, sem var nær því alltaf
gráðugastur og blóðþyrstastur
af ræningjahöfðingunum.
Á rið 1746 náðu Danir fyrsta
samningnum við höfðingj-
ann í Alsír um að menn hans
létu dönsk kaupför í friði. Var
samningurinn þá talinn tiltölu-
lega hagstæður, þótt Danir yrðu
auðvitað að greiða stórar fúlgur
í ræningjaskatt.
En þrátt fyrir skattinn kom
það fyrir nokkrum sinnum á
næstu árum, að dönsk kaupskip
voru hertekin og höfðinginn í
Alsír færði sig æ meira upp á
skaftið. Hámarki náði þetta árið
1769, þegar nýr höfðingi tók við
inni. Afleiðingin af þessu varð,
að dönsku herskipin hættu sér
ekki svo nærri virkjunum að
þeir gætu skotið á borgina.
Þannig biðu herskipín vikum
saman en aldrei breytti um vind
átt.
Danir höfðu með sér tvo
sprengjuvörpupramma og gerðu
nú tilraun til að skjóta sprengj-
um úr honum. Bundu þeir hann
með festi í skipin og létu hann
siðan reka £ grennd við borgina.
Síðan skutu þeir nokkrum tug-
um sprengja á borgina og ollu
þær töluverðu tjóni, en þá kom
í ljós, að ekki var betur frá
prömmunum gengið en svo að
það vildi kvikna í þeim út frá
sprengjunum og auk þess var
hætta á að þeir liðuðust í sund-
Tjannig endaði umsátur danska
” flotans um Algeirsborg.
Urðu dönsku herskipin nú að
snúa heim á leið. Hafði þá brot-
izt út sótt í flotanum og var
siglt til eyjarinnar Minorca, þar
sem fjöldi sjóliða var lagður á
land fársjúkur, og dóu margir
þeirra í sóttinni.
Refsileiðangurinn hafði alger-
lega mistekizt og var litið á
hann heima í Danmörku, sem
hneyksli. Ríkisstjórnin undir for
sæti Bernsdorffs varð að segja
af sér og £ stað hans komst ævin
týramaðurinn Struensé að.
Sjóránin héldu áfram og Danir
urðu að hækka verulega
ræningjatollana til að skip
þeirra fengju sæmilega að vera
í frið. Árið 1797 sendu Danir og
Sviar aftur sameiginlegan her-
skipaflota inn í Miðjarðarhafið
og sigruðu þá ræningjana frá
Framh. á bls. 10.