Tölvumál - 01.02.1992, Blaðsíða 8

Febrúar 1992
Höfundaréttur aö hugbúnaði
Erla S. Árnadóttir, lögfræðingur
Byggt á erindi, semflutt var á námstefnu SI um siðamál og viðskiptahætti á tölvusviði 22.11.1991
1. Hugsa má sér fleiri
en eina leið til að
vernda hugbúnað
- Þeirri leið að nota lög um
einkaleyfi til að vernda
hugbúnað hefur verið hafnað.
Lög um einkaleyfi nr. 17/1991
tókugildi l.janúar 1992. Skv. 1.
gr. þeirra teljast nýjungar sem
eingöngu varða forrit fyrir tölvur
ekki til uppfinninga. I greinar-
gerð með lögunum kemur fram
að átt er við forrit sem eru
framsetning á hugarstarfsemi, en
tekið fram að stýriforrit, sem
séu hluti af ákveðnu fram-
leiðsluferli, geti að ákveðnum
skilyrðum uppfylltum talist
uppfinning. Þetta ákvæði nýju
einkaleyfalaganna er í samræmi
við þá þróun sem átt hefur sér
stað á þessum vettvangi erlendis.
- Höfundalög nr. 73/1972 hafa
verið talin taka til hugbúnaðar
þó hann sé ekki nefndur á nafn í
lögunum. Engir dómar hafa þó
gengið um þetta atriði.
Bandaríkjamenn, Bretar, Þjóð-
verjar, Frakkar, Danir, Svíar og
fleiri þjóðir hafa breytt
höfundalögum sínum með tilliti
til hugbúnaðar og taka þau nú til
hugbúnaðar. I menntamála-
ráðuneytinu er tilbúið til fram-
lagningar á Alþingi frumvarp til
breytinga á höfundalögum, en þar
er tekið fram að hugbúnaður
falli undir lögin.
- I lögum um verðlag,
samkeppnishömlurog óréttmæta
viðskiptahætti nr. 56/1978 eru
ákvæði sem ber að gefa gaum.
Samkvæmt 26. gr. laganna er
óheimilt í atvinnustarfsemi að
aðhafast nokkuð sem brýtur í
bága við góða viðskiptahætti. í
Noregi gekk dómur í undirrétti
(Strömmen herredsrett) hinn 20.
júní 1989. Dómurinn taldi að
skjámyndir forrits væru það líkar
skjámyndum í eldra forriti að
það bryti gegn norsku verð-
lagslögunum að búa til yngra
forritið og nota það.
2. Hvaöa skilyrði þarf
hugbúnaður að upp-
fylla til að njóta höf-
undaréttarverndar?
Formskilyrði, t.d. skráning, eru
engin hérlendis. Aðalskilyrðið
felst í kröfunni urn sjálfstæða,
andlega sköpun. Hafa ber í huga
að hugmyndir eru aldrei
verndaðar að höfundarétti, hins
vegar verndar höfundaréttur
Starfsmanni er
óheimilt að
markaðssetja eigin
hugbúnað í
samkeppni við
vinnuveitanda
útfærslu hugmyndarinnar. Ríki
gera misstrangar kröfur varðandi
kröfuna um sjálfstæða sköpun.
Bandaríkin ganga til dæmis mjög
langt í því að veita forritum
höfundaréttarvend. Þýskaland
gerir mjög strangar kröfur. Þar
gekk dómur í hæstarétti árið
1985, sem áskilur nokkurs konar
gæðakröfur. Höfundur forrits
þarf samkvæmt þessum dómi að
sýna kunnáttu sem rís yfir
almenna meðalkunnáttu í smíði
hugbúnaðar. Norðurlönd hafa
farið bil beggja ef haft er mið af
kröfum í Þýskalandi og
Bandaríkjunum. Spyrja má
hvaða þættir það séu í forriti
sem séu verndaðir. Erlendis
hefur uppbygging forrita verið
talin njóta verndar og ennfremur
hefur skjámyndum sem slíkum
verið veitt vernd.
3. Hvaða réttindi
veitir höfundaréttur?
Þau réttindi höfundar sem mestu
máli skipta varðandi hugbúnað
eru í fyrsta lagi réttur til
eintakagerðar. Þar er átt við rétt
til beinnar afritunar og til að gera
eftirlíkingar sem eru of líkar
frumverkinu til að teljast sjálf-
stætt verk, einnig rétt til breytinga
á verki. í öðru lagi er um að
ræða rétt til dreifingar eintaka af
verkinu, til dæmis rétt til sölu
forrita á diskum. Höfundur getur
framselt höfundarétt sinn. Slíkt
framsal á sér stað í misvíðtækum
mæli, allt frá því að höfundur
framselur öll höfundaréttindi sín
að tilteknu verki og til þess að
höfundur veitir einhverjum rétt
til að nota verk með tilteknum
hætti, án þess að notandinn hafi
einkarétt á að nota verkið. Sem
dæmi um hið síðarnefnda má
nefna að höfundur veiti
einhverjum rétt til að nota
hugbúnað á tiltekinn vélbúnað.
Hefur þá sá sem réttinn fær
ákveðinn afnotarétt af verkinu.
8 - Tölvumál